سرگردانی بیماران در پیچیدن نسخه

همدلی| کمبود دارو در ماه‌های گذشته سبب شده برخی بیماران و خانواده آن‌ها از یک خیابان به خیابان دیگر، داروخانه‌های شهر را سرک بکشند تا بلکه بتوانند نسخه خود را بپیچند. جمله «این یک قلم دارو را نداریم»، «این دارو خیلی وقته که نیست» یا «فقط مشابه ایرانی آن را داریم» حالا در داروخانه‌ها پرتکرار شده است، بیمارانی که به‌واسطه رنج بیماری یا نگرانی از بازگشت بیماری خود مطالبه دارو دارند و داروخانه‌هایی که قفسه آن‌ها از داروهای مورد نیاز خالی شده سبب ایجاد وضعیتی می‌شود که گاهی بیماران و مسئولان یک داروخانه را تا مرز درگیری با یکدیگر پیش می‌برد. 
از روزی که زمزمه‌های تحریم‌ها در ایران شنیده شد مسئله کمبود دارو در دفتر حساب و کتاب بیماران و وزارت بهداشت خودش را مطرح کرد. طوری‌که هر بار گروهی از بیماران مخاطب اصلی این کمبودها بودند، اما با گذشت زمان دایره افرادی که با مشکل کمبود دارو مواجه شدند بیشتر شد. یعنی اگر روزی فقط بیماران مبتلا به دیابت با نوشتن هشتک «انسولین نیست» مطالبه خود به کمبود دارو را مطرح کردند اما حالا گروه‌های دیگر مانند بیماران اعصاب و روان هم با این مشکل روبه‌رو شده‌اند. مثلاً یکی از مخاطبان باشگاه خبرنگاران جوان برای این خبرگزاری نوشته که «بنده و برادرم دچار میگرن شدید هستیم که حدود ۲۰ساله با این مشکل زندگی می‌کنیم و حدودا شش ماهی است تحت نظر دکتر قرصی بنام دپاکین ۵۰۰ می‌خورم که واقعا برامون کارسازه بوده. متاسفانه دیروز تقریبا کل داروخانه‌های ارومیه را گشتیم، ولی پیدا نکردیم.» یا مخاطب دیگری نوشته که «دارو‌های اساسی بیماران اعصاب و روان و به‌خصوص صرع شامل (قرص قرص پریمیدون ۲۵۰ میلی گرم) و (کپسول فنی تویین ۱۰۰ میلی گرم) چندین ماه است که در داروخانه‌ها نایاب شده وتوزیع نشده که مشکلات عدیده برای بیماران صرعی و خانواده‌های آنان به‌وجود آورده است.» همچنین کاربری به‌نام آزاده در حساب توئیتری شخصی خود خطاب به وزیر بهداشت نوشته که «جناب وزیربهداشت، داروهای اعصاب وروان کمیاب شده. کمیابی داروهای اعصاب یعنی افزایش افسردگی‌های خطرناک و خشونت. از معمولی‌ترین داروها مثل فلوکستین نیست تا دپاکین! داروخانه‌ها هم می‌گویند جدول داروی‌تان را تغییردهید! باتوجه به‌شرایط سلامت روان جامعه، این وضعیت خطرناک است.»
اما علت کمبود این روزهای دارو در داروخانه‌ها چیست، مشکلی که با عبور از داروهای خاص به معمولی‌ترین داروها رسیده است. آن‌چه مشخص است وقتی نظام پولی و بانکی با انواع تحریم‌ها روبه‌رو باشد تهیه و توزیع داروها با مشکلات زیادی مواجه می‌شود. چراکه موانع ایجاد شده و البته دور زدن تحریم‌ها سبب گران شدن قیمت تمام شده دارو و طولانی شدن فرآیند تهیه و توزیع آن در کشور می‌شود. از طرفی دولت‌ها در این وضعیت برای کنترل قیمت‌ها ارز دولتی به دارو اختصای می‌دهند. این مسئله شاید همچنان دارو را ارزان نگه دارد اما سبب پدیده‌ای به‌نام قاچاق معکوس دارو یا ورود داروها به بازارهای غیررسمی می‌شود.  درهمین باره روز گذشته نایب رئیس انجمن داروسازان ایران به خبرگزاری ایسنا گفت: «متاسفانه در حال حاضر کمبودهای دارویی بیداد می‌کند و طی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر هیچگاه به اندازه امروز کمبود دارویی نداشتیم. ما که در داروخانه کار می‌کنیم، شاهدیم که برای بدیهی‌ترین داروها و حتی برای یک داروی زخم معده ساده هم مردم دنبال دارو می‌گردند، همچنین برای انسولین مردم گرفتارند.»
 علی فاطمی ادامه داد: «یکی از مهم‌ترین اشکالاتی که منجر به بروز این عارضه شده است، کنترل قیمت ارز در حوزه دارو و بحث ارز دولتی ۴۲۰۰تومانی است. این موضوع باعث شده که از آنجایی که قیمت بسیار پایین است و یک پنجم قیمت واقعی است، اولا دارو به اندازه کافی و به موقع تامین نشود. به طوری که ارز دولتی به صورت بسیار کند و قطره‌چکانی به واردکننده یا تولیدکننده دارو برای خرید مواد اولیه داده می‌شود و بر این اساس واردکننده و تولیدکننده نمی‌توانند به‌موقع دارو را تامین کنند و شاهدیم که بسیاری از داروها متاسفانه به‌موقع به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد و مردم سرگردان به دنبال آن‌ها می‌گردند. نظر ما این است که دولت آینده به‌جای ارز ترجیحی ۴۲۰۰تومانی که منجر به ایجاد رانت و فساد در سیستم دارویی بوده و بحث‌برانگیز بوده، بهتر است ارز نیمایی دهد و ارز دارو تا جای ممکن تک‌نرخی شود. اگر هم دولت خواست یارانه‌ای به دارو دهد، آن را در اختیار بیمه قرار دهد تا به مردم فشار وارد نشود.» 
همچنین عبدالرضا عزیزی، عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور ضمن اشاره به مشکلاتی که تحریم‌ها درخصوص واردات دارو ایجاد کرده است به پایگاه خبری رکنا گفت: «مشکل کمبود دارو نیست بلکه قاچاق دارو است. به داروها سوبسید اختصاص داده می‌شود و همین باعث کاهش قیمت دارو می‌شود. این ارزانی دارو باعث می‌شود که قاچاق دارو افزایش یابد زیرا در کشورهای همجوار داروها با قیمت بالاتری به‌فروش می‌رسد و همین بستر قاچاق دارو را ایجاد می‌کند که نیاز به‌نظارت بیشتر برای جلوگیری از قاچاق دارو وجود دارد. اولین فرضیه در کمبود دارو قاچاق دارو است و فرضیه‌های دیگر بسیار کمرنگ است. مشکل ارزی که مطرح می‌شود نیز، مطرح نیست زیرا با ارز ترجیحی تامین می‌شود ولی همین قیمت و باعث می‌شود که در کشورهای اطراف گرانتر به‌فروش برسد و قاچاق می‌شود. برای تامین دارو مشکلی وجود ندارد، مشکل نبود نظارت است که باعث قاچاق دارو می‌شود.» پیش از این هم رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران درخصوص کمبود انسولین به تجارت‌نیوز گفته بود «به روال هرسال بیش از 1.5برابر نیاز کشور انسولین وارد کشور شده است. پس نباید هیچ کمبودی وجود داشته باشد. اما انسولین وارد شده، مجددا صادر می‌شود. 
یا به عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود. قاچاق معکوس فقط مخصوص انسولین نیست. برای همه داروهای گران با مشکل قاچاق معکوس مواجهیم. دلیل آن هم قابل توجه است، تخصیص ارز ۴۲۰۰تومانی که سبب می‌شود دارو با قیمت ارزان وارد شود و با دلار بازار آزاد، از مرز خارج شود. نجفی عرب کمبود دارو و انسولین عارضه همین ارز 4200تومانی است.» با این وجود به‌نظر بسیاری از کارشناسان کمبود دارو به‌دلیل قاچاق دارو است قاچاقی که با اختلاف ارزش دلار 4200تومانی و دلار بازار آزاد حالا سود زیادی را نصیب فروشندگان غیررسمی دارو کرده است و بیماران را سرگردان خیابان‌ها اما به‌نظر می‌رسد یک گام عقب‌تر از این‌که همه تقصیرها به گردن اختلاف قیمت دلار بیفتد، باید پرسید که چرا این اختلاف قیمت در دلار ایجاد شده است، آیا شروع تحریم‌ها و تداوم آن از دلایل اصلی آن نیست؟