مطالبه‌گری از مختصات شهروندی است

 مطالبه گری از سوی شهروندان به معنای درخواست حق شهروندی است ؛ شهروندان این حق را به واسطه شهروندی دارا هستند و در برابر آن مکلف به  ادای تکلیف هستند!آموزشهای شهروندی در طول مدت‌های مدید ، همواره بر روی تکلیف محوری شکل گرفته است، این نوع آموزشها و اطلاع رسانی‌‌ها انتظارت مدیریت شهری و شهر و حاکمیت را به سوی مردم هدایت میکند .و ازآنها  انتظار دارد ،تکالیفی را انجام دهد ! این تکالیف اعم از رعایت نظافت شهری تا نگهداشت تاسیسات شهری و ... اما در پاسخگویی مدیریت شهری و حاکمیت محلی روزنه‌ای از امید یافت نمی‌‌شود!آموزش مطالبه گری بخشی از نیازهای مسوولیت پذیری در شهر است اگر شهروندان مطالبه ای از مدیران نداشته باشند و نسبت به مسائل شهری تنها مورد عتاب و عقاب قرار بگیرند! سهم شهروندی آن‌‌ها بجز رعیت بودن! معنای دیگری ندارد .مفهوم مطالبه گری با آنکه امروزه معنی انضمامی تری یافته ولی از حوزه ی اندیشه و برخی از واقعیت‌های تاریخی، فراتر رفته است و  آنچه در ارتباط با مطالبه گری مطرح می‌شود، همواره دربردارنده ی ادراک حقوقی اشخاص و مشارکت و کنش معنا دار و مستمر و حق محورانه ،در راستای تحقق آن است.اصولا مطالبه گری یکی از ویژگی‌های برجسته حق مداری  است.  اجتماعات حق مدار از دولت و حاکم درخواست پاسخگویی، رسیدگی و تامین انتظارات و نیازها را دارند. آنها دولت‌های محلی و ملی را وادار به پاسخگویی می‌کنند! استمرار در درخواست و بهره گیری از ظرفیت‌های مدنی از اصلی ترین کانونهای مطالبه گری است.دراین راستا پاسخگو ساختن، از ویژگی‌‌ها  اصلی مطالبه محوری است . از این رو در صورت مطالبه گری رابطه مدیریت شهری و مردم از جنس دوسویه و برابری خواهانه و برابری طلبانه است، چرا که دوسوی طیف در جهت انجام تکالیف بر مبنای حقوق خود گام برمی دارند.لذا آموزش مطالبه گری گام نخست در تبیین حقوق شهروندی و عمل به تکلیف است ! هرنوع سندی در جهت   حقوق شهروندی اگر بر مبنای حق مداری و مطالبه گری شهروندان تنظیم نشود قادر به تکلیف خواهی از مردم نیست.در مدیریت شهری دوره پنجم تلاش بسیاری در جهت تبیین مطالبه گری و آموزش آن صورت گرفت؛ این مهم در مشارکت افراد دارای معلولیت در نظارت برکلیه پروژه‌های شهری در جهت مناسب سازی و عدم افتتاح ،هیچ پروژه ای منوط به تایید آنها، صورت گرفت. شهروندان دارای معلولیت به عنوان مفعول اقدامات مناسب سازی به فاعل این مهم مورد توجه قرار گرفتند.هرنوع اقدامی برای آنها نه به عنوان لطف و تزیین بلکه به عنوان وظیفه و بخش از حقوق شهروندی آنها بود ! آنگونه که مطالبه گری آنها منجر به عدم افتتاح برخی پروژه‌‌ها از جمله پیاده راه شهریار  در جنب تئاتر وحدت در تهرا ن در دو مرحله شد، تا آنکه شهردار وقت با تایید آنها ازنظر مناسب سازی نسبت به افتتاح این پیاده راه اقدام کرد.از این رو مسئله مطالبه گری که برگرفته از منابع اصلی تامین کننده سرمایه اجتماعی در جامعه است بر مبنای نوعی باور به حق شهروندان از یک سو و پاسخگویی مدیران از سوی دیگر در بستر  اعتماد زایی است.مطالبه گری مرحله عالی نیاز است یعنی علاوه بر درک نیاز باور به حق فردی در تامین نیاز و رفع آن است ؛ لذا تلاش لازم برای رفع نیاز در قالب مطالبه از طرق مدنی نظیر اعلام نظر نشست‌‌ها ، بیانیه‌‌ها ، و ..... صورت می‌پذیرد ؛ این مهم به این معنا است که مطالبه گری امری منطبق بر حق و آگاهی شهروند است که رفتار مدنی بدور ازخشونت را مبنای انتظارات خود تعریف می‌کند.از این رو در نتیجه کار مطالبه گری می‌توان گفت ،  بی توجهی به مطالبه‌های شهروندان معمولا از سوی مدیران حداقلی است، اما در مورد پاسخگویی به نیازها بسیار بیشتر است ! چرا که نیاز درخواستی است که شاید به ثمر بنشیند شاید هم نه ! اما مطالبه انتظاری برای پاسخگویی است که با اقدام همراه است ،اما نیاز احتمالا بدون اقدام است.لذا امروز افراد دارای معلولیت که با مطالبات جدی روبرو هستند و وظیفه مدیریت شهری نیز  پاسخگویی به آن است ، در بستری از تعامل بر مبنای مطالبه محوری وارد گفتگو با مدیریت شهری شدند ؛واین مهم در طول مدیریت دوره پنجم به روشنی در روشهای ترویجی و اطلاع رسانی آزموده  شده است.این مهم نه تنها در حوزه افراد دارای معلولیت بلکه در بخش‌های زنان نیز قابل توجه بوده است ؛ تهیه سند  امنیت زنان در شهر و رونمایی از آن در کنار اقدامات اصلاحی برای رفع فضای بی دفاع شهر ی که در متن برنامه سوم توسعه شهری تهران طرح گردیده بود ؛ بخشی از پاسخ گویی مطالبه زنان برای امنیت در شهر بود. زنان به روشنی از کمبود امنیت در شهر  به خصوص در برخی مناطق شهری از طرق مختلف اعلام نظر کرده بودند و سند امنیت زنان که با تلاش جمعی بخش‌های مدنی و مدیریتی در تهران تهیه شد پاسخی به این مطالبه بود.دراین میان مطالبه گری مداوم نمایندگان مردم در شورای پنجم برای رفع آلودگی هوا نیز قابل تامل است  ،  سنجش مداوم الودگی هوا  در کنار فشار به نهادها مسوول از طرق گوناگون نظیر تذکر ، سوال ، نامه ، بیانیه برای عدم مصرف مازوت در نیروگاهها و اقدامات عاجل و کوتاه مدت در روزهای خاص که آلودگی ،نفس شهروندان را حبس کرده بود ، بستری برای پاسخگویی ایجاد کرد.به صحن شورا خواندن ریس سازمان محیط زیست وقت  و برخی از اعضا  هییت دولت برای جلوگیری از سوخت مازوت در نیروگاهها و تلاش برای جلوگیری از آن بخشی از این اقدامات بود.لذا اگر می‌خواهیم شهروندان مکلف به تکلیف داشته باشیم، آموزش مطالبه گری و پذیرش مطالبات و باور به انها  الزامی است. نباید ازاین مهم هراسید بلکه باید بستر آموزش مطالبه گری را تقویت کرد و شهروندان آشنا به حقوق را مورد تشویق قرار داد !تا نهادهای مدنی بتوانند مسوولانه در حل مسائل شهری با مدیریت همراه شوند. وگرنه همه مسوولیت‌های اداره شهر بر عهده حکومت محلی و مدیریت شهری خواهد بود که یقینا ناتوان از اجرای آن است.