عارف قزوینی؛ ترانه‌سرای سنت‌شکن

آرپژ تیموریان- ابوالقاسم عارف قزوینی در سال هزار و دویست و پنجاه و نه در قزوین چشم به جهان گشود. پدرش ملاهادی وکیل بود. او صرف و نحو عربی و فارسی را فراگرفت و خط شکسته و نستعلیق را بسیار خوب می نوشت. موسیقی را نزد میرزا صادق خرازی فرا گرفت. مدتی به اصرار پدر خود پای منبر میرزا حسن واعظ به نوحه‌خوانی پرداخت، اما پس از مرگ پدر نوحه‌خوانی را رها کرد. او در هفده سالگی به دختری به نام «خانم بالا» علاقه پیدا کرد و پنهانی با او ازدواج نمود. پس از این که خانواده دختر از این ازدواج مطلع شدند بر اثر فشارهای زیاد، عارف به ناچار به رشت رفت و پس از بازگشت با وجود عشق بسیار، آن دختر را طلاق داد و تا آخر عمر ازدواج نکرد. عارف تصنیف «دیدم صنمی» را در وصف او سرود.
در سال هزار و دویست و هشتاد و دو در بیست و سه سالگی عارف که زمزمه مشروطیت بلند شده بود، او با غزل های خود به موفقیت مشروطیت کمک کرد و پس از استبداد صغیر در مطبوعات نوشته‌های انتقادی منتشر می‌کرد. در سال هزار و دویست و نود و شش یکی از دوستانش خودکشی کرد و عارف بر اثر این اتفاق به جنون مبتلا شد. نظام‌السلطنه او را برای مداوا به بغداد سپس به استامبول برد. عارف یک سال بعد به تهران بازگشت و کنسرت با شکوهی ترتیب داد. عارف نخستین تصنیفش را در هجده سالگی ساخت. او تصنیف‌های سیاسی وطنی و یا عاشقانه می‌ساخت و در هر دو زمینه بی‌باک و سنت‌شکن بود. تصنیف‌های عارف مطابق بر اوضاع زمانه بود و ساخته‌هایش تاثیر عمیقی در بطن جامعه می‌گذاشت. از جمله تاثیرگذارترین و شناخته‌شده‌ترین تصانیف او قطعه « از خون جوانان وطن لاله دمیده» است که همواره تا به امروز تاثیرش احساس می‌شود و خاص و عام با این تصنیف به خوبی آشنا هستند و آن را زمزمه می‌کنند.تاثیر گذاری آثار عارف بر موسیقی ایران حذف ناشدنی است و قطعات او جزو گنجینه‌ی موسیقی ایران زمین به‌شمار می‌رود. گرچه پس از درگذشت عارف، موسیقی دیگر چنین فردی را به خود ندیده است اما موسیقی‌دانان همواره از قطعات او در آلبوم و کنسرت‌های خود بارها بهره برده‌اند.

از جمله می‌توان به اجرای گروه پایور و باز تنظیم قطعه لاله دمیده با تنظیم استاد فرامرز پایور و صدای استاد محمدرضا شجریان و یا تنظیم همین قطعه توسط مهرداد دلنوازی و اجرای کنسرت ارکستر ملل در اواسط دهه هشتاد به رهبری پیمان سلطانی با صدای سالار عقیلی اشاره نمود. همچنین قطعه «گریه کن » با تنظیم پژمان طاهری با صدای شهرام ناظری در آلبوم امیرکبیرتوسط گروه ایرانی اجرا و در سال‌های اخیر منتشر گردیده است.
فراگیری تصانیف عارف برای هنرجوی موسیقی ایرانی، جزئی حذف ناشدنی است که حتما باید به طور دقیق به آن بپردازد.
عارف قزوینی در بین دوستان به شخصیتی تاثیرگذار اما به شدت تندخو و پرخاشگر معروف بود و صراحت کلام او دوستان و آشنایان را آزرده می‌کرد.
بدبینی و سوظن که با حساسیت و صداقت بسیار آمیخته بود موجب دشمن‌تراشی‌های بسیار در مورد او شد و این موضوع باعث شد که عارف به انزوا و مردم‌گریزی روی آورد. او باقی عمر خود را در خانه‌ای اجاره‌ای در دره مراد بیگ با یک خدمتکار و سه سگ و دو دست لباس کهنه سپری کرد. عارف در سال‌های پایانی با فقر دست و پنجه نرم می‌کرد، گرچه دوستان اندکش به او کمک مالی می‌رساندند، اما این امر عارفِ آزاده را آزرده می‌کرد.عارف در روز دوشنبه دوم بهمن هزار و سیصد و دوازده در پنجاه و سه سالگی پس از ده روز بیماری سخت جان سپرد و در آرامگاه بوعلی به خاک سپرده شد.