تشدید فاصله آموزش و پرورش با بودجه

همدلی|  ستاره لطفی- بودجه ۱۴۰2 وزارت عریض و طویل آموزش‌وپرورش نسبت به سال گذشته رشد داشته است و از 156هزار و 452 میلیارد تومان به بیش از 206 هزار میلیارد تومان رسیده است.
لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ چهارشنبه هفته گذشته (۲۱ دی ماه) بعد از حدود پنج هفته تاخیر از سوی رئیس‌جمهور تقدیم مجلس شورای اسلامی شد و بودجه پیشنهادی برای وزارت آموزش و پرورش در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، ۲۰۶ هزار و ۶۸۰ میلیارد و ۹۰۴ میلیون تومان تعیین شده است.در لایحه بودجه ۱۴۰۱ سهم آموزش و پرورش سه و شش دهم درصد از کل بودجه کشور بوده است و در لایحه بودجه ۱۴۰۲ این سهم به سه و نه دهم درصد افزایش یافته است. لازم به یادآوری است در لایحه بودجه سال 1401، کل اعتبارات بخش آموزش و پرورش اعم از اعتبارات جاری، عمرانی، درآمد اختصاصی به همراه ردیف‌های تابعه 156 هزار و 452 میلیارد تومان بود.گفتنی است در ایران، حدود 16میلیون دانش‌آموز و یک‌میلیون معلم به‌صورت مستقیم با وزارتخانه آموزش‌وپرورش سروکار دارند و بودجه این وزارتخانه به‌صورت مستقیم بر زندگی آنان تأثیر می‌گذارد، بنابراین این بودجه می‌تواند بر بخش زیادی از جامعه تأثیر بگذارد. از همین رو بودجه آموزش و پرورش همواره یکی از بودجه‌های موردتوجه بوده است. 
 موضوعات تازه در بودجه آموزش‌وپرورش سال ۱۴۰2
در بودجه آموزش‌وپرورش سال ۱۴۰2، دو موضوع تازه مطرح‌شده است، لغو معافیت‌های مالیاتی موسسات کنکور و انتشارات کمک آموزشی  ومعافیت مدارس از پرداخت بهای انرژی. در تبصره  ۶ ماده واحده لایحه بودجه ۱۴۰۲ که به شفافیت و اصلاح سیاست‌گذاری در معافیت‌های مالیاتی پرداخته، آمده است: معافیت‌های مالیاتی تمام موسسات آموزشی از جمله موسسات کنکور دانشگاه‌ها اعم از کنکور سراسری و تحصیلات تکمیلی(‌کارشناسی ارشد و دکتری) و انتشارات کمک آموزشی لغو می‌شود.همچنین کلیه واحدهای آموزشی مدارس دولتی وزارت آموزش و پرورش در صورت رعایت الگوی مصرف از پرداخت هزینه‌های برق، گاز و آب معاف هستند. هرگونه اعطای معافیت غیر از این بند «ممنوع» است.
در همین بند به اختصاص بخشی از درآمدهای مالیاتی به توسعه ورزش مدارس و ورزش همگانی اشاره و این‌گونه ذکر شده است که دولت مکلف است ۲۷ صدم درصد از کل ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده را از طریق ردیف‌های درآمدی و هزینه‌ای مربوطه برای توسعه ورزش مدارس، ورزش همگانی، ورزش روستایی و عشایری، ورزش بانوان و زیرساخت‌های ورزش در حوزه جانبازان و معلولان اختصاص دهد.
  افزایش بودجه مشکلات را پوشش نمی‌دهد
با نیم‌نگاهی به بودجه وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌ها به این نتیجه می‌رسیم که وزارت آموزش و پرورش در سال 1402در رتبه سوم وزارتخانه‌های دارای بالاترین میزان بودجه با اعتباری بالغ بر 206 هزار میلیارد تومان است.
 اما با این حال، کارشناسان حوزه آموزش معتقدند این بودجه با چالش‌های سازمان عریض و طویل که نزدیک 18 میلیون مخاطب بی‌ ‌واسطه دارد هم تراز نیست. آن‌ها می‌گویند آموزش‌وپرورش به‌عنوان نهادی بنیادی مورد کم‌لطفی دولت قرارگرفته است و این افزایش بودجه نمی‌تواند چالش‌های این سازمان را پوشش دهد. 
  بودجه جوابگوی چالش‌های این سازمان نیست
اگرچه دولت رئیسی بودجه آموزش‌وپرورش را افزایش داده است، اما کشور اکنون تورم نزدیک به ۵۰درصد را تجربه می‌کند. 
بدون تردید این تورم در سال آینده -با توجه به ناآرامی‌های داخلی و تبعات خارجی آن و همچنین عدم توفیق در تعاملات جهانی و ادامه تحریم‌ها-  نیز بیشتر خواهد شد. بدیهی است افزایش بودجه آموزش‌وپرورش با وجود تورم افسارگسیخته نمی‌تواند چالش‌های پیش روی این وزارتخانه را برطرف کند. درست در همین روزهایی که بحث بودجه داغ است بسیاری از معلمان به وضعیت معیشتی خود اعتراض دارند. بدیهی است به دلیل گستردگی و تعداد بالای پرسنل این نهاد آموزشی در کشور، این دستگاه در بین پایین‌ترین سطوح حقوقی قرار دارد و معلمان همواره از حقوق خود ناراضی هستند.
دانش‌آموزان جامانده از درس و مدرسه چالش دیگری است. برخی از اخبار خبرگزاری‌های رسمی از ترک تحصیل سه میلیون نفر از دانش‌آموزان در مقاطع تحصیلی مختلف خبر دادند و حتی اگر نیمی از این آمار هم صحت داشته باشد، فاجعه‌ای بزرگ و مهم رخ‌داده که نیازمند توجه و اختصاص بودجه کافی به آن است.
 تعیین تکلیف وضعیت معلمان حق‌التدریسی و پرداخت معوقات حقوقی آن‌ها و همچنین تلاش برای بهبود وضعیت معیشتی سایر معلمان در پایه‌های مختلف نیز ازجمله مواردی است که نیاز به‌صرف بودجه دارد. 
مدارس فرسوده چالش دیگر وزارتخانه آموزش‌وپرورش است. طبق آخرین اظهارنظرها و آمارها، ۳۰درصد فضاهای آموزش‌وپرورش کشور فرسوده است که ۱۸درصد این اماکن آموزشی نیازمند مقاوم‌سازی است و ۱۲درصد نیز باید به‌طور کامل تخریب‌شده و بنای مستحکمی جایگزین آن شود.به گواه آمارها فقط در تهران 15درصد مدارس این شهر فرسوده هستند. جالب است بدانیم مهم‌ترین چالش در نوسازی و مقاوم سازی این‌گونه مدارس نبود بودجه لازم است. همین چندی پیش، یوسف نوری وزیر آموزش‌وپرورش گفته بود نوسازی و بازسازی کلاس‌های درس فرسوده به ۱۲۰هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
  کلاس‌های درس بدون معلم
علاوه بر فرسودگی مدارس، تجهیزات مدارس هم فاصله معناداری با استانداردها دارد. بخاری‌های نفتی مدرسه هنوز در برخی از کلاس‌های درس پابرجاست و خطری بالقوه برای دانش‌آموزان است. کمبود نیروی انسانی در آموزش‌وپرورش معضل دیگر این وزارتخانه است
آمارهای مختلفى در رابطه با کمبود معلم منتشر شده است. به گفته احمدحسین فلاحی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، آماری که از سوی آموزش و پرورش برای موضوع کمبود معلم ارائه می‌شود متفاوت از آن چیزی که است که ما در واقعیت می‌بینیم. آنطور که او مى گوید، کمبود معلم در آموزش و پرورش از ۲۳۰ تا ۲۶۰ هزار نفر است.
کمبود فضای آموزشی نیز باید به چالش‌های دیگر وزارتخانه عریض و طویل آموزش و پرورش اضافه کرد. بر اساس آمارها سرانه فضاهای آموزشی در تهران ۴.۱مترمربع است، یعنی از میانگین کشوری که ۵.۲ است، ۱.۱مترمربع کمتر است. پیش‌تر علی شهری، مدیرکل وقت نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان تهران گفت: استان تهران به ۱۰۰۰ مدرسه ۱۵کلاسه جدید نیاز دارد تا تراکم کلاس‌های درس به استاندارد کشوری برسد.
 چالش جدید آموزش و پرورش 
صرف‌نظر از مشکل فضای آموزشی و کمبود نیروی انسانی که رفع هر دو مشکل نیازمند بودجه‌های کلانی است، مشکلات محیط زیستی، آلودگی هوا، کمبود گاز، شیوع بیماری‌های مانند کرونا، شیوه جدید آموزش از راه دور را پیش روی آموزش‌وپرورش قرار داده است همین موضوع مسائل تازه‌ای را خلق و هزینه‌های جدیدی را به این سازمان تحمیل می‌کند. بازنگری در شیوه آموزش‌وپرورش و محتوای کتاب‌های درسی و تغییرات گوناگون در شکل و محتوای آموزش کشور  معضل دیگری است که نیازمند صرف بودجه است.
ماه گذشته، علی لطیفی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش از اصلاح محتوای برخی کتب درسی در سال آینده خبر داد و گفت طرح کلان دیگری را دنبال می‌کنیم که بازنگری اساسی در کتاب‌های درسی در تمام دوره‌ها و شاخه‌های تحصیلی را مدنظر دارد و طرح سنگین‌تری است و پیش‌بینی ما این است که نتیجه‌اش از سال ۱۴۰۳ به مدارس خواهد رسید. بدیهی است این تغییرات و اصلاحات بودجه‌های قابل توجهی را می‌طلبد.
 بدون تردید چالش‌های مطرح‌شده در این نوشتار تمام چالش‌های وزارت عریض و طویل آموزش‌وپرورش نیست و مشکلات و چالش‌های این وزارتخانه که نیازمند صرف بودجه است بسیار بیشتر از مسائل مطرح‌شده است.