روزهای بی‌رمق در پی اصلاح بازار

همدلی|  نرخ سود بانکی بالا همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد حال بازار سرمایه را دوباره به‌هم‌ریخته است. از یکسو بلاتکلیفی برجام و از سوی دیگر افزایش بی‌حساب‌وکتاب نرخ سود بانکی کار دست تالار شیشه‌ای داده و روند معاملات خوب گزارش نمی‌شود. در پی افزایش نرخ سود بانکی و نزدیک شدن این نرخ به 21 درصد، بازار سرمایه این هفته را خوب شروع نکرد و ریزش‌های بورس تا دیروز ادامه داشت؛ در اولین روز هفته بیش از 14 هزار واحد و روز یکشنبه نیز حدود 6700 واحد کاهش ارتفاع را در شاخص کل شاهد بودیم. همه این‌ها به کنار، نکته قابل‌توجه در ریزش‌های اخیر بازار سرمایه، خطری بزرگ‌تر از بلاتکلیفی مذاکرات برجامی است؛ چیزی که به گفته کارشناسان، روزانه 150میلیون دلار را از کف ایران خارج می‌کند. محمد مهاجری، فعال شناخته شده رسانه‌ای در نشست کلاب‌هاوس خبرآنلاین، از نظری مهم به موضوع تعلیق مذاکرات پرداخت و گفت: «هر چند معتقدم امضا شدن برجام شق‌القمر نمی‌کند و اعجازی در پی ندارد، ولی در کشور با وضعیتی مواجهیم که خطرناک‌تر از پیوستن یا نپیوستن به برجام است». حجت‌اله صیدی، کارشناس اقتصادی و مقام پیشین بانکی هم پیش‌ازاین به خبرآنلاین گفته بود: «آنچه بیش از ادامه یا تعلیق مذاکرات بر اقتصاد ایران تأثیر می‌گذارد، بی‌تردید برنامه‌های داخلی است و ما به شکلی عجیب با بی‌برنامگی در حوزه اقتصاد و اداره بازارها روبرو هستیم». مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران نیز در این زمینه معتقد است: حقیقت این است که ما در وقت اضافه هستیم. تأثیرات تحریم‌ها بر رفاه و اقتصاد و معیشت مردم بسیار زیاد شده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد دولت سردرگم است. قرار بود رفاه و معیشت مردم را به تحریم‌ها گره نخور اما خودشان می‌دانستند سال‌هاست معیشت مردم به صادرات نفت و تجارت خارجی گره‌خورده و در این چهار دهه گذشته تمام نوسانات متغیرهای اقتصادی را می‌شد در صادرات نفت جستجو کرد.
این استاد اقتصاد ادامه داد: «تردیدی نیست تداوم بلاتکلیفی به ضرر اقتصاد است. حالت بیم و امید و بلاتکلیفی بیشترین لطمه را به اقتصاد ایران زده است. شاید منهای تأثیر بر متغیرهای اقتصادی، تعداد فقرا بیشتر شده است، بستر تنش‌های اجتماعی و سیاسی فراهم‌شده و نابرابری‌ها بیشتر شده است». درمجموع آنچه برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد حکایت از خروج روزانه 150 میلیون دلار از کشور است؛ دلار در روزهای اخیر با قرارگیری در کانال 31 هزار تومانی روی میز معامله رفته، با در نظر گرفتن این نرخ، می‌توان گفت روزانه رقم عجیبی بر اساس تومان از مرزهای کشور خارج می‌شود که به نظر از نگاه سکانداران اقتصادی دور مانده و سیاست‌های کارشناسانه‌ای برای ساماندهی این سرمایه‌ها روی کار نیامده و حتی به نظر می‌رسد هیچ برنامه‌ای در دستور کار نهادهای اقتصادی دولت در این زمینه نیست. این را از گره خوردن عجیب برجام بر بازارهای پایتخت و سیاست‌های بانک مرکزی بر اوضاع بورس بهتر می‌توان فهمید. در جایی که به باور آگاهان بازار سرمایه افزایش نرخ سود بانکی منجر به خروج سرمایه‌ها از بورس و زیان عجیب شرکت‌های بورسی می‌شود حالا نرخ سود بانکی با نوساناتی که تجربه می‌کند روزهای خوبی را برای بازار سرمایه رقم نزده است؛ بطوریکه ریزش‌ها ادامه‌دار شده و تقریباً دیگر امیدی به بهبود اوضاع بورس نیست. هر چند با اتفاقاتی که در پی افزایش نرخ سود بانکی افتاده سکانداران بانک مرکزی همچنان روی موضع خود پایبند هستند و تصمیمی برای کاهش نرخ سود ندارند.
 سود بانکی بالا یا ضرر بازار سرمایه؟
در شرایطی که سود بین‌بانکی با تداوم روند افزایشی خود در هفته‌های اخیر دوباره به نرخ ۲۱ درصد نزدیک شده است، رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید که سیاست این بانک برای سود بین‌بانکی این است که این نرخ نوسانات زیادی نداشته باشد.به گزارش ایسنا، سود بین‌بانکی که به‌عنوان یکی از انواع نرخ‌های بهره در بازار پول به نرخ‌های سود یا بهره در سایر بازارها جهت می‌دهد، در واقع قیمت ذخایر بانک‌هاست و زمانی که آن‌ها در پایان دوره مالی کوتاه‌مدت اعم از روزانه یا هفتگی دچار کسری ذخایر می‌شوند، از سایر بانک‌ها در بازار بین‌بانکی یا از بانک مرکزی استقراض می‌کنند.این سود در هفته‌های اخیر دوباره روند صعودی خود را شروع کرده و به نرخ ۲۱درصد نزدیک شده است. این در حالی است که پیش‌ازاین، نرخ سود بین‌بانکی به ۲۱.۳۱درصد رسیده  و با واکنش منفی فعالان بازار سرمایه مواجه شد.
در این زمینه، بانک مرکزی در جلسه با فعالان بازار سرمایه موظف شد تا نرخ سود در بازار بین‌بانکی را کنترل و این نرخ را در بازار بین‌بانکی متناسب با سیاست‌های تورمی مدیریت کند که پس‌ازآن جلسه، روند سود در بازار بین‌بانکی نزولی شد و این نرخ به‌ ترتیب از ۲۱.۳۱ به ۲۱.۱۳، ۲۰.۶۴، ۲۰.۵۹ درصد رسید.اما در ادامه، نرخ سود بین‌بانکی روند صعودی خود را آغاز کرد و اکنون به ۲۰.۹۳درصد رسیده است.در این زمینه، علی صالح‌آبادی - رئیس‌کل بانک مرکزی - به ایسنا اعلام کرد که روند تغییرات سود بین‌بانکی به وضعیت عرضه و تقاضا در بازار بین‌بانکی بستگی دارد و سعی بانک مرکزی بر این است که سود بین‌بانکی نوسانات زیادی نداشته است.علاوه بر این، محمد نادعلی -  مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی - اظهار کرد: «فلسفه بازار بین‌بانکی این است که بانک‌ها در صورت کمبود منابع، مبادلات کوتاه‌مدت و یک‌شبه انجام می‌دهند که این مبادلات باعث می‌شود تا نرخ سودی در این بازار شکل بگیرد و نرخ این سود نیز متناسب با نیاز بانک‌ها به این منابع مشخص می‌شود».وی با بیان اینکه بانک‌ها منابع مازاد خود را وارد بازار بین‌بانکی می‌کنند و به سایر بانک‌ها که به این منابع نیاز دارند تسهیلات می‌دهند، گفت: «بنابراین، نرخ سود بین‌بانکی تأثیری بر سود سپرده و تسهیلات نمی‌گذارد. بازار بین‌بانکی بازاری نیست که بانک‌ها سهام خود را بفروشند و پول خود را وارد این بازار کنند که وقتی نرخ در این بازار افزایش یابد، آن‌ها انگیزه ورود به بازارهای دیگر را نداشته باشند و سایر بازارها تحت تأثیر این موضوع قرار بگیرند».
 سود بین‌بانکی بر بورس تأثیری ندارد
باوجوداینکه تجربه نشان داده نرخ سود بانکی بالا اوضاع بازار سرمایه را مختل می‌کند، اما سکانداران بانک مرکزی همچنان بر این باور هستند که این سیاست تأثیری بر اوضاع بازار سرمایه ندارد. در همین زمینه نادعلی ادامه داد: «تقاضا و عرضه بانک‌ها در بازار بین‌بانکی است که موجب تغییرات در نرخ سود این بازار می‌شود و سعی بانک مرکزی در این زمینه این است که نوسانات این بازار را کنترل کند بنابراین، وقتی نوسانات را از بازار بین‌بانکی بگیریم طبیعتا نوسانات در سایر بازارها نیز کمتر می‌شود. نرخ سود سپرده و تسهیلات در ایران تابع شرایط بازار بین‌بانکی نیست و بنابراین، تغییرات در سود بین‌بانکی نمی‌تواند تأثیری بر بازار سرمایه داشته باشد بلکه تغییرات نرخ سود سپرده و تسهیلات است که بر بازار سرمایه تأثیرگذار است».
 بانک مرکزی در بازار بین‌بانکی چه می‌کند؟
مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی افزود: «بانک مرکزی سعی می‌کند نرخ سود در بازار بین‌بانکی را مدیریت کند تا انتظارات تورمی را کنترل و منابع بانک‌ها را تأمین کنند تا بانک‌ها به سمت برداشت مستقیم از بانک مرکزی بروند. عملکرد بانک مرکزی در بازار بین‌بانکی به این صورت است که اخبار و انتظارت تورمی را تنظیم و منابع را از طریق عملیات ریپو تزریق یا جذب می‌کند که با این اقدامات نرخ در بازار بین‌بانکی بسته به سیاست مدنظر بانک مرکزی تغییر می‌کند».
 بورس قرمز ماند
بازار سرمایه حالا دیگر کلی بهانه اقتصادی برای قرمزپوش ماندن در دست دارد. از یک‌سو ابهامات برجامی و از سوی دیگر افزایش نرخ سود بانکی از مهم‌ترین دلایلی است که برای این سقوط‌ها از سوی کارشناسان برشمرده می‌شود. بر همین اساس، دیروز هم بازار سرمایه نزولی بود و شاخص کل با معیار هم‌وزن در کنار شاخص کل سقوط دیگری را تجربه کرد. شاخص کل بورس یکشنبه بود که با ۴۰۹۵ واحد کاهش تا رقم یک‌میلیون و ۳۷۳ هزار واحد کاهش یافت. شاخص کل با معیار هم‌وزن نیز با ۱۶۹۸واحد کاهش در رقم ۴۰۰ هزار و ۲۱۲ واحد ایستاد. در این بازار ۲۳۲هزار معامله به ارزش ۲۸هزار و ۳۸۸میلیارد ریال انجام شد. صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، معدنی و صنعتی گل گهر، بانک پاسارگاد، ایران‌خودرو، فولاد خوزستان و ذوب‌آهن اصفهان نسبت به سایر نمادها بیشترین تأثیر منفی و در مقابل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نسبت به سایر نمادها بیشترین تأثیر مثبت را روی بورس گذاشتند.شاخص کل فرابورس نیز امروز با کاهشی ۵۳ واحدی در رقم ۱۸ هزار و ۵۷۶ واحد ایستاد. در این بازار ۱۵۸ هزار معامله به ارزش ۱۴۳۵ میلیارد ریال ارزش داشت.سنگ‌آهن گهرزمین، سرمایه‌گذاری صباتامین، پلیمر آریاساسول، بیمه پاسارگاد و بانک دی نسبت به سایر نمادها بیشترین تأثیر منفی و در مقابل زغال سنگ پروده طبس و بهمن دیزل نسبت به سایر نمادها بیشترین تأثیر مثبت را روی فرابورس گذاشتند.