روزی که فرمان مشروطیت امضا شد

در تقویم‌ مناسبت‌ها، 14مرداد را سالروز امضای فرمان مشروطه می‌دانند. حال آن‌که این فرمان، 13مردادماه توسط مظفرالدین شاه امضاشده است. البته ممکن است ابلاغ اولیه فرمان مشروطیت، 14مرداد بوده باشد. از روزی که ناصرالدین‌شاه در حرم حضرت عبدالعظیم توسط میرزا رضای کرمانی به قتل رسید(1275) تا امضای فرمان مشروطه(1285) ۱۰سال بیشتر طول نکشید.به دنبال ترور ناصرالدین‌شاه، امین السلطان که با زیرکی تمام توانسته بود افکار عمومی را از کشته شدن شاه، منحرف و چنین وانمود کند که ناصرالدین‌شاه از سوءقصد، جان سالم به دربرده، طی تلگرافی قتل شاه و پادشاهی مظفرالدین میرزای، ولیعهد میان‌سال قاجاریه را به تبریز اطلاع داد.مظفرالدین شاه 44ساله هم در تلگراف متقابلی امین السلطان را در جایگاه صدراعظمی تثبیت کرد و با 100هزارتومانی که از طرف امین السلطان برای او حواله شد، با پیشکاری عین الدوله و در معیت حکیم الملک، سید بحرینی، بصیرالسلطنه و امیر بهادر حسین پاشاخان وارد تهران شد و تاج‌گذاری کرد و در ابتدای کار مالیات نانواها و قصاب‌ها را که باقر عاقلی آن را سالیانه 200هزار تومان ذکر کرده(روزشمار تاریخ ایران، ص 11) بخشید.یک سال بعد امین السلطان از صدارت عزل و به قم تبعید شد و عزل و نصب‌هایی صورت گرفت و پس از به دار آویخته شدن میرزا رضای کرمانی، جنازه ناصرالدین‌شاه که قریب یک سال در تکیه دولت امانت بود، با تشییع مفصلی به شهرری انتقال یافت. مظفرالدین شاه در سال 1231شمسی(1269قمری) به دنیا آمد و پنجمین پسر ناصرالدین‌شاه بود. ناصرالدین‌شاه پیش از او سه تن از فرزندان خود را به‌عنوان ولیعهد تعیین کرد که هر سه در کودکی درگذشتند و کامران میرزا که پسر چهارم ناصرالدین‌شاه بود، به علت این‌که مادرش از قاجاریه نبود به ولیعهدی انتخاب نشد و نوبت به مظفرالدین میرزا رسید. وی در 18دی 1285 و 5ماه پس از امضای حکم مشروطه در 54سالگی درگذشت و جنازه‌اش مانند جنازه ناصرالدین‌شاه، در تکیه دولت به امانت گذاشته شد و چندی بعد طبق وصیت خودش به کربلا انتقال داده شد. 14جمادی‌الثانی ۱۳۲۴ق (13مرداد 1285 ش) بود که مظفرالدین شاه، حکومت مشروطه را که به خط قوام‌السلطنه بود، امضا و ابلاغ کرد و به فاصله سه روز، دست خط دیگری در تأیید فرمان مشروطیت صادر کرد که در هر دو فرمان، روی خطاب شاه به صدراعظم وقت میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله است که به دنبال برکناری عین الدوله از صدارت به‌فرمان شاه، در هفتم جمادی‌الاول 1324قمری به نخست‌وزیری رسیده بود. گفتنی است با امضای فرمان مشروطیت، ترکیب عدل مظفر ساخته شد که طبق حروف ابجد، برابر ۱۳۲۴ است که تاریخ قمری امضای فرمان مشروطه است که اشاره ظریفی به عدالت مظفرالدین شاه دارد. این ترکیب، بر روی لوحه‌ای نوشته شد و پس از برپایی مجلس شورای ملی بر سر آن جای گرفت. بدین‌سان نشانگر مشروطیت و یادآور نام پادشاه امضاکننده و نخستین پادشاه اجراکننده آن بود: «جناب اشرف صدراعظم- ازآنجاکه حضرت باری‌تعالی جل‌شأنه سررشته ترقی و سعادت ممالک محروسه ایران را به کف کفایت ما سپرده و شخص همایون ما را حافظ حقوق قاطبه اهالی و رعایای صدیق خودمان قرار داده...بدیهی است که به‌موجب این دستخط مبارک نظامنامه و ترتیبات این مجلس و اسباب و لوازم تشکیل آن را موافق تصویب و امضای منتخبین از این تاریخ معین و مهیا خواهد نمود که به صحه ملوکانه رسیده و بعون‌الله تعالی مجلس شورای ملی مرقوم که نگهبان عدل است افتتاح و به اصلاحات لازمه امور مملکت و اجرای قوانین شرع مقدس شروع نماید و نیز مقرر می‌داریم که سواد دستخط مبارک را اعلان و منتشر نمایند تا قاطبه اهالی از نیات حسنه ما که تماماً راجع به ترقی دولت و ملت ایران است کماینبغی مطلع و مرفه‌الحال مشغول دعاگوئی دوام این دولت و این مجلس بی‌زوال باشند.
جناب اشرف صدراعظم - در تکمیل دستخط سابق خودمان مورخه چهاردهم جمادی‌الثانیه ۱۳۲۴ که امر و فرمان صریحاً در تأسیس مجلس منتخبین ملت فرموده بودیم مجدداً برای آنکه عموم اهالی و افراد ملت از توجهات کامله ما واقف باشند امر و مقرر می‌داریم که مجلس مزبور را به شرح دستخط سابق سریعاً دایر نموده بعد از انتخابات اجزاء مجلس فصول و شرایط نظام مجلس شورای اسلامی را مطابق تصویب و امضای منتخبین به‌طوری‌که شایسته مملکت و ملت و قوانین شرع مقدس باشد مرتب بنمائید که به شرف عرض و امضای همایونی ما موشح و مطابق نظامنامه مزبور این مقصود مقدس صورت و انجام پذیرد.»