ورود اصلاحات به فاز نقد

همدلی| آرزو بخشنده: بالاخره بعد از گمانه‌زنی‌های روزهای اخیر و نقدهایی که از طرف اصولگرایان و اصلاح‌طلبان مطرح می‌شد، فهرست نهایی کابینه روی میز مجلس نمایندگان قرار گرفت. در ساعات ابتدایی صبح دیروز برخی سایت‌های خبری نوشتند که معرفی کابینه به تعویق افتاد اما دقایقی بعد “محمدباقر قالیباف” لیست اعلامی را قرائت کرد و نمایندگان با گفتن 2-2 یا 4-4 مواضع اولیه خود را در تایید یا تکذیب چهره‌های معرفی شده ابراز کردند. این نمایندگان که اغلب از طیف تندروی مجلس بودند بعد از اعلام نام برخی وزرا با فریاد مخالفت خود را بیان کردند و نشان دادند که برای تاثیرگذاری در آرای اعتماد نمایندگان آماده‌اند. “امیرحسین ثابتی” نیز در این جلسه با بیان اینکه نمی‌توان حرف از وفاق ملی زد اما چهره‌هایی که نماد شکاف ملی را و کسی که دوگانه جعلی دیپلماسی و میدان را ساخت و شهید سلیمانی را مزاحم خود می‌دانست،  در پستوهای دولت نگه داشت، گفت: «پیش فرض مجلس کمک به دولت پزشکیان است، اما موفقیت او با هر ترکیبی در کابینه امکانپذیر نیست.»
 ثابتی که نقش دولت سایه را در پارلمان پیگیری می‌کند با حمله به ظریف و واکنشی که نمایندگان پایداری نسبت به گزینه عراقچی در وزارت امور خارجه نشان دادند، اینگونه اعلام تقابل کرد و سیاست خارجی مورد نظر تیم پزشکیان را نواخت. او در ادامه به میانگین سنی افراد معرفی شده نیز اشاره کرد و گفت: «انتظار بر این بود که افراد جوان‌تری در کابینه حضور داشته باشند، حتی اگر کسانی را معرفی می‌کردید که به لحاظ سیاسی با دولت همسو بودند. فهرستی که خوانده شد میانگین سنی بالای 60 سال داشته و همان اشتباه دولت روحانی تکرار شده است.»
حضور نزدیکان رئیسی در دولت
 با وجود انتقادهایی که تندروها از ابتدای معرفی کابینه کوک کرده‌اند اما در این فهرست چهار وزیر دولت رئیسی نیز حضور دارند، موضوعی که در سمت هواداران پزشکیان نیز نقدهایی را برانگیخته و موجب صدور هشدارهای زیادی شده است. مسعود پزشکیان که از ابتدا با گفتمان “وحدت” و “اجماع ملی” وارد کارزار انتخابات شده، به نظر می‌رسد راضی نگه داشتن طیف رقیب را نیز در دستور کار خود گذاشته است. روزهای گذشته درباره مفهوم وفاق ملی و ترسیم آن توسط پزشکیان، بحث‌های زیادی شده است. از راست تا چپ هر کدام به ظن خود رویه دولت را به باد انتقاد گرفتند و حتی جبهه اصلاحات در هشداری به پزشکیان نوشته است که این عملکرد او در آغاز کار امیدها را از بین خواهد برد. با این اوصاف پزشکیان مسیر مورد نظر را در پیش گرفت و با معرفی “علیرضا کاظمی” سرپرست وزارت آموزش و پرورش، “سید اسماعیل خطیب” وزیر اطلاعات دولت سیزدهم، “امیرحسین‌رحیمی” وزیردادگستری دولت‌سیزدهم و “عباس علی‌آبادی”، وزیر صمت دولت گذشته، این پیام را به سیاست داد که تعامل با جناح‌های سیاسی را به گرایش سیاسی نزدیک به خود و هشدارهایی که داده‌اند ترجیح داده است.
هم‌گرایی با تقسیم کابینه امکانپذیر است؟
اولین تحلیل از این اقدام پزشکیان این است که او با قرار دادن اسامی نزدیک به دولت رئیسی می‌خواهد ارکان‌ها و نهادهای مختلف را با خود هم‌سو کند؛ نکته‌ای که شاید چندان با واقعیت سیاسی در ایران هم‌خوانی نداشته باشد.  تندروها بارها نشان داده‌اند که خط قرمزهای خود را در سیاست خارجی، سخت‌گیری‌های اجتماعی و فرهنگی مانند گشت ارشاد و فیلترینگ با این رویکردهای محتاطانه تغییر نخواهند داد‌.
 دریافت دوم از این اقدام شاید به تصویر کشیدن شعارهایی بود که پزشکیان درباره هم‌گرایی داده است. پزشکیان با آوردن چهره‌های کمتر حساسیت‌برانگیز در کابینه و در پستو قرار دادن گزینه‌های موثر، این پیام را داده است که اهل دعوا و چالش نیست، اما چه کسی است که نداند سیاست جای جدال‌هاست، نه رفاقت‌ و تحمل.
 ‌  در زمین سیاست هر سیاستمداری که خوب بازی کند مهره‌های بیشتری در اطراف خود خواهد داشت، نه کسی که “توپ پخش کن” بازی خواهد بود. دیروز همزمان با معرفی کابینه “شهیندخت مولاوردی” از کابینه دولت روحانی با هشتگ دولت وفاق، به عملکرد دولت پزشکیان انتقاد کرد و نوشت: «هرچند مدیریت کشور با یک‌دست‌سازی و خالص‌سازی به بن‌بست نزدیک شد، اما این دلیل نمی‌شود این بار از آن طرف پشت بام بیفتیم. کابینه جای کسانی است که حداقل به اصل «توافق در داخل و تعامل با دنیا» پایبند باشند؛ سرمایه‌ساز برای برخی و امیدآفرین برای برخی دیگر! » در عین حال “آذری‌جهرمی” وزیر ارتباطات دولت روحانی که این روزها درباره حضور یا عدم حضور او در کابینه نیز حرف و حدیث‌های فراوانی وجود دارد، در توئیتی به منتقدان پاسخ داده و نوشته است: «انتقادهای زودهنگام از کابینه و بیانیه‌های تضعیف کننده، شلیک به پای خود است! » نکته‌ای که به نظر با حجم اختلافات درونی در جبهه اصلاح‌طلبی و دولت پزشکیان به وقوع پیوسته همخوانی موضوعی دارد. اشاره او به بیانیه‌ها احتمالا به هشدار اصلاحات نسبت به کابینه و سرخوردگی مردم از فهرست نهایی اشاره دارد که تحول‌خواهی پزشکیان را زیر سوال برده است. چند ساعت قبل از معرفی کابینه هنوز برخی جریان‌های نزدیک به دولت پزشکیان امیدوار بودند که شاید بتوانند رئیس‌جمهور را به تغییر در لیست وزرا قانع کنند.
جبهه اصلاحات ایران در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور با بیان این که اخبار نگران کننده‌ای از چینش هیئت دولت شما به گوش می‌رسد، اعلام کرد: در مرحله اول شکل‌گیری هیأت دولت اجازه ندهید، ویژه گزینی‌ها و روندهای ناصواب موجب حذف شایستگان و ناامیدی مردم از انتخاب خود شود که حتی تا روز رأی‌گیری برای آمدن پای صندوق و رأی دادن به شما تردید داشتند.این جبهه سیاسی با تأکید بر این که هیأت دولت شما باید نماد سلامت، شایسته سالاری، کارآمدی و از همه مهم‌تر نماد تغییر و اصلاح سیاستگذاری‌ها و مدیریت کشور باشد و نه تداوم آن، در نامه خود به مسعود‌پزشکیان یادآور شد: هر گامی که در این مسیر در دولت شما برداشته شود، با پشتیبانی این تشکیلات جمعی و فراگیر و نیز حمایت مردم همراه خواهد شد. مجموعه فرآیندهایی که موجب پیروزی جنابعالی به عنوان چهاردهمین رئیس جمهور  ایران شد، فرصت مغتنمی را هم برای اصلاح شیوه حکمرانی در کشور و هم ترمیم شکاف بی‌سابقه بین حاکمیت و ملت فراهم آورده است و این دستاورد زمانی می‌تواند به تحقق اهداف گفته شده بینجامد که گفتار، رویکرد و عملکرد دولت برآمده از این انتخابات بتواند در وهله اول در راستای خواست و مطالبات مردم و تامین حقوق همه شهروندان این کشور باشد.
سهم شورای راهبری در معرفی کابینه
البته باید گفت که این رشته سر دراز دارد و نقدها بعد از معرفی نیز ادامه‌دار شده. برخی حتی فلسفه وجودی شورای راهبری را زیر سوال برده‌اند و معتقدند بسیاری از گزینه‌ها با معرفی شورا و معیارهای مورد نظر این شورای پر از بگو مگو فاصله داشته است. دیروزیک عضو شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت «مسعود پزشکیان» از نحوه چینش کابینه و اعضای هیات دولت «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور انتقاد کرد و نوشت: «مقاومت نسل پیشین برای استفاده از نسل دوم و سوم عجیب و باورنکردنی است.»
“سمیه توحیدلو” عضو شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت «مسعود پزشکیان»، در خصوص لیست پیشنهادی کابینه  دولت چهاردهم در شبکه اجتماعی «ایکس» (توئیتر سابق) نوشت:«آنچه مسلم است، باز هم کابینه‌ای به غایت پیر خواهیم داشت. مقاومت نسل پیشین برای استفاده از نسل دوم و سوم عجیب و باورنکردنی است. این موضوع در تضاد با شاخص‌های اعلامی و گزینه‌های انتخابی شوراست.»سخنگوی جبهه اصلاحات هم از اسامی مطرح شده کابینه پزشکیان گلایه کرد و گفت: «چه ضرورتی به برگزاری انتخابات و تحمیل این همه هزینه به کشور و بازی با روح و روان مردم و به‌ویژه جوانان بود؟ ‏برخی از آن‌ها نه نسبتی با اصلاحات دارند و نه حتی به رویکرد اعتدالی نزدیک هستند. برخی دیگر هم اساساً به ضدیت با هر تغییر و اصلاحی شهره هستند.‏اگر قرار بر ادامه سکانداری نظامیان و شبه‌نظامیان بر سیاست و عدم تغییر رویکردهای امنیتی نسبت به فعالین سیاسی داخل نظام بود، چه ضرورتی به برگزاری انتخابات و تحمیل این همه هزینه به کشور و بازی با روح و روان مردم و به‌ویژه جوانان بود؟ ‏ ‏در نهایت، شخص رییس‌جمهور مسئول کابینه است و هیچ لابی‌گر و عنصر تحمیل‌گری حاضر نخواهد شد، مسئولیت دولت را بپذیرد.»
شکاف در درون هواداران دولت
در همین‌حال به نظر می‌آید شکاف‌ها میان هواداران پزشکیان و دولت او در حال شکل‌گیری است. جبهه اصلاحات که در یک وضعیت اضطراری و زودرس در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان را به عنوان گزینه خود اعلام کرد و تمام قد پشت او ایستاد این روزها در مقابل سیاست‌های ترسیم شده‌اش قرار گرفته است. آخرین اظهارات اصلاح‌طلبان قبل از انتخابات بر این بود که بعد از یک دوره طولانی فترت از قدرت و انسداد سیاسی بتوانند بر اساس یک مانیفست جدید نزدیک شدن به مردم و خاستگاه نهادهای مدنی را در دستور کار قرار دهند. البته در حین برگزاری انتخابات نیز آذر منصوری و برخی اصلاح‌طلبان بر این نظر بودند که جبهه اصلاحات با تحولی که در سیاست‌های خود در پیش گرفته باید نقد همزمان با حمایت را در مواجهه با دولت‌ را پیگیری کند. شاید خیلی زود باشد، اما سیال بودن سیاست روان کردن نقد یا حمایت را آسان می‌کند. نقد این روزهای جبهه اصلاحات درباره کابینه که شاید با بازخوردهای آن در افکارعمومی پیوستگی هم داشته باشد، از این رو مهم است که پزشکیان را در ادامه مسیر به سوی میانه‌های دو طیف سیاسی هل خواهد داد. چه بسا با افزایش نقدها این سناریو نیز وجود داشته باشد که مسعود پزشکیان با چسبندگی ظریف‌تری به جناح تمامیت‌خواه، سازدوری از اصلاحات را کوک کند، یا در میان مدت تحول‌خواهان را سر ذوق بیاورد. اما فعلا واکنش‌ها بیش از اینکه برآیند یک تصمیم در دوری جستن یا نزدیکی سیاسی باشد، ابهام و توقعاتی را نشان می‌دهد که در مرحله اول به اصطکاک سیاسی ختم شده است. دیروز همزمان با بیان نقدهای اصلاح‌طلبانه، پسر مسعود پزشکیان با یک توئیت احساسی اینگونه نوشت: ما  زیاران چشم یاری داشتیم…خود غلط بود آنچه ما می‌پنداشتیم. او این وعده را به متقدان یا به زعم او سهم‌خواهان داد که انشاالله در یک فرصت مناسب از سهم خواهی و... عده‌ای خواهم نوشت. حداقل ژست هوادار مردم بودن را نگیرید. آیا شکاف میان اصلاحات و دولت مورد نظرش در انتخابات شکل گرفته است؟