روزی که ارتش نخستین بار در ترکیه کودتا کرد
۲۷ماه مه سال ۱۹۶۰ نیروهای مسلح ترکیه، دولت منتخب این کشور را برکنار کرده و اولین مداخله از سلسله مداخلات ارتش در امور سیاسی ترکیه را رقم زدند، دخالتی که جامعه ترکیه را دچار اشتقاق و گسیختگی کرد.
به دنبال اولین کودتای نظامی در کشور، بیش از ۶۰۰ نفر از وزیران و مقامات دولتی تحت محاکمه قرار گرفتند.
در پایان محاکمات، بهرغم درخواست فرجام رهبرانی نظیر جان اف کندی، رئیسجمهور وقت آمریکا، ملکه الیزابت دوم بریتانیا و شارل دوگل، رئیسجمهور آن زمان فرانسه، ۱۵نفر از متهمان به جرم جنایت علیه قانون اساسی با مجازات مرگ روبرو شدند.
در ۱۵ سپتامبر ۱۹۶۲، فاتن رشدی زورلو، وزیر خارجه وقت و حسن پل آتکان، وزیر دارایی وقت در جزیره ایمرالی به دار آویخته شدند. عدنان مندرس، نخستوزیر ترکیه نیز که برنده سه انتخابات شده بود و به مدت ۱۰سال رهبری دولت را به عهده داشت، با قرص خواب اقدام به یک خودکشی ناموفق کرد و دو روز بعد به دار آویخته شد.
محمود جلال بایار، رئیسجمهور ترکیه نیز به دلیل سالخوردگی از اعدام جان به در برد. او در آن هنگام ۷۸سال داشت.کودتا به وسیله افسران عمدتاً میان رتبه انجام شد.
آنهم پس از آن که تنش بین حزب حاکم دموکرات و حزب جمهوری خلق که در جبهه مخالف قرار داشت، بالا گرفت. حزب جمهوری خلق توسط مصطفی کمال آتاتورک، پدر ترکیه نوین تأسیس شده است.
در آن زمان رهبری این حزب را عصمت اینونو، همکار نزدیک آتاتورک و قهرمان مورد احترام جنگ به عهده داشت.
مندریس، رهبر حزب حاکم محدودیتهای شدیدی را به مخالفان تحمیل کرده بود و به ارتش دستور داده بود که تظاهرات ضد دولتی دانشجویان را سرکوب کند.
اقتصاد ترکیه رو به افول گذاشته بود و کشور به شکل فزایندهای دو قطبی شده بود. از نظر بسیاری از ترکها، این کودتا «مفید» بود. رهبر کودتا، ژنرال جمال گورسل بود.
او بعد از ۱۸ ماه انتخابات دیگری برگزار کرد و قانون اساسی جدیدی را به تصویب رساند، قانونی که به گفته بسیاری از ترکهای لیبرال، بهترین قانون اساسی بود که این کشور تا آن زمان داشت.
پس از پنج سال حکومت به غیرنظامیان بازگشت.
ارطغرل قورخچی، یک فعال سابق چپگرا و ویراستار سایت خبری «بیانت» میگوید: «در آن هنگام مخالفت بسیار محدودی شد.
بهطورکلی، این عقیده وجود داشت که کودتا ترکیه را به سمت داشتن یک چارچوب قانون اساسی لیبرالتر و مردمسالارانهتر سوق داده، چون این، اولین قانون اساسی بود که حقوق کارگران و حق انتقاد آزاد را محترم میشمرد.» این نظری است که توسط برخی از فعالان سیاسی و نزدیکان افرادی که در سال ۱۹۶۱ مورد محاکمه قرار گرفتند به چالش کشیده میشود.
در پنجاهمین سالگرد کودتا، یک گروه سرشار از نیرو که خود را «غیرنظامیان جوان» میخواندند، سفری با قایق به جزیره یاسی آدا ترتیب دادند تا آنچه را که اتفاق افتاده به عموم یادآوری کنند.
جرن کنار، یکی از اعضای این گروه میگوید: «آن کودتا، اولین گناه بود.» این کودتا پایهگذار سایر کودتاها در عرصه سیاست ترکیه و قیمومیت نظامیان بر حکومت غیرنظامیان شد.