چشم‌انداز بورس در پی توافق احتمالی

همدلی|  گوش تالار شیشه‌ای به تغییرات احتمالی پیش‌رو تیزتر شده است. ازیک‌طرف زمزمه‌های رسیده درباره کاهش نرخ سود بانکی و از طرفی هم احتمالاتی که درباره به نتیجه رسیدن برجام، حالا نگاه سهامداران به این تالار را بیشتر دوخته است. طی چند روز معاملاتی اخیر چند نشانه تغییر روند در معاملات بورس تهران مشاهده شد که همگی گویای این تغییرات بود. جدا از اینکه شاخص کل بورس مثبت شد، چند اتفاق نیز در جهت بهبود روند معاملات مشاهده‌شده که اگر ادامه‌دار باشد، به باور تحلیلگران، می‌توان امیدوار شد که قرار است بورس مدتی رو به بالا حرکت کند. بورس روز شنبه گذشته با رشد ۱۱هزار و ۵۶۵واحدی معادل ۰.۸درصد مواجه شد و به سطح یک‌میلیون و ۴۴۸هزار واحدی رسید. شاخص کل فرابورس نیز با رشد ۱۸۸واحدی به محدوده ۱۹هزار واحدی رسید. همچنین شاخص کل هم‌وزن رشد ۶هزار و ۸۸واحدی برابر ۱.۶درصدی داشت و به محدوده ۳۹۰هزار واحد رسید. تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند سبزپوشی بورس بیشتر ناشی از سیگنال مذاکرات برجام بوده است. به گفته کارشناسان این بازار، معاملات روز شنبه بورس به‌واسطه اخبار مثبت از وین و مذاکرات و افزایش تقاضا در نمادهای ریالی، سبزرنگ بود و شاخص کل توانست رشد خوبی را ثبت کند. بااین‌همه اما به نظر می‌رسد هنوز سهامداران برای ورود به این بازار در بین دوراهی گیرکرده‌اند؛ حتی گفته می‌شود دلیل فرار سهامداران بورسی از بازار سهام، سیاست‌های نادرستی بوده که دولت رئیسی در قبال بورس اجرا می‌کند. این فرار از روز سه‌شنبه ۲۴خرداد امسال بیشتر شده و روند خروج پول حقیقی از بورس شدت گرفته؛ بطوریکه پس‌ازآن در هفت هفته متوالی که شامل ۳۵روز کاری پی‌درپی بود، ارزش خالص تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی بازار سهام مثبت بود. در این ۳۵روز ۱۲هزار و ۲۲۲میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد. با خروج چنین پول سنگینی از بورس باید دید حتی کاهش نرخ سود بانکی یا برجام چقدر زمان می‌برد تا نقدینگی دوباره به این بازار برگردد. بر اساس آمار طی یک سال گذشته 63هزار و 238میلیارد تومان پول حقیقی از بورس تهران خارج‌شده که معلوم نیست کی به این بازار برگردد.

 بورس اخبار را زودتر می‌شنود

شرایط برزخی توافق برجام در حالی ادامه دارد که در این میان بورس یکی از بازار‌هایی است که بیش‌ترین تأثیر را از نتیجه مذاکرات می‌بیند. پس از وقفه‌ای طولانی، این روز‌ها دوباره مذاکرات هسته‌ای به تیتر یک اخبار سیاسی و اقتصادی کشور تبدیل‌شده است. از زمان آغاز مذاکرات در دولت سیزدهم، در هر دور از مذاکرات موجی از اخبار ضدونقیض در رسانه‌ها منتشر می‌شود. هر بار امیدواری برای نهایی شدن توافق به اوج می‌رسد، ولی در عمل آنچه پس از یک سال شاهد هستیم، ادامه شرایط برزخی است. در این میان بورس یکی از بازار‌هایی است که بیش‌ترین تأثیر را از نتیجه مذاکرات می‌بیند. در این گزارش دیدگاه کارشناسان را در خصوص واکنش بازار به توافق احتمالی بررسی می‌کنیم و همچنین مروری به روند تغییرات شاخص کل به اخبار و رویداد‌های مهم برجامی در دولت یازدهم و دوازدهم می‌کنیم. طی یک سال گذشته نه شکست رسمی مذاکرات اعلام می‌شود و نه توافقی به دست می‌آید. دقیقاً مشکل هم همین‌جاست؛ تا متغیر‌های اقتصادی به تعادل خود نزدیک می‌شوند، دوباره شوک جدید مذاکرات همه‌چیز را عوض می‌کند و نااطمینانی از آینده اقتصاد را تشدید می‌کند. این شرایطی برزخی اقتصاد است که بیش از شکست یا دستیابی به توافق به اقتصاد ایران لطمه وارد کرده و امکان برنامه‌ریزی را از فعالان اقتصادی گرفته است. در این میان یکی از بازار‌هایی که بیش‌ترین تأثیر را از مذاکرات هسته‌ای می‌بیند، بورس است. بازاری که طی چند ماه گذشته با انبوهی از ریسک‌های سیستماتیک روبرو است؛ نااطمینانی از رکود اقتصاد جهانی و شرایط بازار‌های کامودیتی، سیاست‌های اقتصادی دولت و البته برجام. همین موضوع یکی از شدیدترین دوران رکودی را به بازار تحمیل کرده و ارزش معاملات خرد را به کم‌ترین میزان طی سال‌های گذشته رسانده است. حالا دوباره با آغاز دور جدید مذاکرات، برجام به متغیر اصلی بازار تبدیل‌شده است؛ موضوعی که در معاملات روز شنبه به‌وضوح نمایان بود. جایی که با سنگین شدن کفه اخبار مثبت بر اخبار منفی شاهد افزایش تقاضا در نماد‌های برجامی بازار بودیم. به‌طور مشخص نماد‌های خودرویی و بانکی به‌صف خرید کشیده شدند و نماد‌های دلاری و کامودیتی محور به‌ویژه پالایشی‌ها تقریباً معاملات منفی را پشت سر گذاشتند. هرچند نماد‌های بانکی و خودرویی برنده قطعی توافق احتمالی خواهند بود، اما تحلیلگران در خصوص اثر کلی دستیابی به توافق هسته‌ای روی سایر صنایع به‌ویژه صنایع کامودیتی و کلیت بازار، اتفاق‌نظر ندارند و به‌طور مشخص دو فرضیه از سوی تحلیلگران عنوان می‌شود.

 چشم‌انداز بورس بعد از برجام

آن‌طور که از گزارش‌ها برمی‌آید، گروه اول بر این باورند که دستیابی به توافق احتمالی اثر منفی بر کلیت بازار ندارد؛ بر اساس این ایده اولاً بورس نسبت به رشد قیمت دلار و تورم به‌ویژه طی چند ماه گذشته عقب‌مانده و عملاً اصلاح احتمالی ناشی از تعدیل قیمت دلار را پیش‌خور کرده است. ثانیاً آنچه برای بازار و سودآوری شرکت‌های صادرات محور اهمیت دارد، نرخ نیمایی است که در حال حاضر فاصله زیادی با نرخ بازار آزاد دارد و بعید به نظر می‌رسد که در صورت دستیابی به توافق احتمالی، نرخ بازار آزاد به کم‌تر از نرخ دلار نیمایی برسد. همچنین دستیابی به توافق، هزینه بسیاری از شرکت‌ها را کاهشی می‌کند و با کم شدن محدودیت‌های تجارت خارجی، عملاً فروش شرکت‌ها بیش‌تر و هزینه دور زدن تحریم‌ها کم‌تر می‌شود؛ بنابراین این گروه از تحلیلگران بر این باورند که دستیابی به توافق نه‌تنها بازار را کاهشی نمی‌کند بلکه به‌عنوان عاملی برای بازگشت به روند صعودی در نظر گرفته می‌شود.
در نقطه مقابل، گروهی دیگری از کارشناسان قرار دارند که هرچند استدلال‌های گروه اول را درست می‌دانند، اما معتقدند که این تفکر در بازار وجود دارد که احیای برجام منجر به ریزش بازار خواهد شد. استدلال دیگر این گروه کاهش قیمت بازار‌های کامودیتی با بازگشت ایران به بازار‌های جهانی است. به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از بازار‌های جهانی به دلیل ترس از رکود، در شرایط اصلاحی قرار دارند. بر اساس نظر این گروه از تحلیلگران، هرچند در میان‌مدت دستیابی به توافق منجر به بهبود شرایط بازار می‌شود، اما انتظارات معامله‌گران، اصلاح کوتاه‌مدت بازار را به همراه خواهد داشت.

نرخ سود بانکی و بورس

یک کارشناس درباره تأثیر نرخ بهره بر وضعیت کلی بورس به خبرآنلاین گفت: «در حال حاضر کمبود نقدینگی تحت تأثیر ریسک‌هایی که در کشور وجود دارد، ازجمله بحث شایعه افزایش نرخ بهره، کاهش بازدهی‌ها، دست‌کاری دولت در قیمت‌گذاری محصولات شرکت‌ها و به عبارتی سرکوب قیمت و کاهش حاشیه سود سبب شده، سرمایه‌گذاران دراین‌باره تا الان اشتیاق چندانی نشان ندهند.» مجید عبدالحمیدی متذکر شد: «اگرچه شنبه‌بازار شرایط بهتری داشت، اما اعتماد ازدست‌رفته سهامداران زمانی پر خواهد گشت که این روند ادامه‌دار باشد و پول‌های پارک شده دوباره به دل بازار برگردند.» وی گفت: «این مستلزم این است که سیاست‌های کلان پولی و مالی و عدم دخالت دولت در قیمت‌گذاری بازارها، تصحیح شود که فقط با پیگیری مستمر نهاد ناظر امکان‌پذیر است.» عبدالحمیدی در مورد اینکه آیا اصرار بر کاهش نرخ سود بین‌بانکی برای اصلاح بورس منطقی است؟ گفت: «در واقعیت نرخ بهره بین‌بانکی تأثیری روی نرخ بهره سپرده ندارد که البته این اجازه را بانک مرکزی نمی‌دهد؛ بنابراین نباید نگران تغییرات نرخ سود بانکی اعم از سپرده و تسهیلات هم بود، اما نکته اینجاست وقتی ترس سراغ سهامداران رفته و به تمام موضوعات مرتبط و غیر مرتبط بدبین شده باشند، تأثیر روانی روی معاملاتشان ایجاد خواهد کرد که واکنش‌ها روی این مورد را در روزهای گذشته شاهد بودیم.»
وی خاطرنشان کرد: «ورود سرمایه‌ها به بازار سرمایه تحت تأثیر ریسک‌هایی که در کشور وجود دارد ازجمله بحث شایعه افزایش نرخ بهره، کاهش بازدهی‌ها، دست‌کاری دولت در قیمت‌گذاری محصولات شرکت‌ها و به عبارتی سرکوب قیمت و کاهش حاشیه سود سبب شده، کاهش‌یافته است.»