«جنگ جهانی» بر سر اسکار

ستاره قاسمی - کمیته معرفی نماینده سینمای ایران به مراسم اسکار، فیلم «جنگ جهانی سوم» را به‌عنوان نماینده سینمای ایران برای معرفی به اسکار ۲۰۲۳ انتخاب کرد.
چنانچه روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی اعلام کرد کمیته معرفی نماینده سینمای ایران به مراسم اسکار از بین پنج نامزد نهایی، فیلم «جنگ جهانی سوم» را به‌عنوان نماینده سینمای ایران برای معرفی به اسکار ۲۰۲۳ برگزید. پرویز شیخ طادی سخنگو و عضو کمیته معرفی فیلم ایرانی به اسکار ۲۰۲۳ با اعلام این مطلب گفت: «کمیته انتخاب در پی جلسات متعدد و بررسی ۵۷فیلم حائز شرایط در مرحله اول، ۱۷فیلم را برای بازبینی انتخاب و پس از بررسی‌های مجدد پنج فیلم را به‌عنوان نامزد نهایی معرفی کرد.»
به گفته شیخ طادی، «موقعیت مهدی» ساخته هادی حجازی‌فر، «پسر دلفینی» ساخته محمد خیراندیش، «بدون قرار قبلی» ساخته بهروز شعیبی، «تفریق» ساخته مانی حقیقی و «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی پنج فیلم نهایی هستند که در فهرست نامزدهای معرفی به آکادمی اسکار ۲۰۲۳ قرار گرفتند.
سخنگو و عضو کمیته معرفی فیلم ایرانی به اسکار ۲۰۲۳ تأکید کرد: «اعضای کمیته انتخاب، ضمن احترام و ارج نهادن به آثار راه‌یافته، پس از بررسی شرایط و استانداردهای لازم برای معرفی فیلم به اسکار، به‌اتفاق آرا فیلم «جنگ جهانی سوم» را به‌عنوان نماینده نهایی سینمای ایران برای آکادمی اسکار ۲۰۲۳ انتخاب کردند.» «جنگ جهانی سوم» در مراسم پایانی هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز، دو جایزه بهترین فیلم و بهترین بازیگر مرد بخش افق‌ها را برای هومن سیدی و محسن تنابنده به ارمغان آورد.
در متن بیانیه کمیته انتخاب نماینده ایران به اسکار ۲۰۲۳ آمده است: «ضمن عرض سلام و احترام به اعضای خانواده سینمای ایران به‌عنوان اعضای کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران برای اسکار ۲۰۲۳ گزارشی از فعالیت این کمیته را به عرض می‌رسانیم. کمیته انتخاب در پی جلسات متعدد و بررسی ۵۷ فیلم حائز شرایط در مرحله اول، ۱۷ فیلم را جهت بازبینی انتخاب و پس از بررسی‌های مجدد پنج فیلم را به‌عنوان نامزد نهایی برگزید.»
واقعاً گزینه بهتری نبود؟
«موقعیت مهدی» اولین فیلم هادی حجازی‌فر در مقام کارگردان، نخستین بار در چهلمین جشنواره فیلم فجر و در بخش سودای سیمرغ به نمایش درآمد. این فیلم در ۱۴بخش نامزد و برنده پنج جایزه از جمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم شد. «پسر دلفینی» یک انیمیشن سینمایی تولید سال ۱۳۹۹ محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج با مشارکت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است. «بدون قرار قبلی» هم ششمین فیلم بلند شعیبی در کسوت کارگردان بود که در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر برنده دو جایزه شد، اما در گیشه فقط کمی بیش از سه میلیارد تومن فروخت. «تفریق» هم جدیدترین ساخته مانی حقیقی است که نوید محمدزاده و ترانه علیدوستی را به‌عنوان نقش اصلی در خود دارد. ابتدا قرار بود پریناز ایزدیار جلوی دوربین حقیقی برود، اما به دلیل تغییر زمان ساخت پروژه‌هایی که متعهد به حضور در آن‌ها بود، از حضور در «تفریق» کنار کشید و جای خود را به علیدوستی داد؛ اتفاقی که باعث شد فیلم‌برداری فیلم طول بکشد و به جشنواره چهلم فجر نرسد.
مریلا زارعی، محمد داوودی، رسول صدرعاملی، مهدی سجاده‌چی، سیدمحمد حسینی، حامد شکیبانیا، محمدحسین حقیقی و پرویز شیخ طادی اعضای کمیته معرفی فیلم ایرانی به اسکار بودند، اما انتخاب آن‌ها بدون انتقاد هم نبود. سعید روستایی، یکی از جدی‌ترین معترضانی بود که نسبت به عدم انتخاب فیلمش واکنش نشان داد.
 غایب بزرگ
بسیاری از اهالی سینما بزرگ‌ترین غایب فهرست کمیته معرفی فیلم ایرانی به اسکار را «برادران لیلا» می‌دانند. پیش از برگزاری جشنواره «کن»، جدیدترین ساخته سعید روستایی، جدی‌ترین کاندیدای حضور در بخش جایزه اسکار بهترین فیلم بین‌المللی به شمار می‌رفت، اما حواشی پیرامون اکران این فیلم در فرانسه سبب شد مورد غضب مدیران سینمایی ایران قرار بگیرد و از لیست آن‌ها خط بخورد.
مهم‌ترین مانع برای معرفی «برادران لیلا» به آکادمی اسکار، نبود این فیلم در جدول اکران سینماهای ایران بود. طبق قوانین آکادمی علوم و هنرهای سینما، هر فیلم برای دریافت مجوز حضور در جمع نامزدهای جوایز اسکار باید ابتدا در کشور سازنده به اکران دربیاید، ولی «برادران لیلا» به دلیل جنجال‌های «کن» چنین فرصتی نیافت، اما نکته مهم اینجاست که «تفریق» هم هنوز در سینماهای ایران به روی پرده نرفته، اما در لیست کمیته معرفی فیلم ایرانی به اسکار حضور داشته است!
فیلم پربازیگر «برادران لیلا» در جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ به نمایش درآمد و برنده جایزه فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم شد، اما حاشیه‌هایی چون بوسه نوید محمدزاده و فرشته حسینی روی فرش قرمز، صحبت‌های ترانه علیدوستی پیرامون ممنوعیت‌ها در ایران و همچنین بی‌اعتنایی سعید روستایی به لیست سانسور وزارت ارشاد، حسرت حضور در اسکار را بر دل عوامل این فیلم گذاشت.
وزیر ارشاد هم اول تیرماه سال جاری به‌صورت رسمی توقیف فیلم «برادران لیلا» را اعلام کرد و روی نام این فیلم خط قرمز کشید. البته سعید روستایی به این موضوع واکنش نشان داد و این پرسش را مطرح کرد که چرا فیلمش با وجود برخی ویژگی‌های مهم برای شرکت در اسکار، در کمیته بررسی نماینده سینمای ایران به آکادمی وجود ندارد؟ سعید روستایی دراین‌باره گفت: «فیلم «برادران لیلا» در میان فیلم‌های در حال بررسی در کمیته معرفی نماینده ایران به اسکار وجود ندارد، درحالی‌که قرار بود در سازمان سینمایی انعطاف به خرج داده شود تا فیلم برای گرفتن پروانه، به شورای پروانه نمایش ارجاع داده شود، زیرا به‌هرحال ما با هماهنگی‌هایی فیلم را به جشنواره کن فرستاده بودیم اما جای سؤال است چرا حالا که به زمان معرفی نماینده اسکار رسیده‌ایم، «برادران لیلا» با تمام امتیازهایی که داشته از این رقابت کنار گذاشته‌شده است؟»
روستایی در حالی این صحبت‌ها را مطرح کرده که وزیر ارشاد اعلام کرده بود این فیلم مجوز حضور در کن را دریافت نکرده است. سعید روستایی در نشست رسانه‌ای فیلم خود در کن گفت: «به نظرم فیلم اکران می‌شود، اما با توجه به اینکه سانسورهای زیاد «متری شیش و نیم» به آن فیلم آسیب زد این بار نمی‌توانم اجازه بدهم فیلمم از سانسور آسیب ببیند و این بار بین توقیف و سانسور، شاید توقیف را ترجیح بدهم.»
او در همان نشست صراحتاً اعلام کرد «برادران لیلا» پروانه نمایش ندارد و وزیر ارشاد هم 6روز بعد از برخورد قانونی با سازندگان فیلم به دلیل حضور در جشنواره «کن» بدون دریافت مجوز خبر داد.
کارگردان فیلم‌های تحسین‌شده‌ای چون «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» در گفت‌وگو با ایسنا خاطرنشان کرد: «برادران لیلا» از مدتی قبل اکران خود را در فرانسه آغاز کرد و تاکنون بیشتر از فیلم‌ «متری شش و نیم» که آن نیز در این کشور اکران شده بود بلیت فروخته و فروش این فیلم پس از سه هفته به هفت‌صد هزار یورو رسیده و به‌زودی به نزدیک یک‌میلیون یورو هم می‌رسد.‌ حق پخش این فیلم از سوی ۴۰ کشور دیگر دنیا خریداری‌شده و قرار است به اکران برسد. ضمن اینکه از سوی ۲۰ فستیوال هم دعوت‌شده است.»
او یادآور شد: «فیلم «برادران لیلا» تنها فیلمی از سینمای ایران بوده که امسال در بخش اصلی جشنواره کن حضور داشت و یک کمپانی بزرگ همچون وایلدبانچ که بیش از ۱۰نخل طلای کن را جایزه برده، به‌عنوان پخش‌کننده بین‌المللی این فیلم فعالیت می‌کند. بر این اساس این سؤال برای ما مطرح است که چرا اجازه داده نشده که هیأت انتخاب کمیته اسکار، فیلم «برادران لیلا» را ببیند تا تصمیم‌گیری برای انتخاب نماینده سینمای ایران, پس از بررسی تمام فیلم‌ها اتفاق بیفتد؟»
او در پاسخ به اینکه آیا آمادگی اکران فیلم را در ایران به‌شرط انتخاب در این کمیته دارد؟ گفت: «صد در صد. همه‌چیز برای بهترین اکران در کشور آماده‌ است.»
بااین‌وجود کمیته معرفی فیلم به اسکار گناه حضور «برادران لیلا» را نبخشید و فیلم دیگری را به اسکار معرفی کرد؛ فیلمی که سازندگانش در جشنواره خارجی دیگری، نه حرکت غیرمتعارفی روی فرش قرمز انجام دادند و نه‌حرفی زدند که به مذاق مدیران فرهنگی و سینمایی ایران خوش نیاید!
نکته قابل‌تأمل دیگر اینجاست که بعد از موفقیت فیلم «فروشنده» در هشتادونهمین دوره جوایز اسکار، هیچ فیلم ایرانی دیگر توسط هیأت داوران آکادمی پذیرفته نشده است. «نفس» به کارگردانی نرگس آبیار، «بدون تاریخ، بدون امضاء» به کارگردانی وحید جلیلوند، «در جستجوی فریده» به کارگردانی آزاده موسوی و کوروش عطایی، «خورشید» به کارگردانی مجید مجیدی و «قهرمان» به کارگردانی اصغر فرهادی، فیلم‌های ایرانی بوده‌اند که نتوانسته‌اند مجوز حضور در جمع نامزدهای نهایی جایزه اسکار بهترین فیلم بین‌المللی در پنج سال گذشته را دریافت کنند.