کمین فساد برسر راه نهادهای شهری

همدلی|  ستاره لطفی- به ‌رغم فیلترها و گزینش‌های متعدد، در بخش‌های اقتصادی و مدیریتی کشور تقریبا هفته‌ای نیست که یک خبر درباره اختلاس و سوءاستفاده مالی و مشابه آن در رسانه‌ها منتشر نشود. فساد مالی و اداری در برخی از دستگاه‌های اجرایی کشور و در میان برخی از مدیران آن قدر گسترش یافته که گوش مردم نیز به آن عادت کرده است، به نحوی که دیگر خبر بگیر و ببند و هممچنین ارقام درشت و رژه صفرها در جلوی اعداد حساسیت و شگفتی خاصی برای کسی خلق نمی‌کند، به عبارتی قبح اعداد شکسته است.
در این میان گویی مدیران شهری در برخی از شهرهای کشور گوی رقابت را از بقیه ربوده‌اند. دستگیری‌های گاه و بی‌گاه مدیران شهری در شهرها و شهرستان‌های مختلف شاهدی بر این ادعاست. همین چند روز پیش، انتشار خبر بازداشت شهردار و تمام اعضای شورای شهر یکی از شهرهای شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز، بار دیگر توجه افکار عمومی را نسبت به وجود فساد اقتصادی در پارلمان‌های شهری بخصوص در شهرهای کوچک کشور جلب کرد، به گفته حسین فاضلی هریکندی، رئیس کل دادگستری البرز، شهردار و هر پنج عضو شورای شهر مذکور، از اشخاصی که دارای ساخت و ساز غیرمجاز و بدون پروانه یا تغییرکاربری غیرمجاز در حریم شهر بودند، به صورت مستقیم یا با واسطه در قالب ارز، سکه و پول نقد رشوه می گرفتند. 
 فساد در مدیران شهری مسبوق به سابقه است
این البته اولین باری نیست که اعضای شورای یکی از شهرهای کشور به دلیل دریافت رشوه برای اعمال نفوذ در پرونده‌های شهری به‌خصوص در حوزه ساخت و سازهای غیرمجاز بازداشت می شوند و پارلمان شهری یک منطقه به دلیل بازداشت تمام یا اکثریت اعضای آن منحل می‌شود، اگر سرچ ساده‌ای در اینترنت انجام بدهیم با لیست بلند بالایی از بازداشت‌شدگان مدیران و مسئولان شهری در نقاط مختلف کشور روبه‌رو خواهیم شد.
خرداد پارسال، علیرضا احمدی، رئیس وقت شورای عالی استان‌ها، آمار تکان‌دهنده‌ای از بازداشت گسترده مدیران شهری شورای پنچم را اعلام کرد. وی در خرداد سال گذشته از سلب عضویت 111 نفر از اعضای شوراهای شهر و روستا و انحلال 13 شورا بر اثر این اتفاق در دوره پنجم شوراها خبر داده بود و حالا هم با بازداشت تمام اعضای شورای شهر یکی از شهرهای ساوجبلاغ و انحلال این شورا، بار دیگر موضوع فساد در شوراهای شهر بر سر زبان ها افتاده است.
فقط مدیران شهری نیستند که موریانه فساد در آنان رخنه کرده، بلکه این رویه حتی به شورای روستا و دهیاری‌ها نیز رسیده است و گاهی خبری از سوءاستفاده از موقعیت و فساد آنان در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود .حمیدرضا موفقی، رئیس حراست سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌های کشورسال گذشته در همایش روز دهیاری‌ها گفت: ۱۷ درصد گزارش‌های مردمی  درباره دهیاری‌های کشور مربوط به فساد مالی است.
در حالی همچنان شاهد تداوم فساد مالی در برخی شوراهای شهر و روستا هستیم که احمد وحیدی، وزیر کشور در شروع دوره جدید مدیریت شهری، بر عزم وزارت کشور بر ریشه یابی بسترهای فسادزا در شهرداری ها تاکید کرده و گفته بود که پیشگیری و مقابله با فساد در مدیریت شهری و شوراها در اولویت دولت سیزدهم قرار دارد. همچنین در روزهای پایانی آبان ماه امسال، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور با حضور در اجلاس شورای عالی استان‌ها، شوراها را از ارکان مهم تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در کشور و بهترین مشاورین و همکاران دولت برای اجرای عدالت و رفع تبعیض دانسته و تاکید کرده بود که ساز و کار شوراها باید به نحوی باشد که بتواند از هر گونه تبعیض و فسادی پیشگیری کند. 
 سیستم شهری مدیران سالم را پس می‌زند
نگاهی به بازداشت گسترده مدیران شهرداری و پارلمان شهری در شهرهای مختلف این پرسش را ایجاد می‌کند که چه اتفاقی برای نهادهای شهری افتاده است که اسم‌شان با فساد گره خورده است و چرا شوراهای شهر و روستا با گذشت نزدیک به 20سال از تشکیل، این چنین درگیر فسادهای مالی شده‌اند؟
بسیاری شکل‌گیری فساد شهری را به عدم شفافیت نهادهای شهری و پاسخگو نبودن مدیران این سازمان‌ها گره می‌زنند و می‌گویند عملکرد غیرشفاف شهرداری‌ها در ارائه گزارش‌های حسابرسی و... زمینه‌ساز فساد برخی از مدیران نهادهای شهری شده است. از سوی دیگر نگاه قومی قبیله‌ای به انتخابات شوراها زمینه‌ساز برخی از مشکلات مانند فساد در این نهاد می‌شود.
با نگاهی به دلایل و چرایی بازداشت سریالی مدیران شهری که از زبان مسئولان اعلام می‌شود، به این نتیجه می‌رسیم که دلایل آن از چند دسته خارج نیست، فساد مالی و ارتشاء، تبانی و حتی فساد اخلاقی و مسائل امنیتی از مهم‌ترین دلایل بازداشت اعضای شورای شهر یا شهرداران در استان‌های مختلف کشور است. ابعاد فساد اقتصادی در مدیران شهری آن قدر گسترش پیدا کرده که برخی معتقدند سیستم شهری مدیران سالم را پس می‌زند. پیش‌تر رئیس وقت فراکسیون شفافیت شورای عالی استان‌ها به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: امروزه وجود فساد در مدیریت شهری اجازه فعالیت به مدیران سالم را نمی‌دهد. حمید بادامی نجات گفت: تجربه ثابت کرده که اگر مدیری، سالم و میل به انجام شفافیت داشته باشد، فساد موجود در مدیریت گاه به مقابله با او پرداخته و موجب حذف او می‌شود.
به طور کلی می‌توان گفت آنچه که گستره فساد در زیرمجموعه‌های مدیریت شهری را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که دست برخی مدیران شهری به فساد آلوده شود،‌ تاویل‌پذیر بودن قوانین شهری از یک سو و نبود قوانین روشن و صریح در برخی مسائل شهری از سوی دیگر، وجود خلاهایی که گاهی برخی از مواد قانون شهری ایجاد می‌کنند، کوچک بودن شهرها و دسترسی راحت افراد به اعضای شورا یا شهردار، آشنایی شهرداران یا اعضای شوراها با ارباب‌رجوع‌ها امکان زدوبند بیشتر را در چنین محیط‌هایی ایجاد می‌کند، به صورتی که می‌توان گفت جنبشی از ابتذال در نهادهای شهری ایجاد می‌شود که گاه به راحتی پای ده‌ها نفر را به میان می‌کشد.
 در واقع این افراد آورده فساد را بین خود تقسیم می‌کنند تا به اصطلاح برای خود شریک جرمی بسازند تا یا به دام نیفتند،‌ یا اگر به دام افتادند، همراه خود دیگران را نیز به چاه ابتذال بکشانند. شکی نیست که ورود قوه قضائیه به این موضوع و دستگیری و آشکارسازی حلقه‌های فساد می‌تواند جلوی چنین ابتذال‌هایی را بگیرد و به ثبات مدیریت شهری بینجامد.