بازار تاریخی خوی، یادگاری مانده از دوران صفویه

 بازار خوی پس از بازارهای تبریز، اصفهان و شیراز از نظر معماری و بزرگی در جایگاه چهارم قرار داشته و وجود مساجد، کاروان‌سرا و دروازه سنگی جذابیت خاصی به این بازار بخشیده است. یکی از بهترین مسیرها برای ورود به بازار خوی از طریق دروازه سنگی است که در گذشته مردم از این دروازه برای عبور و مرور استفاده می‌کردند و امروز این دروازه در جنوب بازار تاریخی قرار داشته و یادگاری از دوره معماری ایلخانی در این شهرستان است. به محض ورود به داخل فضای سرپوشیده بازار با جنب و جوشی مردم در حال خرید مواجه می‌شوید که هر کدام برای خرید مایحتاج خود از ادویه‌جات، تخمه و گیاهان دارویی گرفته تا لوازم برقی، فرش و صنایع‌دستی به این بازار آمده‌اند. هر کدام از سراهای و راسته‌های بازار تاریخی خوی متعلق به صنف خاصی است مثلا راسته زرگرفروشان، آجیل‌فروشان، فرش‌فروشان، مسگران، چرم‌فروشان، زین‌سازی و ... در این بازار به روال گذشته وجود دارد که برخی از صنعتگران فعال در این بازار شغل و حرفه پدری خویش را در پیش گرفته و همچنان در بازار فعالیت دارند. مجموعه بازار تاریخی خوی در هسته مرکزی و بافت تاریخی شهر مابین خیابان‌های طالقانی، امام، انقلاب و شیخ مهدی در ضلع شرقی شهر واقع شده، قدمت این بنا صفوی بوده ولی بیشتر قسمت‌های آن به دستور عباس میرزا و توسط امیر احمدخان دنبلی در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده است. بازار خوی در دوران صفوی یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری آذربایجان بود که به‌واسطه قرارگیری در مسیر جاده ابریشم یکی از مراکز تجاری و صادراتی کالاهای ایرانی بوده است.این بازار یکی بزرگ‌ترین بازارهای تاریخی کشور به‌شمار می‌رود که شامل چندین سرا، مدرسه، مسجد و حمام است، ورودی بازار همانند بازارهای تاریخی از دروازه سنگی ساخته شده که یکی شاهکارهای معماری ایرانی است. بازار از طریق راسته اصلی به راسته‌های فرعی، دالان‌ها، چهارسوها، میدان‌ها و سراها و دیگر مکان‎های مذهبی و فرهنگی دسترسی پیدا می‌کند، وجود چهار سرای منحصرد به فرد ازجمله «سرای خان» که یکی از زیباترین سراهاست جلوه خاصی به این مجموعه داده است و وسعت و معماری ویژه آن هر بازدیدکننده را مجذوب خود می‌کند. این بازار در ۲۴خرداد ۱۳۶۶ با شماره ثبت ۱۷۲۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بازار به‌صورت مستطیلی‌شکل ساخته شده است. پنج کاروان‌سرای زیبا در دل بازار سرپوشیده خوی وجود دارد که شامل کاروان‌سرای خان، کشمش‌چیلار، بلوسی، چیت‌ساز و کاروانسرای میرزاهاشم هستند.کاروان‌سرای خان در جوار بازار و در ضلع غربی آن قرار گرفته و مشرف بر خیابان طالقانی به‌شکل چهار ایوانی ساخته شده است.
اکنون دو ایوان آن در شمال و مشرق باقی مانده‌ و درگذشته محل استقرار مسافران و دادوستد بازرگانان داخلی و خارجی بوده‌اند.