علل و پیامدهای چاقی ایرانیان

همدلی| مهسا بهادری: معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: بیش از ۵۶ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال کشور دارای شاخص توده بدنی بالای ۳۰ و اضافه وزن و چاقی هستند.
دکتر حسین فرشیدی در هشتمین کنگره پیشگیری و درمان چاقی گفت: چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر افزایش بیماریزایی، افزایش بار مالی بر نظام سلامت و مرگ و میر است.
وی با اشاره به افزایش متوسط سن جمعیت کشور افزود: با افزایش امید به زندگی شاهد افزایش سن جمعیت هستیم، اما متاسفانه نسبت جوانان به کل جمعیت کشور کاهش یافته است. اگر این جمعیت جوان همراه با اضافه وزن و چاقی باشد آینده خوبی را نمی‌توان ترسیم کرد. اجرای طرح بسیج ملی تغذیه سالم و تقارن آن با برگزاری این کنگره را باید به فال نیک گرفت چراکه شعار امسال این بسیج ملی، زندگی بهتر با وزن مناسب است. معاون وزیر بهداشت بر ضرورت آموزش و اطلاع‌رسانی در حوزه کنترل و پیشگیری از چاقی در جامعه تاکید کرد و گفت: با فرهنگ‌سازی اجتماعی یا آموزش پیشگیری از چاقی در جامعه می‌توانیم از حوزه درمان به سمت خودمراقبتی برویم.وی با اشاره به ضرورت تغییر باورهای نادرست در جامعه و آموزش در زمینه چاقی، دیابت، پرفشاری خون، مصرف سبزی و تغذیه سالم، تحرک و فعالیت مناسب گفت: این آموزش و فرهنگ‌سازی باید از کودکان و مدارس شروع شود؛ افزایش وزن در کودکان را باید جدی گرفت و از آموزش و پرورش باید شروع کنیم.
به گفته وی قرن بیستم با جابه‌جایی جمعیت از روستاها به شهرها و قرن ۲۱ با تکنولوژی‌های جدید و فضای مجازی همراه بود که باعث کاهش فعالیت و کم‌تحرکی شد و پاندمی کرونا نیز به آن اضافه شد و افزایش شیوع چاقی و اضافه وزن را به همراه داشت.
معاون بهداشت وزارت بهداشت افزود: ۷۰ درصد مرگ و میرها مربوط به بیماری‌های غیرواگیر است که مهم‌ترین آنها بیماری‌های قلبی و عروقی است و چاقی از ریسک فاکتورهای این بیماری‌ها محسوب می شود.
دکتر فرشیدی یادآور شد: براساس نظر انجمن ها و مطالعات صورت گرفته بیش از ۱۹۵ عارضه، چاقی را همراهی می‌کند و نمی توان بیماری را ذکر کرد که با چاقی ارتباط نداشته باشد که از آن جمله می‌توان به فشارخون بالا و دیابت نوع دو اشاره کرد که با چاقی ارتباطی مستقیم داشته و مرگ و میر بالایی نیز دارند.
وی گفت: با تغییر سبک زندگی می‌توان از بروز چاقی جلوگیری کرد. به طور مثال با ۱۵ دقیقه فعالیت بدنی روزانه، کاهش مصرف انرژی و کالری دریافتی می‌توان حوادث قلب و عروقی را کاهش داد. فرشیدی بر ضرورت تغییر نگرش افراد جامعه در خصوص پیشگیری و کنترل چاقی تاکید کرد و گفت: چاقی موضوعی جدی است و اهمیت آن باید به جامعه منتقل شود. تا نگرش افراد جامعه نسبت به چاقی، پرفشاری خون و دیابت تغییر نکند بسیاری از برنامه ها و اقداماتی که انجام می دهیم، ابتر خواهد ماند.
به همین بهانه خرنگار گروه اجتماعی روزنامه همدلی به گفت‌وگو با محمد هاشمی، دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران و متخصص بهداشت پرداخت که در ادامه می‌خوانید.
 اعلام شده ۵۶ درصد از افراد بالای ۱۸ سال به چاقی یا اضافه وزن مبتلا هستند، این آمار نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است؟
آمار قبلی را به خاطر ندارم، اما این مسئله که بیش از نیمی مردم ایران چاق هستند درست است و این روند در دو دهه گذشته روند افزایشی داشته است.
 یک مسئله‌ای وجود دارد که مصرف زیاد کربوهیدرات باعث چاقی می‌شود و احتمال دارد در حال حاضر به دلیل افزایش قیمت پروتئین و لبنیات در کشور مصرف کربوهیدرات افزایش پیدا کرده باشد و به همین دلیل افراد به اضافه وزن مبتلا شوند؟
این مسئله نیاز به تحقیق دارد؛ اما این یک باور اشتباه است که کربوهیدرات‌ها عامل پیدایش چاقی هستند و باور اینکه برای درمان چاقی یا کاهشی کردن این روند بایستی گروه کربوهیدرات‌ها را از برنامه غذایی‌مان حذف کنیم، یک باور کاملا نادرست است. ما یک الگوی غذایی به نام هرم تغذیه داریم، این هرم تعیین می‌کند که افراد در طی روز باید از چه گروه‌های غذایی استفاده کنند. ما پنج گروه اصلی مواد غذایی داریم؛ گروه نان و غلات، پروتئین‌ها، لبنیات، میوه‌جات و سبزیجات. اساسا در قاعده هرم کربوهیدرات‌ها هستند که حدود ۵۵ درصد از نیاز روزانه‌مان را باید از این مواد تامین کنیم و به هیچ‌وجه حذف این مواد توسط مراجع علمی حمایت و توصیه نمی‌شود؛ اما اینکه آیا گرانی‌ها می‌تواند باعث افزایش چاقی شده باشد، یا خیر؟ باید بگویم که ما موج گرانی را در دو، سه سال اخیر به صورت ملموس احساس کردیم.
در حالی که افزایش روند چاقی در ده یا بیست سال انجام شده، پس ما نمی‌توانیم این ماجرا را مستقیما به مسئله گرانی‌ها نسبت دهیم، گرچه وقتی که اقلام غذایی گران می‌شود، ممکن است اولویت‌های سرپرست خانوار تغییر پیدا کند، اما اینکه ما بخواهیم مستقیما از این ماجرا چنین نتیجه‌گیری‌ای انجام دهیم، نیاز به بررسی و پژوهش بیش‌تری دارد.
 ما مردمی هستیم که در هیچ مقطعی عادت به ورزش کردن نداشتیم، فکر می‌کنید این مسئله تاثیرگذار بوده باشد؟ 
اساسا چاقی، تحت تاثیر دو عامل ایجاد می‌شود، یکی عوامل ژنتیکی و دیگری عوامل محیطی. عوامل ژنتیکی طی قرن‌ها تغییر نکرده اما با این حال می‌بینیم تعداد افراد چاق افزایش یافته، پس به این نتیجه می‌رسیم که عوامل محیطی روی این مسئله تاثیرگذار بوده است. عوامل محیطی پدیدآورنده چاقی یکی مصرف خوراکی به شکل نادرست است و دومی کم بودن میزان فعالیت بدنی، وقتی ما بیش از میزان فعالیت بدنیمان خوراکی مصرف می‌کنیم، قطعا باعث ایجاد چاقی در ما می‌شود، اما در این بین اصلی‌ترین عامل، تغذیه است، اینکه افراد به نسبت سی تا چهل سال پیش تنوع غذایی فراوان‌تری دارند، دسترسی بیش‌تری به خوراکی‌ها و مواد غذایی دارند و همچنین خوراکی‌های پرکالری رواج و شیوع بیش‌تری پیدا کردند. این موارد سبب بالا بودن میزان دریافت کالری در مقایسه با مصرف آن می‌شود و منجر به این شده که آمار چاقی در کشور ما روز به روز در حال افزایش است.
 باتوجه به استرسی که در جامعه است و مردم آن را متحمل می‌شوند، پرخوری‌های عصبی در بروز چاقی تاثیرگذار است؟ 
در عوامل افزایش روند چاقی هم اشاره کردم که یکی از عوامل این ماجرا، خوردن مواد غذایی بیش از میزان نیاز است و این ماجرا در افرادی که به پرخوری عصبی مبتلا هستند به طریق اولی دیده می‌شود. البته ما پرخوری عصبی را در زمره یک نوع اختلال می‌بینیم، یعنی افرادی که دچار اختلال هستند و به پرخوری عصبی مبتلا می‌شوند، این ماجرا شامل کلیت افراد جامعه نمی‌شود، گرچه که آن افراد در برابر استرس‌هایی که چه از محیط اجتماعی و چه محیط شخصی‌شان دریافت می‌‌کنند، حساس هستند، ولیکن ما نمی‌توانیم آمار آن افراد را به کلیت جامعه تعمیم بدهیم و آن را به عنوان عامل بالابردن چاقی در کل جامعه قلمداد کنیم.
 افرادی که برای درمان چاقی مراجعه می‌کنند بیش‌تر از قشر مرفه جامعه هستند یا قشر ضعیف جامعه؟
آماری بابت این قضیه گرفته نشده است، ما مراجعه‌کنندگان برای کاهش وزن را به دو گروه عمده تقسیم می‌کنیم، یک گروه کسانی هستند که به واسطه چاقی در سلامت آن‌ها مشکلاتی ایجاد شده و به تجویز پزشک معالج‌شان برای درمان چاقی اقدام می‌کنند. گروه دوم کسانی هستند که انگیزه آن‌ها از لاغری، زیباتر شدن است و در هر دو گروه ما طبقات مختلف جامعه را می‌بینیم، منتهی باور غلط آنجایی است که افراد فکر می‌کنند اگر بخواهند رژیم غذایی سالمی داشته باشند، باید هزینه‌های زیادی بپردازند، ابدا چنین موضوعی وجود ندارد و عامل اصلی این ماجرا افراد فریبکاری هستند که شروع به ارائه داروها و مکمل‌های لاغری گران‌قیمت ارائه کرده‌اند.
 نکته پایان صحبت‌هایتان را بفرمایید.
تغذیه اصولی پایه حفظ وزن، پیشگیری از اضافه وزن و درمان چاقی است و باید همه گروه‌های غذایی را در آن استفاده کنیم، دوم، تعادل است، یعنی نسبت مصرف مواد غذایی با سوخت و ساز باید برابر باشد و متناسب با سن، وزن، جثه و میزان فعالیت باشد، هر رژیم غذایی دیگر که ارائه شود و فاقد این سه اصل باشد، پایه علمی ندارد و می‌تواند به سلامت افراد آسیب بزند.