نفت دزدی قرن بیست‌ویکمی...!

همدلی| حمید رضا خالدی: خبر نشست گسترده نفت در غیزانیه اهوازدر حالی منتشر شده که تقریبا هر چند ماه یکبار شاهد درزکردن چنین اخباری در فضای مجازی هستیم. پدیده‌‌‌‌‌‌ای که چنان زیاد شده که می‌رود تا به رویه‌‌‌‌‌‌ای عادی در مناطق جنوبی و نفت خیز کشور بدل شود. رویه‌‌‌‌‌‌ای که یک کارشناس محیط زیست دلیل آن را شکل‌گیری پدیده‌‌‌‌‌‌ای جدید به نام مافیای قاچاق یا نفت دزدی در این مناطق می‌داند و نه نشست فنی مخازن و لوله‌‌‌‌‌‌‌‌های فرسوده چاههای نفت!  
سال گذشته بود که به مدد کاربران فضای مجازی خبری در مورد آلودگی گسترده ناشی از لکه‌‌‌‌‌‌‌‌های نفتی در میدان نفتی مارون منتشر شد. خبری که با پیگیری رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها و فعالان محیط زیست به سرانجام رسید و چندی بعد، شرکت ملی حفاری ایران، اعلام کرد که در پی اعلام وضع بحرانی چاه شماره ۳۷۲ مارون از سوی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به علت نشت نفت خام و احتمال آتش‌سوزی، پیش از وقوع هرگونه حادثه، موفق به مهار نشت نفت و ایمن‌سازی یک حلقه چاه در میدان نفتی مارون در گستره عملیاتی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب شدند.
شهریور امسال هم بعد از چند خبر مشابه ریز و درشت یک مورد نشت نفت از خطوط انتقال و آلودگی نفتی گسترده آب‌‌‌‌‌‌‌‌های ساحلی استان بوشهر ایران رسانه‌‌‌‌‌‌ای شد. حادثه‌‌‌‌‌‌ای که گرچه وزارت نفت مدعی شد آن را مهار کرده ولی، بعد از یک هفته دوباره با آلودگی  آب‌های ساحلی این بندر به نفت خبرساز شد. اما شاید بد نباشد که بدانید پیشتر از آن یعنی در مرداد ماه نیز خبر دیگری از نشت مشابهی در همین منطقه گزارش شده بود!
این آلودگی به گفته مسئولان ناشی از نشت نفت از خط لوله انتقال نفت به جزیره خارگ بود که آلودگی‌هایی را در ساحل و دریا ایجاد کرد و نگرانی‌هایی برای مردم و فعالان اقتصادی از جمله پرورش دهندگان آبزیان و صیادان شد.
آخرین نشتی
اما این آخرین باری نبود که خبری در این زمینه منتشر می‌شد. انگار که قرار نیست به این زودی‌‌‌‌‌‌‌ها پرونده آلودگی‌‌‌‌‌‌‌‌های نفتی بسته شود. شامگاه 15 بهمن ویدئویی در فضای مجازی و برخی رسانه‌های خبری منتشر شد که رودی جاری و در حال حرکت را نشان می‌داد؛ رودی که دانش‌آموزان برگشته از مسیر مدرسه را حسابی سرگرم خود ساخته بود؛ برخی مشغول بازی و برخی متحیر و خیره به رودی که تاکنون مشابه‌اش را ندیده بودند؛ رودی با بوی زمخت و تیز و سیاه مثل قیر؛ یک رودخانه عریض و غلیظ و سیاه‌رنگ از بالادست؛ از جاده‌ای که از دل خانه‌های خشتی‌آجری شهری کوچک راهش را به سمت پایین پیدا کرده و به سمت دشت در جریان بود.  زیر فیلمِ منتشرشده، این جمله نشسته بود:» جاری شدن نفت در غیزانیه اهواز» در ادامه هم این توضیح آمده بود که «بخش غیزانیه در 30 کیلومتری کلانشهر اهواز، محل استقرار بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی کشور (کریت کمپ) است که با وجود داشتن 600 حلقه چاه نفت اما همچنان از محرومیت رنج می‌برد.»
 با این حال بوعذار، بخشدار غیزانیه در گفت و گو با یکی از رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها مدعی شد که پس از دیدن این فیلم تمام مناطق داخلی و خارجی شهر غیزانیه را پایش و بررسی کرده و خبری از رود جاری نفت در این شهر نیافته و مطمئن است که این رود در شهر و منطقه‌ای غیر از غیزانیه جاری بوده است.
 بعد از آن بود که رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها اعلام کردند که فیلم منتشرشده مربوط به منطقه زوییه فرهنگیان اهواز است . در ادامه رئیس روابط عمومی شرکت نفت و گاز کارون با اشاره به اینکه نشتی نفت مربوط به یک هفته پیش بوده و به محض مشاهده منطقه پاکسازی و ایمن‌سازی شده است، به خبرنگار تسنیم گفت: نشتی مذکور مربوط به چاه شماره 251 در منطقه زوییه فرهنگیان اهواز است؛ در تاریخ 1402/11/9 در اثر فرسودگی خط لوله دچار نشتی شده که بلافاصله گروه‌های تعمیراتی و فنی این شرکت در محل حاضر شدند و پس از بستن چاه به منظور پیشگیری از نشت بیشتر نفت، عملیات پاکسازی و ایمن‌سازی محیط انجام و 400 متر از خط لوله فرسوده چاه مذکور تعویض شد و اصلاحیه جابه‌جایی خط لوله نیز در دستور کار قرار گرفت.
 تقی محب تاکید کرد: با توجه به ماهیت خورندگی سیالات و فرآورده‌های نفتی و قدمت خطوط لوله و به منظور پیشگیری از بروز هرگونه نشتی یا اشکال احتمالی، در طول شبانه‌روز خطوط لوله چاه‌ها، شیرگاه‌ها و جاده‌های دسترسی به چاه‌ها و تأسیسات توسط کارشناسان عملیات، بازرسین خطوط و گشت حراست در چندین نوبت مورد بازرسی و پایش مستمر قرار می‌گیرد.
معمای بزرگ
این اخبار اما همگی یک فصل مشترک دارند. اینکه وزارت نفت و شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌های استخراج کننده نفت مدعی هستند که این آلودگی‌‌‌‌‌‌‌ها ناشی از فرسودگی تجهزات نفتی است! در حالیکه از آنطرف خود این مسئولان هربار تکرار می‌کنند که مهندسان و کارشناسان این وزارتخانه دایم و به صورت مستمر، وضعیت چاه‌ها و لوله‌‌‌‌‌‌‌‌های انتقال دهنده نفت را با جدیدترین تجهیزات موجود، بررسی و پایش می‌کنند. در چنین شرایطی این سوال مطرح است که چرا با وجود این پایش‌‌‌‌‌‌‌‌های مستمر، کارشناسان و مهندسین این شرکتها، متوجه آلودگی‌‌‌‌‌‌‌‌های ناشی از نشت مدام نفتی نمی‌شوند و تا وقتی این موضوع رسانه‌‌‌‌‌‌ای نشود، خودشان آستین بالا نمی‌زنند و آنها را برطرف نمی‌کنند؟ سوالی که یک کارشناس محیط زیست پاسخ جالب و در عین حال تکان دهنده‌‌‌‌‌‌ای به آن می‌دهد. اسماعیل کهرم در گفت و گو با «همدلی» در این زمینه می‌گوید: وزارت نفت مدعی است که دلیل این نشت‌‌‌‌‌‌‌ها فرسودگی تجهزات و لوله هاست. درحالیکه باید پرسید چطور کارشناسان آنها با تجهیزات خوبی که دارند نمی‌توانند این نشت‌‌‌‌‌‌‌‌های گسترده را تشخیص دهند؟! من جواب این سوال را می‌دانم! چون پای پول‌‌‌‌‌‌‌‌های نجومی و کلانی در بین است.
وی در توضیح استدلال خود می‌گوید: بررسی‌‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد که ریشه این نشت‌‌‌‌‌‌‌‌های نفتی گسترده به قاچاق – شما بخوانید نفت دزدی – بر می‌گردد. واقعیت این است که قیمت نجومی نفت در سایر کشورها باعث شده تا گروهی از قاچاقچیان حرفه ای، با کندن تونل در مسیر چاه‌های نفتی و یا انتقال آن و کار گذاشت لوله، نفت‌‌‌‌‌‌‌‌های استخراج شده را توسط همین لوله‌‌‌‌‌‌‌‌های زیر زمینی به داخل لنج هایی که در دریا پهلو می‌گیرند منتقل می‌کنند و سپس این لنج‌‌‌‌‌‌‌ها نیز نفت‌‌‌‌‌‌‌ها را به کشورهای همسایه برده و با قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌های سرسام آور می‌فروشند!
وی ادامه می‌دهد: در عین‌حال هم اینک فشارهای اقتصادی و تورم و فقر در مناطق جنوبی باعث شده تا گروه‌‌‌‌‌‌‌‌های از شهروندان این مناطق ساحلی نیز به صورت خودجوش و با تشکیل گروه هایی درصدد نفت فروشی به همین شیوه برای کسب درآمد باشند. استدلالشان هم این است که دارند سهمشان را از ثروتی که فقط فقرش برایشان به ارث رسیده را بر می‌دارند!
کهرم در پاسخ به این سوال که اگر مسئولان و مهندسان شرکت نفت از این نشت‌‌‌‌‌‌‌ها و سرقت‌‌‌‌‌‌‌ها خبر دارند، چرا خودشان جلوی آن را نمی‌گیرند؟ لبخندی می‌زند و می‌گوید: یعنی دلیل آن اینقدر مبهم است! ساده ترین استدلالی که می‌توان برای آن آورد این باشد که شاید تعدادی از افرادی که متوجه موضوع شده اند، پنهان کاری می‌کنند. چرا؟ شاید به این دلیل که خود این معدود افراد هم در ماجرا ذینفع بوده اند! ضمن آنکه بالاخره مدیرانی که مدعی اند به خوبی بر حمل و انتقال نفت ایران نظارت دارند، نمی‌توانند به راحتی به چنین مسایلی اعتراف کنند!    
سخنان کهرم در حالی مطرح می‌شود که چندی قبل یکی از شهروندان مناطق ساحلی جنوب کشور درتماسی که با روزنامه داشت، در بخشی از سخنان خود با اشاره به فقر و فشارهای اقتصادی روز افزونی که مردم این مناطق آن را تحمل می‌کنند، گفت: الان مردم که می‌بینند دولت به آنها توجهی نمی‌کند، خودشان با یکدیگر دست به دست هم داده اند و خط لوله هایی را به لوله‌‌‌‌‌‌‌‌های انتقال نفت متصل کرده اند که از زیر خانه هایشان عبور می‌کند. بعد هر کدام از خانواده‌‌‌‌‌‌‌ها بشکه هایی که دارند را از نفت پر می‌کنند و تحویل لنج‌‌‌‌‌‌‌ها می‌دهند و پول می‌گیرند و آنها نیز این نفت‌‌‌‌‌‌‌ها را به صورت قاچاق صادر می‌کند..!
بدین ترتیب به نظر می‌رسد پشت پرده نشت نفت و آلودگی سواحل جنوبی کشور، چنان پیچیده است که باید به شکلی بسیار عمیق تر و بنیادی تر به آن نگاه شده و ریشه یابی شود. موضوعی که پیگیری و پاسخی همه جانبه را می‌طلبد.