جهان بدون دخانیات؛ شاید وقتی دیگر!

همدلی| گروه گزارش: هر ساله به مناسبت  روز جهانی بدون دخانیات، 31 ماه می‌، اقدامات و فعالیت‌‌های  گسترده‌‌‌‌ای در سطح کشور  با همکاری ارگان‌‌های  ذیربط به منظور حمایت طلبی برای اجرای سیاست‌‌های  موثر بر کاهش مصرف دخانیات و ارتقای سطح آگاهی عمومی به ویژه جوانان و نوجوانان نسبت به مضرات استعمال دخانیات انجام می‌پذیرد.
شعار سازمان جهانی بهداشت در سال 2024:  «حفاظت از کودکان در برابر مداخلات صنعت دخانیات « تعیین شده و درایران نیز این هفته با توجه به اهمیت موضوع ، شعار امسال روز جهانی بدون دخانیات با عنوان ” قلیان، سمی برای سلامت خانواده ” معرفی شده است.
با این حال به نظر می‌رسد اقدامات صورت گرفته نتوانسته سدی باشد برای کاهش مصرف دخانیات کمااینکه رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت گفت: قیمت پایین محصولات دخانی و نرخ پایین مالیاتی سبب شده سود هنگفتی از آن نصیب تولید کنندگان محصولات دخانی در کشور شود.
بهزاد ولی‌زاده با ذکر اینکه آخرین مطالعه مربوط به میزان مصرف دخانیات در کشور در سال ۱۴۰۰ انجام شده است می‌گوید: بررسی مطالعه انجام شده بیانگر این است ۱۴ درصد از جمعیت کشور از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که از این تعداد، ۴، ۴۴ درصد زنان و حدود ۲۶ درصد را مردان تشکیل می‌دهند.
وی همچنین با ذکر اینکه بررسی‌ها بیانگر این است که مصرف دخانیات در میان زنان افزایش یافته می‌گوید : طی سال‌های ۹۵ تا ۱۴۰۰ در گروه سنی بالای ۱۸ سال، مصرف دخانیات در مردان حدود ۳ درصد و در زنان ۱۱ درصد افزایش یافته است. همچنین مصرف قلیان نسبت به سال ۹۵ حدود ۵۴ درصد افزایش یافته است.
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت، درباره مصرف محصولات دخانی در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال نیز تصریح می‌کند: بررسی‌ها بیانگر این است که میزان مصرف دخانیات در میان زنان این گروه سنی به میزان ۹۰ درصد و در میان مردان این رده‌بندی سنی به میزان ۳۴ افزایش یافته است.
اختلاف ۵۰ درصدی نرخ مالیات بر دخانیات در ایران با دنیا
ولی‌زاده در پاسخ به پرسشی درباره آخرین وضعیت مالیات بر محصولات دخانی گفت: بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی نرخ مالیات محصولات دخانی کشور ۲۵ درصد است که با نرخ جهانی حدود ۵۰ درصد اختلاف دارد. قانون ارزش افزوده محصولات دخانی در سال ۱۴۰۰ تصویب شد و در آن سال نرخ مالیات ۲۵ درصدی برای سیگارهای ایرانی و ۴۰ درصدی سیگارهای تولیدی با برند خارجی در نظر گرفته شد.
وی ادامه می‌دهد: بر اساس قانون مالیات محصولات دخانی، میزان مالیات محصولات دخانی باید به میزان ۵ درصد در هر سال افزایش یابد؛ اما این موضوع اتفاق نیفتاده است.
 موضوع مالیات محصولات دخانی وارد برنامه هفتم شده به نحوی که نرخ مالیات ۱۵ درصدی برای سیگارهای ایرانی و ۲۵ درصدی برای سیگارهای تولیدی برند خارجی و نرخ ۵۰ درصدی برای سیگارهای وارداتی در نظر گرفته شده است. نرخ مالیات ۷۵ درصدی بر خرده فروشی باید در قانون برنامه هفتم توسعه لحاظ شود و سیستم مالیاتی به نحوی باشد که مالیات بر خرده فروشی لحاظ شود.
ولی‌زاده با بیان اینکه متاسفانه دخانیات در سبد خانوار تعریف شده، افزود: در نظر داریم سیگار از سبد خانوار حذف شود. مالیات ۱۵ درصدی سیگار با نشان ایرانی باید افزایش یابد. امیدواریم با اجرای مکانیزه کردن مراکز فروش به سیستم مالیاتی کشور شاهد کاهش عرضه این محصولات باشیم. در حال حاضر، نرخ مالیاتی سیگار به صورت درصدی است و مصرف کننده نهایی آن را پرداخت می‌کند. در حالی که باید تولید کننده مالیات سیگار را پرداخت کند.
سود هنگفت صنایع دخانی
ولی زاده گفت: قیمت پایین محصولات دخانی و نرخ پایین مالیاتی سبب شده سود هنگفتی از آن تولید کنندگان محصولات دخانی شود. همچنین عدم بازدارندگی جرایم تخلفات ناشی از عدم اجرای قانون جامع کنترل دخانیات و ضعف آموزش عمومی و اطلاع رسانی در خصوص مضرات مصرف و دود مواد دخانی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر افزایش مصرف دخانیات است.رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت با تاکید بر ممنوعیت فروش اینترنتی دخانیات، گفت: اخیرا وزیر بهداشت نامه‌‌‌‌ای بر ممنوعیت مصرف مواد دخانی در شبکه‌های نمایش خانگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه و ارسال کرده و در این زمینه دادستانی نیز ورود کرده تا از استعمال این مواد در فیلم‌ها جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه ۶۳ شهر و روستای بدون دخانیات در کشور وجود دارد، اظهار داشت: کارهای زیادی برای مقابله با دخانیات از جمله تولید محتوای آموزشی توسط دانش آموزان در مدارس انجام می‌دهیم و از رسانه‌ها نیز می‌خواهیم ما را در این زمینه همراهی کنند.اما ولی زاده تنها مسئولی نیست که به نقش اقتصاد در عدم برخورد با دخانیاتی‌ها انتقاد دارد. دکتر فرشید رضایی معاون وزیر بهداشت نیز با اعلام اینکه برخی بر این باور هستند تولید سیگار به اقتصاد کشور کمک می‌کند می‌گوید: اما اثربخشی آن بر اقتصاد بسیار ملموس است؛ به نحوی که سبب کاهش بهره‌وری می‌شود.بنابراین صنایع سلامت محور باید جایگزین صنایع دخانی شوند. متاسفانه صنعت دخانیات یک معضل جهانی است و مختص ایران به حساب نمی‌آید. یک جریان بزرگ، کنترل صنعت دخانیات را در دست گرفته است و وزارت بهداشت از افرادی که برای تولید محصولات دخانی پیش قدم می‌شوند می‌خواهد که ناخواسته وارد مافیای تولید محصولات دخانی نشوند.
رضایی با بیان اینکه اقدامات متعددی در زمینه کنترل مصرف دخانیات انجام شده، افزود: برخی ادعا می‌کنند که به دلیل نبودن امکانات تفریحی جوانان برای تفریح به محصولات دخانی روی می‌آورند. اقداماتی در زمینه برخورداری از امکانات ورزشی به صورت رایگان یا با تخفیف ویژه برای خانواده‌ها انجام داده‌ایم تا خانواده‌ها بتوانند از اماکن ورزشی استفاده کنند.
ترفند تبلیغاتی سیگار «لایت»
اما در همین ابتدای هفته بدون دخانیات، بسیاری از مسئولان در مورد سوژه‌‌های  جذابی مانند سیگار الکترونیک نیز اظهار نظر کرده اند. رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت یکی از همین افراد است که با اشاره به ترفند تبلیغاتی سیگارهای لایت و الکترونیک جهت ایجاد تقاضا برای مصرف دخانیات، می‌گوید: شعار «حفاظت از کودکان و نوجوانان؛ با جلوگیری از تولید و فروش سیگار الکترونیکی و محصولات نوپدید دخانی» برگزیده‌ایم. ترفندهایی مانند سیگار لایت، سیگارهای الکترونیک و سایر محصولات نوپدید فقط یک ترفند تبلیغاتی هستند. بررسی‌ها بیانگر این است ضرر سیگارهای الکترونیکی از سیگارهای کلاسیک بیشتر است. عطر و طعم سیگارهای الکترونیک فقط از بوی بد محصولات دخانی جلوگیری می‌کند اما مضرات بیشتری دارد.
دکتر جعفر جندقی می‌افزاید: شعار وزارت بهداشت کامل و جامع است. اگر بتوانیم از کودکان و نوجوانان در برابر دخانیات حافظت کنیم، می‌توانیم یک نسل بدون دخانیات در آینده داشته باشیم.
رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با بیان اینکه «حفاظت از کودکان و نوجوانان؛ با جلوگیری از نمایش و تبلیغ مصرف دخانیات» به عنوان شعار هشتم خرداد ماه برای هفته ملی بدون دخانیات انتخاب شده، خاطرنشان کرد: متاسفانه مصرف محصولات دخانی در شبکه‌های نمایش خانگی بسیار زیاد است. وزارت بهداشت با سازندگان آثار نمایشی گفتگو کرده است و آنها معتقدند چون کشیدن سیگار یک عمل منفی است شخصیت منفی را با مصرف محصولات دخانی نمایش می‌دهیم. بررسی‌ها بیانگر آن است که شخصیت‌های منفی و مثبت آثار نمایشی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند.
مخالفت با تولید سیگار برگ
جندقی با بیان اینکه وزارت بهداشت با هرگونه روشی که منجر به افزایش مصرف محصولات دخانی شود مخالفت است، اظهار کرد: برخی افراد متقاضی تولید سیگار برگ و فروش سیگار در فروشگاه‌های زنجیره‌ای هستند اما وزارت بهداشت با تمام خواسته‌های از این دست مخالفت می‌کند.
خسارت سالانه بیش از ۵۰هزار میلیارد تومانی سیگار در کشور
رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با بیان اینکه مصرف سیگار سبب بروز ضررهای مالی فراوانی برای کشور می‌شود، افزود: بیش از ۵۰ هزار نفر به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. خسارت سالانه مصرف دخانیات در کشور بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
وی ادامه داد: ۱۳۶ تریلیون ریال هزینه‌های مستقیم تحمیل شده به حوزه سلامت برای درمان بیماری‌ها به دلیل مصرف دخانیات گزارش شده است. همچنین ۲۲۶ تریلیون ریال خسارات برآورد شده بابت مرگ زود هنگام مصرف کنندگان دخانیات گزارش شده است؛ به نحوی که بیش از ۵۰ درصد مرگ‌های منتسب زیر سن ۷۰ سال به دلیل مصرف دخانیات رخ می‌دهد.