بررسی ذهنیت پوتین در قبال ایران

محمدرضا چمن‌نژادیان- رفتار متکبرانه و دیپلماسی مرموزانه و جاسوس‌مآبانه روس‌ها به‌ویژه در دوران پوتین در عالم سیاست و ارتباطات زبانزد محافل جهانی است.  بخش‌هایی از مقررات حاکم بر اجرای پروتکل‌ها و رفتار این مرد خونسرد آن‌قدر حساسیت‌برانگیز شده که همواره توجه ناظران سیاسی و اصحاب رسانه را به خود جلب می‌کند و در سفرهای خارجی پوتین نوع رفتار و زبان بدن او در دیدار با روسای کشورهای دیگر بخش عمده‌ای از گزارش‌های و توجهات را به خود اختصاص می‌دهد و گاهی آن‌قدر با حساسیت از سوی ناظران سیاسی بین‌المللی و رسانه‌ها  پیگیری می‌شود که حتی اهداف سفر او را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
نوع پوشش ظاهری، نحوه ملاقات شخصیت‌ها، چینش مکانی نشست‌وبرخاست‌ها معمولاً حاوی پیام بوده و درجه اهمیت آن دیدار را نشان می‌دهد. موضوعی که سبب شد تا چند سفر اخیر ولادیمیر پوتین به ایران، به‌دقت رصد شده و در زیر ذره‌بین تحلیلگران و مفسران سیاسی و دیپلماسی قرار گیرد. کمیت و کیفیت دیدارهای دولتمردان روسیه و شخص پوتین با سران کشورهای پیرامونی را می‌توان به دو مقطع زمانی حساس بین‌المللی برای جمهوری اسلامی ایران تقسیم کرد. یکی از این دو مقطع، کمیت و کیفیت دیدارهای قبل از برجام است و دیگری بعد از برجام که این دومی بیشتر از قبل موردتوجه ناظران روابط بین‌الملل و تحلیلگران امور سیاسی قرار دارد. تا قبل از برجام روس‌ها با کارت نافرجامی برجام برای کشاندن ایرانیان به مواضع ضعف و بهره‌برداری بین‌المللی بازی می‌کردند و با جامعه‌ی جهانی و عوامل ضد منافع و امنیت ملی ایران با روشن نمودن شمعی در پستوهای تاریک روابط آینده با جهان و ایران گام برمی‌داشتند؛ وضعیتی که هیچ‌گونه شفافیتی بر آن حاکم نبود. در این مسیر به شکل مرموزی امور مربوط به روابط ایران و جهان به‌ویژه در زمینه هسته‌ای و تروریسم را برای منافع خود طراحی و اجرا می‌کردند تا با کمترین هزینه و بیشترین سود در همراهی با جوامع جهانی و اتحادیه اروپا را کسب کنند. در این مورد ضمن بردن بهره‌ها، توانستند ایران را در تعامل با دنیا ناکام و به‌نوعی در موضع سیاسی در عرصه‌های بین‌المللی تضعیف کند.

اما پس از توفیقات نسبی تیم مذاکره‌کننده برجامی دولت قبل در تحکیم روابط ایرانیان با دنیا بود که در کمیت و کیفیت رفتار فردی پوتین، روابط سیاسی روس‌ها و مواضع بین‌المللی آنان در قبال ایران، تغییرات محسوسی حاصل شد و به شکلی مرموز و مشکوک دگرگونی خاصی یافت. تا جایی که تصمیمات غیرمنتظره و عجولانه‌ای مشاهده می‌شود که از نظر ناظران و تحلیلگران، خارج از عرف معمول دیپلماتیک سیاسی، نظامی، سلوک روس‌ها و شخص پوتین بوده است. حضور بدون مقدمه و خارج از پروتکل‌های پوتین به ایران پس از برجام، اقدامات نظامی در سوریه و رصد نتایج انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم در ایران را می‌توان از نمودهای سیاست تازه ولادیمیر پوتین در قبال ایران دانست.