پوست خربزه زیر پای خودروسازان

همدلی| «خودروسازان هم خودرو وارد می‌کنند، هم تولید»، این خلاصه سیاست‌های اخیر درباره اوضاع وخیم این صنعت است. در پی شدت گرفتن قیمت خودرو در هفته‌های اخیر، واردات خودرو توسط خودروسازان بار دیگر زیر ذره‌بین کارشناسان رفته و انتقادها به این قانون افزایش یافته. بهارستانی‌ها می‌گویند در قانونی که مجلس ارائه کرد بندی وجود داشت که مجمع تشخیص مصلحت نظام آن را بر این اساس که سامان‌دهی واردات خودرو باید همراه با انتقال دانش و فناوری باشد، اصلاح کرد. عضو هیات‌رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس درباره آخرین وضعیت واردات خودرو گفته: « این بند باعث می‌شود کسانی که می‌خواهند خودرو وارد کنند هم‌زمان باید هم تولید داشته و هم انتقال دانش داشته باشند که این بند آیین‌نامه تا حدودی دست وزارتخانه را بسته است و باعث می‌شود واردکنندگان نتوانند صرفا به صورت تجاری خودرو وارد کنند». وی افزود: «بنابراین مجموعه‌های بخش خصوصی و دولتی و همه کسانی که در حوزه خودرو کار می‌کنند می‌توانند همراه با انتقال دانش واردات داشته باشند؛ یعنی واردات را که انجام می‌دهند در کنار آن مثلا دانش فنی گیربکس یا موتور هیبریدی را نیز می‌توانند وارد کنند یا اینکه واردات بعضی از قطعات الکترونیکی را که در کشور نداریم می‌توانند در قراردادهایشان با شرکت‌های تولیدکننده خودرو که بین‌المللی هستند، بگنجانند». در مجموع گفته می‌شود در ماده ۴ قانون ساماندهی واردات خودرو یک تبصره آورده‌اند که واردات باید همراه با دانش و فناوری باشد و این موضوع را در آیین‌نامه‌ای که دولت تصویب کرده برابر قانون لحاظ کرده‌اند که تا حدودی واردات خودرو را از حالت تجاری تبدیل به این کرده که وقتی واردات صورت می‌گیرد بتوانند مقداری دانش فنی هم از آنها دریافت کنند. این یعنی سپردن واردات به خودروسازانی که همواره در پی انحصار در این صنعت فعال بوده‌اند و حالا نیز به نظر می‌رسد راه‌شان برای افزایش انحصار هموارتر شده است. بسیاری از کارشناسان بر این نکته تاکید می‌کنند درصورتی که واردات خودرو را در اختیار دو خودروساز بزرگ قرار گیرد، این به منزله دامی است که در جلوی پای واردات قرار داده می شود و به طور بالقوه، خطر در این رابطه احساس می‌شود. به گفته آگاهان این حوزه، این به مثابه پوست خربزه‌ای است که مجدداً جلوی پای این دو خودروساز انداخته می‌شود و مشکلات آنان را صدچندان می‌کند و بدین شکل، انحصار جدیدی در این حوزه خواهیم داشت. تحلیل‌گران می‌گویند، واردات زمانی است که برای همه آزاد شود، بدون محدودیت، یأس و دسته‌بندی. به این معنا که اشخاص حقیقی و حقوقی، طبق ضوابطی که دولت تعیین می‌کند، با پرداخت حقوق گمرکی و عوارض مالیاتی، بتوانند خودرو وارد کنند. اینکه عده‌ای می‌خواهند دوباره واردات را در اختیار خودروسازها قرار دهند، طرح را به بیراهه می‌کشاند و نتیجه خوبی از آن گرفته نخواهد شد. با این حال به نظر می‌رسد که قصد بر انجام این کار وجود داشته و دارد. 
 افزایش قیمت خودرو در بازار راکد
با افزایش قیمت دلار از اوایل مهرماه، قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی به تدریج افزایش پیدا کرد و حالا نیز این روند شدت گرفته است. بسیاری از فروشندگان با این طرز فکر که قیمت‌ها همچنان به رشد خود ادامه می‌دهند، از همان اوایل مهر امسال، از معامله خودرو اجتناب می‌کنند و همین موضوع باعث رکود بازار شده است. این روند با بالا رفتن قیمت دلار نیز شدت گرفته و با کاهش چندهزارتومانی بهای ارز اما نرخ خودرو همچنان در دومین ماه پاییزی صعودی است. کارشناسان اما می‌گویند قیمت خودرو رابطه مستقیمی با کاهش یا افزایش بهای دلار دارد، ولی نباید انتظار داشت خودرویی همانند دنا پلاس که با افزایش ۷۰ میلیونی به ۵۸۰ میلیون تومان رسیده است، در صورت کاهش نرخ دلار به همان قیمت ۵۱۰ میلیون تومان بازگردد. در حقیقت بسیاری از خودروهای داخلی در بازه قیمتی ۳۰۰ الی ۴۰۰ میلیون تومان به سبب افزایش نرخ دلار در روزهای اخیر بین ۵ الی ۱۵ درصد گران شده‌اند. ادامه روند صعودی قیمت خودروهای داخلی را می‌توان برای خودرویی نظیر ۲۰۶ تیپ ۲ نیز مشاهده کرد. با اینکه قیمت کارخانه‌ای این خودرو حدود ۱۵۰ میلیون تومان است، ولی در ماه‌های اخیر با قیمت ۳۳۰ میلیون تومان در بازار معامله می‌شود که نسبت به روز گذشته، حدود ۳۰ میلیون تومان افزایش قیمت داشته است. به گفته کارشناسان، تفاوت قابل‌ملاحظه میان قیمت کارخانه‌ای و قیمت بازار آزاد، به سبب اجرای سیاست قیمت‌گذاری دستوری است که بارها از سوی انجمن خودروسازان مورد انتقاد قرار گرفته. حال که دولت از موضع خود جهت دخالت در تعیین قیمت خودرو عقب‌نشینی نمی‌کند، خودروسازان نیز به فکر عرضه محصولات در بورس کالا افتاده‌اند تا از طریق این رویکرد مزایده‌ای، قیمت‌گذاری دستوری را به‌نحوی دور زده و خودروها را با قیمت نزدیک به بازار آزاد به فروش برسانند تا شاید جلوی ضرر را بگیرند. از سوی دیگر، به نظر نمی‌رسد وعده وزارت صمت مبنی بر واردات خودرو در اواسط آذرماه به این زودی محقق شود. این موضوع باعث شده خریداران امید چندانی به کاهش قیمت‌ها نداشته باشند و افزایش تقاضا به نوبه خود، موجب گرانی بیشتر خودروها شده است.
 عقب‌نشینی فروشندگان خودرو
در این شرایط، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران به تازگی با اشاره به افزایش قابل توجه قیمت‌ها در بازار خودرو تحت تاثیر نوسان‌های افزایشی نرخ ارز طی دو هفته اخیر، از استمرار رکود حاکم بر بازار و البته عقب‌نشینی فروشندگان خودرو در این بازار خبر داد. سعید موتمنی اظهار کرد: خودرو یک کالای سرمایه‌ای است و از همین روی کوچک‌ترین نوسان نرخ ارز، تاثیر خود را بر بازار خواهد گذاشت که علت اصلی آن نیز محدودیت‌های ارز مضاف بر اختلاف قیمت کارخانه و بازار است. طبق روالی که در گذشته نیز شاهد بودیم، فاصله قیمت محصولات از کارخانه تا بازار که زیاد شد، نوسان افزایشی نرخ ارز منجر به افزایش قیمت خودروها اعم از داخلی‌های پرتیراژ، مونتاژی و وارداتی شد.
وی تصریح کرد: «این افزایش قیمت قابل توجه نیز بوده است. بطور مثال پرتیراژهای خودروسازان داخلی همچون پژوها و سمند طی نسبت به یک ماه گذشته، ۱۵ تا ۱۸ میلیون تومان گران‌تر شده‌اند یا دناپلاس اتوماتیک نسبت به یکماه گذشته، بالغ بر ۵۰ میلیون تومان افزایش قیمت داشته است. در محصولات سایپا نیز محصولاتی همچون تیبا و کوییک پنج تا ۱۰ میلیون تومان هم افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. در محصولات مونتاژی نیز نظیر هایما قریب به ۱۰۰ میلیون افزایش قیمت داشته است». رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران تصریح کرد: «در حقیقت بازار خودرو روندی صعودی طی کرده است؛ ضمن اینکه یکی از مشکلات اساسی این است که اکنون هفت ماه از سال گذشته است، در این مدت چه تعداد خودرو فاکتور شده است؟ آمار نشان می‌دهد که تعداد خودروهای فاکتور شده متناسب با میزان تقاضا نبوده و نسبت به تقاضای بازار بسیار کمتر بوده است. همین موضوع تاثیرگذار بر روند صعودی قیمت‌ها در بازار خودرو بوده است. ضمن اینکه ثابت نگه داشتن قیمت محصولات درب کارخانه طی یک‌سال گذاشته منجر به کاهش قیمت‌ها در بازار که نشده، بلکه افزایش را هم رقم زده است و عرضه پاسخگوی تقاضا نبوده است». موتمنی به ایسنا تاکید کرد: «همچنین طی دو هفته اخیر، تاثیر روانی افزایش نرخ ارز را موثر بر بازار خودرو دیده‌ایم و فروشندگان به‌نوعی عقب‌نشینی کرده و چندان راغب به فروش نیستند. البته که بخشی از پول‌هایی که از بورس خارج شد و افراد سرمایه‌های خود را بیرون آوردند، خواه‌ناخواه به سمت بازار خودرو وارد شد و تاثیر خود را گذاشت. همه این موارد دست به دست هم داد تا روند صعودی قیمت‌ها در بازار خودرو، اوج گیرد».