روزهای دشوار نوازندگان

با گذشت کمتر از یکسال از برگزاری کنسرت‌ها، این رویدادهای پول‌ساز و پرطرفدار خیلی نامحسوس و بدون هیچ توضیحی تعطیل شده‌اند. «موسیقی از همه هنرها مظلوم‌تر است»؛ اساس چنین نظریه‌ای چیست و چرا می‌گویند موسیقی مظلوم‌ترین هنر در ایران است؟ به این دلیل که این هنر طی هر اتفاق کوچک و بزرگ تحت تأثیر قرار می‌گیرد و رکود یا در نهایت سیری نزولی را آغاز می‌کند. حتی اگر آن اتفاقات سیاسی و امنیتی باشند، باز هم موسیقی و کم و کیف آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. البته که چنین مشکلاتی مختص ایران نیست و به طور کم و بیش و بر اساس شرایط در کشورهای دیگر هم وجود دارد اما آنچه این مشابهت را تفاوت می‌بخشد، نحوه حمایت دولت‌ها از موسیقی و هنرمندان این عرصه است.بیشترین حمایت در حوزه موسیقی غیرمالی است و آنهم مقطعی و کوتاه‌مدت؛ به این دلیل که معمولا مدیران دستگاه‌های دولتی با برنامه‌های کوتاه‌مدت پشت میز ریاست می‌نشینند. آن‌ها معمولا تلاش دارند برنامه‌های مدیر قبلی را در کشوی میزشان بایگانی کنند و طرح‌های خود را پیاده‌سازی یا به اجرا نزدیک کنند. با وجود مشکلات سیاست‌گذاری‌های هنری، اتفاق بارزی که بر مظلومیت موسیقی صحه می‌گذارد، پاندمی کرونا است که بیش از دو سال طول کشید. موزیسین‌ها در این مدت بدترین شرایط را تجربه کردند. اولین و بدترین اتفاقی که کرونا باعث و دلیل آن بود، تعطیلی کنسرت‌ها در کل کشور بود. کمتر از یک هفته از تعطیلی کنسرت‌ها گذشته بود که آموزشگاه‌های موسیقی و استودیوها هم تعطیل شدند و کرکره آن‌ها تا چند ماه به طور مستمر پایین بود. در ادامه بحران هم، فعالیت‌های هنرمندان و آموزشگاه‌ها یک خط در میان و مقطعی و کاذب بود.در شرایط بحرانی معمولا نوازنده‌ها بیش از باقی موزیسین‌ها و افراد فعال در عرصه موسیقی آسیب می‌بینند و نوازنده‌های پاپ، کلاسیک و دیگر سبک‌ها از این قاعده دردناک مستثنی نیستند. در دوران کرونا هم نوازندگان بیش از خوانندگان و باقی افراد آسیب دیدند؛ تا آنجا که برخی از آن‌ها که قدرت مالی کمی داشتند، به مشاغلی چون مسافرکشی و همکاری با تاکسی‌های اینترنتی پرداختند. برخی نیز در پیاده‌روهای شهر به نوازندگی پرداختند بلکه از این راه درآمدی نصیبشان شود و زندگی خود را بچرخانند.چنانکه ایلنا نوشت قدرت تخریب ویروس کرونا و تأثیر عمیق و گسترده‌اش بر فعالیت اهالی موسیقی تا آنجا بود که حتی تعطیلی رستوران‌ها و سفره‌خانه‌ها و کافه‌ها نیز بر نحوه کسب درآمدشان از راه موسیقی تأثیر گذاشت؛ به این دلیل که تعدادی از نوازندگان موسیقی پایتخت و دیگر شهرها معمولا درکنار فعالیت‌های هنری به دلیل عدم داشتن منبع درآمد، در رستوران‌ها و تفریح‌گاه‌ها نوازندگی می‌کنند. در کنار آن تعطیلی سالن‌های عروسی و ممنوعیت برگزاری رویدادهای جمعی هم فعالان آن را بیش از دو سال از نان خوردن انداخت. البته در دوران کرونا به صورت مقطی آموزشگاه‌ها فعالیت‌های خود را با نصف ظرفیت و به صورت دورکاری و آنلاین از سرگرفتند که جبران خسارت‌های گذشته را نکرد. کنسرت‌ها هم در اواخر بحران به تاریخ اواخر آذرماه سال ۱۴۰۰ به صورت کج‌دار و مریز و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و با نصف ظرفیت برگزار شدند و در ادامه تا چند ماهی روالی عادی یافتند تا بار دیگر به واسطه مشکلات اجتماعی پیش آمده در سراسر کشور، بازهم موسیقی به محاق رفت و سالن‌ها تعطیل شدند. در نهایت فصل مجدد بیکاری نوازندگان پایتخت و دیگر شهرها مدتی است بی‌سر و صدا آغاز شده، چون چند ماهی است آن‌ها روی صحنه نرفته‌اند و به نظر می‌رسد ترکش حوادث اخیر دامن آن‌ها را گرفته است؛ چراکه از اوایل مردادماه تاکنون خانه‌نشین هستند.آخرین کنسرت‌ها در سال ۱۴۰۱ تا تاریخ ششم مردادماه روی صحنه رفته‌اند. در ادامه محرم ۱۴۴۴ آغاز شد و پس از آن هم ماه صفر در پیش بود که مدتی قبل به پایان رسید. با این حساب از ششم مردادماه تا به امروز بیش از دو ماه است که هیچ کنسرتی در تهران و دیگر شهرها برگزار نشده است.حتی سالن‌های دولتی هم طی یکی دوماه گذشته تعطیل بوده‌اند و هیچ خواننده یا گروه و ارکستری را میزبانی نکرده‌اند این در حالی است که بنیاد رودکی معمولا پس از پایان مناسبت‌هایی چون ماه محرم و صفر، همچنین رمضان فعالیت‌های عادی و اجرایی خود را از سر می‌گیرد. براساس کنسرت‌های برگزار شده و برنامه‌های پیش رو به نظر می‌رسد بنیاد رودکی هم فعلا تمایلی به برگزاری کنسرت در تالار وحدت و سالن رودکی ندارد.
 تعطیلی‌ مدام
محسن رجب‌پور تهیه‌کننده ومدیرعامل مجمع صنفی ناشران موسیقی ایران درباره تعطیلی کنسرت‌ها و اوضاع کیفی فعالیت موزیسین‌های کشور گفت: «وضعیت موسیقی درحالی دچار رکود شده که مشاغل و اصناف دیگر به کار و فعالیت خود ادامه می‌دهند. البته در میان اهالی موسیقی هم اتفاقات و بحران‌ها برای همه به یک شکل نیست. مثلا اینکه اصولا خواننده‌ها در صورت بیکار شدن یا عدم فعالیت، با مشکلات زیادی مواجه نمی‌شوند، به این دلیل که در شرایط معمول درآمد خود را کسب کرده‌اند، اما موضوع این است زمانی که خواننده‌ای کار نکند افراد زیادی تحت تأثیر این اتفاق قرار می‌گیرند.»
او ادامه داد:«نوازنده‌ها، صدابرداران، تصویربردارها، کارمندان مؤسسات و سالن‌ها، حقوق‌شان از کار معینی که طبق روال معمول انجام می‌گیرد، کسب می‌شود. این دسته از افراد اگر کار نکنند برای گذران یک زندگی معمولی پول نخواهند داشت! در این صورت چگونه باید به زندگی ادامه دهند و خرج و مخارج آنچنانی زندگی را تامین کنند؟! شما حساب کنید، همه آدم‌ها در هر شغلی که هستند هر روز صبح برمی‌خیرند و سر کارشان می‌روند؛ تنها موزیسین‌ها و دیگر افراد مرتبط با موسیقی هستند که در شرایط و موقعیت‌های خاص و غیرمعمول بیکار و خانه‌نشین می‌شوند.»
رجب‌پور در ادامه به مقعطی بودن فعالیت تمام اهالی موسیقی در طول سال پرداخت و گفت:«موضوع دیگری که شرایط کلی را در حالت معمول برای اهالی موسیقی دشوار می‌کند، تعطیلی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت کنسرت‌ها در طول سال است. به طور مثال اهالی موسیقی در ماه‌های محرم و صفر، ماه رمضان، ایام فاطمیه و ایام شهادت ائمه اطهار (ع) هیچ فعالیتی ندارند و این تعطیلی‌ها شغل آن‌ها را تهدید و درآمد آن‌ها را دچار اختلال می‌کند. موسیقی حتی در ماه مبارک رمضان هم تعطیل است. اگرچه برخی مسلمانان دنیا در ماه مبارک رمضان شادی می‌کنند و موسیقی دارند، اما در کشور ما برای چنین مقطع مهمی، موسیقی نداریم.»
رجب‌پور بیان کرد:«در حال حاضر هم اتفاقات بد گذشته در حال تکرار است. دو سال کرونا را داشتیم که در آن مدت موسیقی تعطیل بود. در پایان دوران کرونا و اتمام نسبی آن، کنسرت‌ها به صورت دست و پا شکسته و 50 درصد و 30 درصد ظرفیت در حال برگزاری بود و شرایط به سمت عادی‌سازی پیش می‌رفت که ماه محرم و ماه صفر را پیش رو داشتیم، پس از آن هم کنسرت‌ها مجددا تعطیل شد. ما و دیگر اهالی موسیقی پس از ماه‌های محرم و صفر توقع شرایطی طبیعی داشتیم که متأسفانه این اتفاق نیفتاده و تا این لحظه که با شما صحبت می‌کنم بازهم برگزاری کنسرت‌ها تعطیل شده و موسیقی در بحران قرار گرفته است.»این تهیه‌کننده در بخش دیگری از صحبت‌هایش تأکید کرد:«شرایط کاری خوانندگان به نوعی است که در مواقع بحرانی هم به زندگی عادی و معمول خود ادامه دهند. خوانندگان اگر حتی برای مدت زمانی طولانی روی صحنه نرود و اثری تولید نکنند بازهم اتفاق بدی برای آن‌ها نمی‌افتد و زندگی‌شان دستخوش تغییرات منفی نمی‌شود. این صدابرداران، نوازندگان و دیگر عوامل و کارمندان گروه‌ها، مؤسسات و سالن‌ها هستند که در شرایط بحرانی و بیکاری با مشکلات عدیده مالی و اقتصادی مواجه خواهند شد.»رجب‌پور در پایان گفت:«مگر نوازندگان، کارمندان مؤسسات و سالن‌ها و دیگر عوامل مرتبط چه گناهی کرده‌اند که باید تحت فشار قرار گیرند؟ واقعا آن‌ها گناهی مرتکب نشده‌اند و روا نیست تحت فشار باشند.»