دانشگاهی که امیرکبیر فقط دو هفته اش را دید

خیلی‌ها دانشگاه تهران را که در زمان رضاشاه راه افتاد به عنوان نخستین مرکز دانشگاهی کشور به رسمیت‌ می‌شناسند و آن را کانون شکل‌گیری علوم جدید‌ می‌دانند. اما اگر بخواهیم دقیق تر به موضوع بنگریم بی شک دارالفنون از چنین امتیازی برخوردار است. کاری که امیر کبیر در آن زمان انجام داد در راستای نوسازی عرصه علمی و نظامی ایران بود و مثل اغلب کارهایش ماندگار شد، اگر چه همین کارها هم با کینه بدخواهان مواجه شد و منجر به از دست رفتن موقعیت و در آخر جانش شد. 
۱۷۱سال قبل درست در چنین روزهایی بود که خبر افتتاح مدرسه درالفنون دهان به دهان در شهر تهران می‌پیچید. مدرسه‌ای که در تاریخ سیاسی و اجتماعی مردم ایران به‌ویژه پایتخت‌نشینان نقطه عطفی بود. این مدرسه دی‌ماه ۱۲۳۰ ،دو هفته قبل از دستور قتل امیرکبیر ( بنیانگذار نخستین مدرسه علمی و آکادمیک ایران) افتتاح شد. جنگ‌های ایران و روسیه و قردادهای ننگین «گلستان» و «ترکمانچای» مردم را به اسپند روی آتش تبدیل کرده بود. با فرمان گریبایدوف، وزیر مختار روسیه، برای تحویل همسران روسی تبار ایرانیان به سفارت این کشور، اعتراض‌های مردمی شکل گسترده تری به خود گرفت و مردم به سفارت روسیه در باغ ایلچی هجوم بردند و وزیر مختار روسیه با ضرب گلوله کشته شد. همین ماجرا باعث شد تا امیر کبیر در سفری پوزش‌طلبانه برای قتل وزیر مختار راهی روسیه شد. در این سفر بود که امیرکبیر با مدارس و دانشگاه‌های این کشور آشنا شد و با پی‌گیری‌های مستمر،توانست نظر ناصرالدین شاه، پادشاه وقت ایران، را برای ساخت دارالفنون و تربیت دانشجویان موفق جلب کند. امیرکبیر مسئولیت ساخت این بنا را بر عهده «میرزارضای مهندس‌باشی»، از نخستین محصلانی که از سوی عباس‌میرزا به لندن رفته بود و «محمدتقی‌خان معمارباشی»، رئیس اداره دیوان عالی سپرد و ساخت دارالفنون با بودجه ۷هزار و ۷۷۵تومن آغاز شد و بالاخره در دی‌ماه سال ۱۲۳۰، پس از یک سال کار و تلاش بی‌وقفه دارالفنون به شکل رسمی در خیابان ناصر خسروی کنونی افتتاح شد. این مدرسه ۵۰ اتاق داشت. همه اتاق‌ها مربع شکل با چهار متر عرض و طول بود و مقابل هرکدام یک ایوان دل‌باز قرار داشت. دیوارهای همه اتاق‌ها مزین به گچبری، نقش‌ها و تذهیب‌های زیبایی بود که حال و هوای کلاس‌ها را زیبا و دل‌نشین می‌کرد. در حیاط هم، حوض آبی‌رنگ زیبایی قرار داشت که آب این حوض از آب قنات شاه تأمین می‌شد و دانش‌آموزان برای رفع تشنگی از آن استفاده می‌کردند. وجود درخت‌های میوه‌ مانند زردآلو، توت، گوجه و شاتوت، زیبایی حیاط مدرسه را دوچندان کرده بود تا در فاصله میان آغاز کلاس‌ها دانش‌آموزان فارغ از هیاهوی درس، زیر سایه آن‌ها استراحت کنند. دروازه ورودی این بنا به سبک معماری سنتی طاق بلندی داشت. این طاق بر روی ۲ستون استوانه‌ای نقره‌ای‌رنگ سوار بود.
این مدرسه از شاخص‌ترین دستاوردهای باقی‌مانده از دوران ناصر‌الدین شاه قاجار و امیر‌کبیر و در روند توسعه علمی کشور ایران محسوب می‌شود. رشته‌های آموزشی در این مدرسه تنوع و تفاوت بسیار زیادی داشتند. از میان مهم‌ترین آنها می‌توان به رشته‌های مربوط به خدمات نظامی مثل پیاده و سواره‌‌نظام، کار در توپخانه تا رشته‌های علمی مثل مهندسی پزشکی و داروسازی زبان‌های انگلیسی فرانسوی و روسی تا رشته‌های هنری چون نقاشی و موسیقی اشاره کرد.