التهاب جنگ غزه از سوریه زبانه می‌کشد؟

همدلی|  پیمان خاکسار: مدت زیادی از سفرهای «بشار اسد» به کشورهای خارجی و تلاش او برای خروج از انزوای شدید سیاسی در دهه گذشته نمی‌گذرد. او که تا پیش از این در فضای بسته سیاست داخلی سوریه هم خود و هم مخالفانش را به حال تعلیق در وضعیت گذار حفظ کرده بود، پس از سفر به چین و پس از آن حضور در اجلاس اضطراری کشورهای اسلامی بر سر بحران غزه، نمودی از حضور بین‌المللی را به نمایش گذاشت. گرچه این حضور آخر و موضع‌گیری‌های بشار اسد در سال‌های اخیر بسیار محافظه‌کارانه و بیشتر برای بیان مواضع سیاسی همسو با شرکای سیاسی زمان جنگ سوریه بوده، اما به نظر می‌رسد در روزهای گذشته مورد توجه بیشتر قرار گرفته است. سعی بشار اسد برای برون رفت از وضعیت جنگی در داخل که با حمایت‌های ایران و روسیه هنوز هم در شرایط ثبات و تزلزل قرار دارد با واکنش‌های جدید فرانسه درباره حملات شیمیایی مبتنی بر گزارش‌های 23 دسامبر 2012 وارد مرحله دیگری شده است. هفته گذشته خبرگزاری فرانسه به نقل از منابعی اعلام کرد، دادگاهی در فرانسه حکم بازداشت بشار اسد رئیس جمهور سوریه را به اتهام استفاده از سلاح شیمیایی در سال 2013 صادر کرده است.
چنانکه خبرگزاری فرانسه روایت کرده، در مجموع چهار قرار بازداشت در ارتباط با استفاده از سلاح‌های شیمیایی صادر شده است. علاوه بر رئیس جمهور سوریه، برادرش «ماهر اسد» که فرمانده گارد جمهوری سوریه و همچنین دو ژنرال دیگر که نام آنها اعلام نشده، متهم شده‌اند. آنچه که در این گزارش آمده حکایت از اتهام جنایت علیه بشریت و مشارکت در جنایات جنگی برای این چهارنفر دارد.
سابقه پرونده
این پرونده بازمی‌گردد به در ژوئیه 2013، پرونده‌ای که در آن هماهنگ کننده ویژه سازمان ملل متحد برای خاورمیانه، رابرت سری، به نقل از دبیرخانه سازمان ملل اعلام کرده بود  13 گزارش از استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سوریه دریافت کرده است. یک ماه بعد، کارشناسان سازمان منع تسلیحات شیمیایی پنج مورد دیگر را تأیید کردند که غم انگیزترین آنها در 21 اوت 2013 در حومه دمشق در غوطه شرقی رخ داد. این بمباران که حاوی گاز اعصاب سارین بود، بین 300 تا 1700 نفر از جمله صدها کودک را کشت. سازمان پزشکان بدون مرز تعداد کل قربانیان را 3 هزار نفر تخمین زد. هم مقامات سوری و هم مخالفان اتهام استفاده از سلاح شیمیایی را رد کردند. گرچه این بحران در مقطع زمانی مورد نظر با وساطت روسیه و طرح این کشور برای از بین بردن تسلیحات شیمیایی در سوریه حل شده بود، اما به نظر می‌رسد وضعیت جنگی غزه و درگیری‌های آمریکا در سوریه، پرونده بشار اسد را از کشوی غربی‌ها بیرون آورده است. این شاید همان نکته‌ای است که هفته گذشته المانیتور نیز در گزارشی نسبت به آن هشدار داد و نوشت: جبهه شرقی اسرائیل، سوریه - که اغلب یک هدف قابل پیش‌بینی برای حملات هوایی اسرائیل است - شاهد تشدید جنگ در مرزها و اطراف پایگاه‌های ایالات متحده بوده است. ارتش آمریکا از زمان شروع جنگ در غزه سه دور حمله هوایی در سوریه انجام داده است که در پاسخ به حملات پهپادی به پایگاه‌هایش بوده است. اسرائیلی‌ها –به طور بی‌سابقه‌ای برای چهارمین بار در یک ماه گذشته- فرودگاه‌های بین‌المللی دمشق و حلب را با حملات شدید هوایی از دسترس خارج کردند. از زمان حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر، فرودگاه‌های سوریه تحت بمباران‌های مداوم بوده‌اند که منجر به فلج شدن تقریباً کل صنعت هوانوردی این کشور در نتیجه بمباران مستقیم و جدی باندهای پرواز در موارد متعدد شده است.تنها ناجی سوری‌ها، توانایی فرود پرواز‌های باقی مانده در پایگاه هوایی حمیمیم در لاذقیه بوده است که تحت کنترل روسیه است و اسرائیل از حمله به آن تحت هر شرایطی خودداری می‌کند.
حساسیت‌ها به مرز سوریه
«کمال علم» یکی از اعضای ارشد غیر مقیم شورای آتلانتیک، به المانیتورمی‌گوید: مرز سوریه به دلیل تعداد گروه‌های درگیر، خطر بیشتری نسبت به لبنان برای اسرائیل دارد. آخرین رویارویی مستقیم سوریه و اسرائیل در سال 1973 در جنگ چهارم اعراب و اسرائیل بود. در حالی که همه از تشدید تنش در مرز لبنان صحبت می‌کنند، در واقع این مرز سوریه است که اسرائیل را بیشتر نگران می‌کند. با وجود روس‌ها، گروه‌های مقاومت و خود ارتش سوریه، ملغمه‌ای از نیروهای جنگ آزموده وجود دارد که می‌توانند برای تهدید اسرائیل با هم همراه شوند.»
اهمیت حضور روسیه در سوریه
حضور روسیه در سوریه و گروه‌های مقاومت شاید یکی از گزینه‌های گسترش جنگ را پررنگ‌تر کرده است، گزینه‌ای که با افزایش حملات راکتی و موشکی می‌تواند زبانه درگیری‌ها را به سمتی هدایت کند که اطراف درگیر جنگ اوکراین را در معرض مداخله یا موضع‌گیری‌های شدیدتر کند. تلاش چین و روسیه در ماه گذشته برای اتخاذ واکنش‌های کمرنگ و در حد تحرکات تبلیغی در سازمان ملل که اغلب با وتوی دو طرف مواجه شد، بیشتر بر این بوده که با کمترین هزینه نظامی و دیپلماتیک بتوانند از مزیت‌های این جنگ در خاورمیانه بهره ببرند.چین که در طرح کمربند- جاده میزبانی بشار اسد را چندی پیش در خانه بر عهده داشت و زیر لایه‌ای از روابط تجاری و اقتصادی و تفاهمنامه‌های میان دو کشور اعلام حضور عادی برای بشار اسد و تضمین امنیت در یک طرح بزرگ تجاری و اقتصادی را پگیری می‌کرد، شاید نخستین کشوری باشد که از گسترش جنگ در جبهه سوریه استقبال نمی‌کند و روسیه نیز با توجه به درگیری در اوکراین و بهره‌گیری ابتدایی از جنگ غزه بروز درگیری‌های شدید از ناحیه سوریه را به عنوان حامی سنتی بشار اسد نمی‌پسندد.
اما به نظر می‌رسد تلاش حماس برای ایجاد جبهه‌ای فراگیر در قبال حملات اسرائیل برای فشار بیشتر بر پیشروی متمرکز ارتش این کشور در روزهای گذشته بیشتر شده است. مدیر ارشد مسائل خاورمیانه شورای آتلانتیک اخیرا گفته بود: «تنها دو راه برای حماس وجود دارد که بتواند طبق شرایط خود در این جنگ موفق شود. نخست اینکه جنگ گسترش یابد. دیگر اینکه حزب‌الله و دیگر نیروهای نیابتی ایران به طور کامل وارد جنگ شوند.»
نگرانی‌های غرب در حمایت از اسرائیل
ویل وکسلر، مدیر ارشد برنامه‌های خاورمیانه اندیشکده شورای آتلانتیک در گفت‌وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس تاکید کرد؛ حماس امیدوار است که جنگ در جبهه‌های شرقی و شمالی توسعه یافته و حزب‌الله و دیگر نیروهای نیابتی ایران وارد میدان مبارزه شوند و هرگونه حضور حماس بر صندلی مذاکره برای آنها به مثابه پیروزی است.در همین حال گویی تلاش‌های وزیرامور خارجه آمریکا در عراق که حامل پیام‌هایی برای ایران نیز بود، برای آسوده ماندن بایدن در موضوع غزه و گسترش احتمالی جنگ کافی نبوده است. حملات گروه‌های مقاومت در عراق به پایگاه‌های امریکایی هفته گذشته نیز ادامه یافت و روز چهارشنبه نیز پایگاه عین‌الاسد مورد حمله قرار گرفت. منابع خبری عراقی از حمله جدید به پایگاه آمریکایی “عین الاسد” در استان الانبار در غرب این کشور خبر دادند. قبل از آن نیز پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در عراق و سوریه در چندین نوبت هدف حملات پهپادی، راکتی و موشکی گروه‌های مقاومت قرار گرفته‌اند .مقاومت اسلامی عراق به دنبال حملات اسرائیل به نوار غزه و حمایت واشنگتن از این حملات، بارها هشدار داده بود که پایگاه‌های آمریکایی در منطقه را مورد هدف قرار خواهد داد. اغلب نشانه‌های موجود می‌گویند که بایدن و تیم دیپلماسی آمریکا هرچند با واکنش‌های سریع نسبت به تحرکات در منطقه همه تلاش خود را برای محدود کردن جنگ در غزه به کار گرفته‌اند اما سخت‌گیری‌های جدید شرکای نظامی بایدن نشان داد که ایالات متحده هنوز نمی‌تواند با خیال آسوده به اتفاقات خاورمیانه بنگرد. فشار بر بشار اسد و افراد سوری در هفته گذشته شاید بیانگر جرقه‌های جدید از حوادثی باشد که در آینده از سمت سوریه چالش‌های بزرگتری را برای آمریکا ایجاد کند.