فاجعه کم‌آبی به‌روایت آمار

همدلی|  قصه کمبود آب و انرژی به فصل‌های تلخ‌تری رسیده است. در حالی به گفته کارشناسان کمبود آب بسیار جدی است و این موضوع می‌تواند محرک‌های اعتراضی را قوی‌تر کند که حالا بر اساس اظهارنظرهای رسمی، بی‌آبی به بیخ گوش پایتخت‌نشیان رسیده است. آن‌طور که از صحبت‌های سکان‌داران وزارت نیرو برمی‌آید، زمستان سختی پیش‌رو است و احتمال جیره‌بندی و کمبود آب جدی‌تر شده. نکته قابل‌توجه اینکه میزان بارش امسال در ماه‌های تابستان به قدری زیاد بود که پیش از این گفته می‌شد سدها به اندازه یک سال پر شده است. این در حالی است که حالا حدود دو ماه مانده به زمستان، پیش‌بینی‌ها حکایت از کمبود آب دارد. برخی از رسانه‌ها نیز همزمان هشدارهای قابل‌توجهی می‌دهند؛ «تهران فقط برای 100 روز آب دارد»؛ هشدارهایی که هنوز با پاسخ روشنی از سوی وزارت نیرویی‌ها همراه نشده و البته کشت و صادرات محصولات آب‌بر در چنین شرایطی همچنان ادامه دارد. حالا در حالی آمارها حکایت از افزایش صادرات محصولات غیرنفتی دارد که محصولات جالیزی و سایر محصولات آب‌بر همینطور در سایه ادامه دارد. بر اساس آمارها، پیاز، سیب زمینی، خیار، خربزه، بادمجان، هندوانه و گوجه فرنگی، در سال ۱۴۰۰ مجموعا ۸۷۵ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور داشته است. این صادرات این محصولات که وضعیت آب کشور را با بحران همراه کرده، به دلیل ارزآوری همچنان ادامه دارد. در همین زمینه محمد قربانی، معاون برنامه‌ریزی اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی گفته محصولات جالیزی مجموعاً سالانه یک میلیارد دلار ارزآوری دارند که رقم قابل توجهی در صادرات غیرنفتی محسوب می‌شود. حالا در حالی آمارهای رسمی هم حکایت از بحران آب در ماه‌های آینده دارد که به نظر می‌رسد برنامه وزارت نیرو فقط و فقط کنترل میزان مصرف آب است. موضوعی که با این سوال می‌تواند همراه شود که آیا این وزارت‌خانه برای راه‌اندازی آب‌ شیرین‌کن و طرح‌های آبرسانی از مناطق با منابع مطلوب‌تر برنامه‌ای ندارد؟ بی‌شک بی‌توجهی به این موضوع در سایر شهرها و روستاها باعث شده تا افراد بسیاری به تهران مهاجرت کنند و این در حالی است که در همین پایتخت هم سکان‌داران کشور همچنان از راه‌کارهایی چون کنترل مصرف آب صحبت می‌کنند. آن‌طور که سخنگوی صنعت آب در خصوص صحبت‌های مطرح شده در مورد احتمال بی‌آبی تهران در ماه‌های پیش رو، گفته: «بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در وزارت نیرو، تا زمان شروع بارش‌ها و تغذیه مخازن سدها، تمهیدات لازم برای تامین مطمئن آب شرب صورت گرفته تا با حداقل تنش آبی از شرایط کم آبی عبور کنیم. برای عدم مواجهه با چالش تامین آب در تهران و سایر کلان شهرها، سناریوهای بدبینانه در نظر گرفته شده و برنامه‌ریزی‌های لازم بر این اساس انجام شده است». فیروز قاسم زاده در گفت‌گو با ایسنا، با اشاره به تمهیدات در نظر گرفته شده برای تامین منابع آبی، اظهار کرد: «تمهیدات مختلفی از قبیل سیاست‌های تشویقی، آموزش همگانی، مدیریت فشار شبکه و مدیریت مصرف پیش بینی شده است که البته تحقق این برنامه ها منوط به همکاری و مشارکت مردم است». 
وی با اشاره به شرایط تغییر اقلیم و وضعیت نامناسب منابع آبی در کشور، اظهار کرد: «وزارت نیرو در راستای توزیع بهینه آب در بخش های مختلف مصرف و رعایت احتیاجات عمومی، بطور سالانه برنامه منابع و مصارف را در سطح حوضه‌های آبریز و استان های مختلف انجام می‌دهد. این برنامه در ابتدای پاییز هر سال آبی و باتوجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی صورت می‌پذیرد». به گفته سخنگوی صنعت آب، بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور در خصوص وضعیت بارشی پاییز و زمستان آتی، احتمال بارش‌های زیر نرمال در پاییز بالاست و همین امر بعد از دوسال خشک متوالی و کاهش ذخایر آبی کشور باعث حساسیت بیشتر در تنظیم برنامه‌های منابع و مصارف شده است. بنابراین مشارکت جدی بخش‌های مختلف مصرف در تنظیم برنامه های منابع و مصارف جلب شده است و با انجام تحلیل‌ها در قالب سناریوهای مختلف، حداکثر تلاش بر این است که محدودیت‌های ناشی از کمبود منابع آبی، حداقل اثر روی ذی‌نفعان داشته باشد.
قاسم‌زاده با تاکید بر اینکه در همین راستا برنامه‌ریزی‌ها به‌ویژه در بخش کشاورزی به نحوی خواهد بود که کشت پاییزه در نیمه دوم پاییز و با شروع بارش‌های پاییزه آغاز شود، اظهارکرد:«وضعیت منابع آبی به صورت پویا در وزارت نیرو مورد تحلیل قرار گرفته و در مقاطع مختلف، میزان آب قابل تحویل استخراج و تحویل بخش مصرف می‌شود.»
وی با بیان اینکه آب شرب به عنوان یک اولویت ویژه بر اساس تکالیف قانونی در دستور کار وزارت نیرو بوده و در برنامه منابع و مصارف، اطمینان لازم برای تامین بدون تنش آب شرب حاصل شده است، گفت:«با توجه به کاهش ذخایر برخی سدهای کشور از جمله سدهای زاینده‌رود، کرخه، اکباتان، دوستی و سدهای تهران و ضرورت مدیریت مصرف در مراکز جمعیتی، موضوع از طریق اطلاع‌رسانی و آموزش همگانی، مدیریت مصرف، استفاده از تجهیزات کاهنده، پیش بینی منابع جایگزین و غیره درحال پی‌گیری است تا عبور بدون تنش از این شرایط اتفاق بیفتد.»
سخنگوی صنعت آب افزود: «البته مشوق‌هایی نیز برای خوش‌مصرفان در حال پیش‌بینی است و در صورتی‌که مشترکین بدمصرف، الگوی مصرف خود را اصلاح نکنند، مشمول قطع آب خواهند شد». قاسم‌زاده با بیان اینکه دربخش صنعت با تاکیدات صورت گرفته و برنامه‌ریزی‌های انجام شده، با استفاده از بازچرخانی آب، استفاده از پساب و آب دریا به‌طور جد دنبال می‌شود تا از این طریق، بارگذاری صنعت روی آب شیرین به حداقل برسد، گفت: به منظور تضمین اجرای برنامه‌های منابع و مصارف و بهینه‌سازی مصارف آب، سند سازوکار هماهنگی بین بخشی آب به عنوان یک سازوکار استقرار حکمرانی آب توسط وزارت نیرو تنظیم و در شورای عالی آب مصوب و نقش دستگاه‌ها و ذی‌نفعان مختلف تبیین شد تا از طریق مشارکت ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان بتوان اثر محدودیت‌های منابع آبی را در معیشت مردم به حداقل رساند.به گفته سخنگوی صنعت آب، وزارت نیرو برنامه‌های اطلاع‌رسانی، آموزش و فرهنگ‌سازی را در قالب برنامه‌های مختلف در دستور کار قرار دارد تا ضمن تبیین شرایط منابع آبی به مردم، روش‌های کنترل و بهینه‌سازی مصرف را آموزش دهد.اخیرا محمدرضا بختیاری، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در برنامه‌ای تلویزیونی اعلام کرده است: «امسال سومین پاییز خشک تهران را سپری می کنیم، مخازن سدهای تهران اکنون ۳۵۲ میلیون مترمکعب آب دارند که نسبت به سال قبل که حدود ۴۳۰ میلیون مترمکعب بود شاهد کاهش مخازن هستیم. مصرف آب شرب شهر تهران روزانه حدود ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار مترمکعب است و باید توجه داشت که به طور کامل نیز نمی‌توان از حجم مخزن استفاده کرد». وی در پاسخ به این سوال که تهران تا چند روز دیگر آب دارد، گفت: «اگر تمهیداتی دیده نشود و صرفه‌جویی اتفاق نیفتد ما قطعا در اوایل زمستان با مشکل مواجه خواهیم  شد». بختیاری با اشاره به راه‌کارهای درنظرگرفته شده برای این مساله، اظهار کرد: «وضعیت بارش‌های پاییزه استان تهران مناسب نیست و پیش‌بینی اولیه ما نیز این است که حداقل تا اواسط آذرماه این وضعیت را داشته باشیم، به همین دلیل خودمان را برای بدترین سناریو آماده می‌کنیم، در تهران مصرف آب بالا است و به همین دلیل بدترین سناریو را طراحی می‌کنیم امیدواریم خداوند نیز کمک کند و این اتفاق نیفتد اما ما به عنوان متولیان تامین آب می بایست بدترین شرایط را ببینیم تا خللی در تامین آب شرب مردم به وجود نیاید». وی با بیان اینکه کارهایی را در وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب استان انجام داده‌ایم، بخشی مربوط به کنترل شبکه، قطع انشعابات غیرمجاز، محدود کردن انشعابات با قطر بالا و کم کردن فشار شبکه است، گفت: «مهم‌ترین مساله‌ای که باید اتفاق بیفتد همراهی مردم است، در شهر تهران روزانه ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار مترمکعب آب شرب مصرف می‌شود، باتوجه به اینکه حدود ۳ درجه میانگین دمای مهرماه تهران نسبت به سال قبل افزایش یافته شاهد افزایش مصرف نسبت به سال قبل هستیم، به طوری که در ساعت سه بعد از ظهر روز ۳۰ ام مهرماه ۴۶ هزار لیتر برثانیه مصرف آب بود که معادل مصرف ۱۵ تیرماه بود».