مصوبه «آب»کی

همدلی| گروه اجتماعی: مصوبه انتقال مدیریت بخشی از منطقه دنا به اصفهان، در روز‌های اخیر که درخواست انتقال مدیریت داشته‌اند،  با واکنش‌‌های تندی از سوی مقامات کهگیلویه و بویراحمد همراه بوده است چرا که آنها معتقدند دولت می‌خواهد به این بهانه می‌خواهد آب را از رودخانه‌هایی که سرچشمه آن‌ها در منطقه دنا قرار دارد.این مصوبه که برخی افراد مطلع می‌گویند هنوز قطعی نیست و برخی دیگر از توقف اجرای آن خبر می‌دهند، در روز‌های اخیر اعتراضاتی را در میان مسئولان و مردم استان کهگیلویه و بویراحمد برانگیخته است. موضوع به تصمیمی بازمی‌گردد که در شورای عالی محیط زیست گرفته شده است؛ سلب اختیار از این استان برای مدیریت بخشی از منطقه دنا و انتقال مسئولیت آن به اصفهان.با این حال «افشین دانه‌کار» استاد محیط زیست دانشگاه تهران انگیزه این انتقال را مبهم می‌داند و می‌گوید به نظر می‌رسد مساله به تمایل اصفهان برای انتقال آب بازمی‌گردد.
کجای نقشه
منطقه دنا که اکنون اختلافاتی درباره اداره آن شکل گرفته، در جنوب غرب کشور واقع شده است و به هر دو استان تعلق دارد. در واقع بخش‌هایی از آن در اصفهان و بخش‌های دیگری از آن در کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته، اما مدیریت منطقه محافظت‌شده آن از اواخر دهه ۶۰ تاکنون، در اختیار اداره کل محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد بوده است.
حال مسئولان این استان می‌گویند شورای عالی محیط زیست در اردیبهشت امسال و در غیاب آن‌ها تصمیم گرفته است مدیریت بخش‌هایی از منطقه دنا را به استان اصفهان منتقل کند.
موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟
این مصوبه اما همانطور که گفته شد موافقان و مخالفانی دارد. حسن اکبری معاون سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان موافق این انتقال، هدف از مصوبه اخیر را محافظت بهتر از منطقه دنا و جلب مشارکت مردم محلی در حفظ آن اعلام کرده است. او به تشکیل جلسه شورای عالی کار اشاره کرده و گفته است: «استاندار اصفهان در این جلسه گله‌مند بود که بخش‌هایی از شهرستان سمیرم که جزو مجموعه حفاظتی دناست یکسری مشکلات اجتماعی دارد و این شیوه مدیریت منطقه حفاظت‌شده باعث شده مردم همکاری نکنند و مشکلاتی پیش آمده است. او در همین راستا از شورا درخواست کرد بخشی از اراضی حفاظت‌شده که در خاک اصفهان واقع است و مرجع مربوطه در استان کهگیلویه هم حفاظت چندانی از آن نمی‌کند در قالب یک مجموعه پشتوانه حفاظتی از سوی استان اصفهان مدیریت شود.»اکبری همچنین مدعی شده در ادامه برای اجرایی شدن هرچه بهتر این مصوبه جلساتی در سازمان برگزار شده است، اما «متاسفانه همکاران کهگیلویه و بویراحمد به بهانه‌هایی از جمله آتش‌سوزی مناطق و بیماری در جلسات شرکت نکردند».با این حال او تاکید کرده که مصوبه تغییر در مدیریت منطقه دنا، همچنان در دست بررسی است و هنوز ابلاغ و اجرایی نشده؛ با وجود این مسئولان هر دو استان موضوع را به رسانه‌ها کشاندند و آن را به حاشیه بردند.
در مقابل، هادی سینایی مدیر روابط محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد در پاسخ به این مقام کشوری، بخشی از این سخنان را رد کرده است. به گفته او، تصمیم انتقال مدیریت بخش‌هایی از منطقه دنا بدون اطلاع و حضور مسئولان محلی در جلسه شورای عالی محیط زیست گرفته شده و تاریخ دعوتنامه‌ها پس از تاریخ جلسه است؛ مصوبه نیز حدود ۵۷ روز بعد از تصویب به محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد ابلاغ شده است. او همچنین موضوع مشارکت نکردن مردم محلی در اداره منطقه دنا را نیز رد کرده است.
سید جواد هاشمی معاون استانداری کهگیلویه و بویراحمد نیز هدف از این انقال را تمایل اصفهان به سدسازی در منطقه عنوان کرده است.
در عین حال، نمایندگان دو استان نیز در این زمینه اختلاف نظر دارند. در حالی که رحیم کریمی نماینده مردم شهرستان سمیرم، این انتقال را به شهروندان حوزه انتخابیه خود تبریک گفته، محمد بهرامی نماینده یاسوج از توقف آن خبر داده است.
در این میان، مقامات کشوری و استانی مرتبط تاکید کرده‌اند تغییری در تقسیمات جغرافیایی و سیاسی اتفاق نیفتاده و موضوع تنها مربوط به مدیریت بخش‌هایی از منطقه دناست.
و باز هم انتقال آب
به نظر می‌رسد موضوع انتقال آب اما جدی تر از این حرف‌ها باشد هدف اصفهان از دنبال کردن مصوبه انتقال مدیریت منطقه دنا چیست؟ افشین دانه‌کار استاد محیط زیست دانشگاه تهران یکی دیگر از منتقدان این مصوبه است با اشاره به ابهاماتی که در این زمینه وجود دارد می‌گوید: «دلیل روشنی برای این تصمیم اعلام نشده است، اما به نظر می‌رسد استان اصفهان به اداره منابع آبی موجود در منطقه علاقه‌مند است و می‌خواهد در این مورد تصمیم‌گیرنده باشد. در واقع این استان می‌کوشد سهمی از نیاز آبی خود را از طریق سرچشمه رود‌هایی تامین کند که در منطقه دنا قرار دارد؛ از جمله رودخانه ماربر. به همین دلیل موضوع با واکنش بسیاری از کنشگران محیط زیست مواجه شده است.»
او می‌افزاید: «اکنون اصفهان از نظر منابع آب‌های تجدیدپذیر در شرایط مناسبی قرار ندارد و مدیران این استان راه‌های مختلفی را برای تامین آب جست‌وجو می‌کنند؛ برای مثال یکی از راه‌ها این بود که آب را از خلیج فارس منتقل کنند که کار زمان‌بر و پرهزینه‌ای است. راه دیگری که آن‌ها دنبال می‌کنند این است که آب را از حوزه‌های همجوار تامین کنند. به همین دلیل گمان می‌رود مساله اصلی بهره‌برداری از منابع آبی منطقه دناست.»
بهانه جدید
دانه‌کارهمچنین معتقد است که اشتراک بین دو منطقه فقط بهانه‌‌‌‌ای است برای تصویب این مصوبه برای انتقال آب. وی درباره انگیزه اعلام‌شده از سوی مسئولان استان اصفهان توضیح می‌دهد: «مناطق متعددی در کشور وجود دارد که از نظر جغرافیایی بین استان‌های مختلف مشترک است. برخی از آن‌ها تالاب‌های بین‌المللی، پارک‌های ملی، پناهگاه‌های حیات وحش و مناطق محافظت‌شده هستند که شرایط اکوسیستمی در اداره و توزیع آن‌ها مهم است و موضوع به تقسیمات کشوری ارتباط چندانی ندارد. در نتیجه مساله اشتراک منطقه دنا میان دو استان و همکاری نکردن جامعه محلی، دلیل موجهی برای انتقال مدیریت نیست.»
او اضافه می‌کند: «معمولاً و به صورت سنتی، یکی از دو استان متولی اداره منطقه می‌شود و با راهکار‌های مشارکتی آن را اداره می‌کند. البته مالکیت این‌گونه مناطق متعلق به هیچ یک از این استان‌ها نیست؛ در واقع تمام آن‌ها جزو انفال هستند و مالکیت عام دارند، اما یک استان متولی اداره محیط‌زیستی آن‌ها می‌شود. استان متولی، مدیریت را با مشارکت جامعه محلی، هماهنگی مدیران استان‌های همجوار و تشکیل کارگروه‌های تخصصی در سطح منطقه‌ای و ملی انجام می‌دهد.»
این استاد محیط زیست ادامه می‌دهد: «تاکنون نیز مشکل چندانی در مدیریت مناطق مشترک وجود نداشته و برخی اختلاف نظر‌ها نیز از طریق همان کارگروه‌ها قابل حل است. تابه‌حال سابقه نداشته با این انگیزه مسئولیت اداره یک بخش از منطقه را از استانی سلب و به استان دیگری منتقل کنند.»دانه‌کار تاکید می‌کند: «اعتراضات کنونی مردم کهگیلویه و بویراحمد نیز به نگرانی بابت مداخله استان اصفهان در منطقه دنا برای بهره‌برداری از منابع آب بازمی‌گردد. البته این کار حتی در صورت قطعی شدن انتقال مدیریت نیز به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. در واقع بخش‌های مدیریتی و نظارتی سازمان محیط زیست باید در این زمینه تصمیم‌گیری کنند.»
او در مورد بی‌اطلاعی مسئولان استان کهگیلویه و بویراحمد از این مصوبه می‌گوید: «چنین تصمیمی را نمی‌توان بدون موافقت نمایندگان هر دو استان گرفت. بی‌اطلاعی یک طرف موضوع، در کنار زمان نامناسبی که برای اطلاع‌رسانی درباره آن انتخاب شده است، ابهامات را در مورد انگیزه اصلی از انتقال مدیریت بخش‌هایی از منطقه دنا افزایش می‌دهد.»
به گفته این استاد دانشگاه، بهتر است مسئولان برای هر اقدامی در این زمینه تا زمان استقرار کامل دولت چهاردهم و انتصاب مسئولان و مدیران استانی صبر کنند.
توقف یا ادامه؟
او ادامه می‌دهد: «توقف اجرای مصوبه مرتبط با منطقه دنا، ارسال یک پیام مثبت به جامعه محلی است، اما باید توجه داشت تمام اتفاقات در حوزه دنا زیر رصد و پایش فعالان محیط زیست قرار دارد و هر حرکتی که نشان‌دهنده ادامه این تصمیم باشد با موج مخالفت و مطالبه‌گری اجتماعی دیگری مواجه می‌شود. بر همین اساس به نظر نمی‌رسد در شرایطی که کشور به آرامش سیاسی و اجتماعی نیاز دارد، انجام چنین اقداماتی چندان شایسته باشد.»
تصمیماتی که ممکن است حساسیت افکار عمومی را برانگیزد، به پیوست اجتماعی و ارزیابی واکنش‌های احتمالی مردم محلی نیاز دارد. ضمن اینکه محیط زیست ایران هم‌اکنون نیز با چالش‌های زیادی مواجه است و هیچ اقدامی در این حوزه نباید بدون بررسی دقیق کارشناسی انجام شود. به نظر می‌رسد مصوبه تغییر مدیریت بخش‌هایی از منطقه دنا به ارزیابی‌های دقیق‌تر اجتماعی و فنی نیاز داشته باشد.
آخرین اظهار نظر
در یکی از آخرین اظهار نظرها در این زمینه، سردار حمید خرم‌دل فرمانده سپاه فتح استان کهگیلویه و بویراحمد گفته است: در گذشته محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد به محیط زیست کشور به دلیل کمبود نیرو، امکانات و اعتبار اعلام کردند توان اداره محدوده شهرستان سمیرم را نداریم و شما این بخش را به اصفهان واگذار کنید. وی اظهارکرد: این موضوع در زمان دولت روحانی ارسال شد و با آقای بادام فیروز که در محیط زیست کشور و همشهری شماست صحبتی داشتم. فرمانده سپاه فتح استان کهگیلویه و بویراحمد خاطرنشان کرد: ایشان که کارشناس در خصوص محیط زیست است و همچنین در گذشته مدیرکل اسبق محیط زیست استان بوده در این خصوص گفت؛ مسئله اداره این منطقه توسط چه کسی باشد مشکلی ندارد، اما نگرانی او در خصوص سد خرسان ۳ بود و اینکه با احداث آن دمای هوا منطقه ۱۰ درجه افزایش پیدا می‌کند و اگر سد ساخته شود علاوه بر افزایش دما کل بارش دنا از ۱۲۰۰ به ۷۰۰ میلی‌متر کاهش پیدا می‌کند و بر شرایط زیست محیطی استان ما و فارس، چهارمحال و بختیاری و... تاثیر منفی خواهد داشت. سردار خرم‌دل تصریح کرد: ساخت سدی دیگر به نام سد «ماندگان» در حوزه دنای شمالی توسط محیط زیست اصفهان مطرح شده، اما با ساخت این سد، فاجعه زیستی در دنا اتفاق می‌افتد و وجود این دو سد سبب مشکلات فراوان در محیط زیست و اکوسیستم دنا خواهد شد. وی ادامه داد: در شورای تامین استان کهگیلویه و بویراحمد مصوب شد وجود سد «ماندگان» توسط کارشناسان زیست محیطی و اساتید دانشگاه‌ها و حقوقدانان بررسی شود، اما بدانید یک سانتیمتر خاک استان کهگیلویه و بویراحمد و خاک اصفهان جابه‌جا نمی‌شود. فرمانده سپاه فتح استان کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: مصوبه جابه جایی مدیریت در دنای شمالی مهم نیست بلکه طبق اظهارات دکتر بادام فیروز در سازمان محیط زیست کشور و کارشناسان مربوطه ساخت سد «ماندگان» سبب آثار مخرب زیست محیطی می‌شود. سردار خرمدل تاکید کرد: تقسیمات جغرافیایی یا خاک توسط محیط زیست انجام نمی‌شود اما مدیریت آن توسط محیط زیست است، بنابراین موضوع بحث آثار زیست محیطی است.