2490
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
ظریف در نشست پیش از سفر رئیسی به مسکو حضور نداشت
روسیه؛ ملاکی برای صف‌آرایی داخلی
همدلی| به‌زودی سیدابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایران به روسیه سفر می‌کند و قرار است در جریان این سفر با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه دیدار کند؛ دیداری که هم ازنظر روس‌ها و هم ازنظر ایرانی‌ها مهم ارزیابی‌شده است. در همین راستا رئیسی پیش از سفر به روسیه با برخی از مقامات سابق ایران که در حوزه سیاست خارجی صاحب‌نظر هستند دیداری داشته است. در این جلسه علی لاریجانی رئیس سابق مجلس شورای اسلامی، کمال خرازی وزیر سابق امور خارجه، سعید جلیلی مذاکره‌کننده سابق ایران در پرونده هسته‌ای و علی‌اکبر ولایتی مشاور بین‌الملل رهبری در نهاد ریاست‌جمهوری حضورداشته‌اند. بنابر اخبار منتشرشده در این دیدار که پیش از سفر رئیس‌جمهور به روسیه صورت گرفته است، حضار نظرات کارشناسی خود را در خصوص سفر پیشروی رئیسی به روسیه داده‌اند. گرچه هیچ خبر رسمی‌ای درباره این دیدار منتشرنشده اما یکی از حاضران این جلسه در گفت‌وگو با ایلنا این موضوع را تایید کرده اما جزییاتی از مباحث مطرح‌شده در آن ارائه نکرده است. این دیدار در حالی انجام‌شده است که برخی عدم حضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه سابق را یک اتفاق مهم در این جلسه می‌دانند. محمدجواد ظریف که تا همین چند ماه پیش وزیر خارجه ایران بود، در این جلسه حضور نداشته است. برخی معتقدند به نظر می‌رسد، عدم حضور ظریف در این جلسه به دلیل نگاه او به روسیه باشد. در ادبیات سیاسی ایران ظریف به‌عنوان یک دیپلمات متمایل به غرب شناخته می‌شود. مسئله ظریف با روسیه زمانی علنی شد که در فایل صوتی که از او منتشرشده بود، او مدعی شده بود که روسیه یکی از مخالفان اصلی برجام بوده و حتی روسیه در هفته آخر برجام حداکثر تلاش خود را کرد که برجام به نتیجه نرسد. در مقابل نیز به نظر می‌رسد روس‌ها دل خوشی از ظریف ندارند. همان‌طور که چندی پیش نیز یکی از مقامات روس علیه سخنان ظریف مدعی شده بود که او مردم را گمراه می‌کند. میخاییل اولیانوف در پاسخ به توییت کاربری خطاب به او که گفته بود «دکتر ظریف در مورد نقش منفی روسیه در مذاکرات برجام درست گفته بود» نوشت: «شما مختارید که بر اساس نظرات شخص دیگری که تحت تأثیر دندان‌درد، سردرد یا چیزهای دیگر بوده؛ خود را گمراه کنید.»
اکنون به نظر می‌رسد، عدم حضور وزیر خارجه پیشین در جلسه مهم رئیس‌جمهور که سفری به روسیه را پیشرو دارد، نشانه‌ای از تمایل بیشتر دولت فعلی به سمت روسیه و گرفتن نظر از کارشناسانی که تمایل بیشتری به این کشور دارد، باشد.
گرچه روس‌ها همواره تأکید کرده‌اند که وارد مسائل سیاست داخلی ایران نمی‌شوند اما به‌هرحال می‌توان دید که پای روسیه هم به اختلافات سیاست داخلی نیز کشیده شده است و در اختلافات سیاسی دو جریان اصلی و رقیب داخل کشور نیز نقش ایفا می‌کنند. هرچند که این موضوع ممکن است عین واقعیت نباشد اما به‌هرحال امروز بخشی از ادبیات و تحلیل‌های سیاسی ایران را به خود اختصاص داده است. در سال‌های اخیر بنا به تنش‌های میان ایران و آمریکا، تمایل ایران به سمت روسیه و چین بیش از گذشته بوده است و این امر موجب شده تا روابط دو کشور عمیق‌تر شود. گرچه برخی خصوصاً در زمان اوج جنگ سوریه، روابط ایران و روسیه را استراتژیک می‌خواندند اما بسیاری دیگر مخالف این نظر بودند و حتی برخی کارشناسان معتقد بودند که روسیه از ایران در جهت منافع خود استفاده می‌کند. همان‌طور که در همان هنگام، پایگاه نوژه ایران محل پرواز هواپیماهای روسی برای حمله به مواضع مخالفان سوریه شد. پیش از انتخابات سال 96 نیز المانیتور در تحلیلی نوشت: «به قدرت رسیدن شخصیتی از اردوگاه اصولگرایان - مانند محمدباقر قالیباف- ممکن است به نفع روسیه تمام شود. در سوی دیگر، اصلاح‌طلبان به‌احتمال‌زیاد به سمت تعامل با غرب پیش خواهند رفت.» المانیتور همچنین تلویحاً بیان می‌کند که بین روحانی و قالیباف در انتخابات96، روسیه؛ قالیباف را به آن دیگری ترجیح می‌داد. چرا حسن روحانی در این سه سال نشان داد که تلاش دارد دیدگاه غرب را نسبت به ایران تغییر دهد و از همین روی با بسیاری از کشورهای اروپایی روابط را تحکیم کرد.»
حال با به روی کار آمدن دولت سیزدهم در کشورمان، نگاه این دولت بیش از دولت روحانی به شرق و ازجمله روسیه است. کارشناسان بر این باورند که تلاش روسیه هم برای افزایش و تعمیق روابط بیشتر شده است و حتی وعده حضور ایران در پیمان شانگهای را نیز یکی از نشانه‌های تلاش روسیه برای حفظ ایران در کنار خود می‌دانند. لذا دولت سیزدهم نیز تلاش دارد تا کمتر از کارشناسانی که صبغه ضد روسی دارد، استفاده کند.
کاظم جلالی سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران در روسیه در مقاله‌ای که در معتبرترین مجله دیپلماتیک روسیه منتشر کرده است، می‌نویسد: «آمریکا برای جلوگیری از تعمیق روابط ایران و روسیه به دنبال تخریب روابط و همکاری‌های دو کشور در نزد نخبگان، افکار عمومی و رسانه‌ها است.» وی همچنین در این مقاله نتیجه‌گیری می‌کند: «با توجه به اراده جدی رهبران دو کشور برای توسعه مناسبات دوجانبه، نزدیکی هر چه بیشتر ایران و روسیه و استحکام پایه‌های مردمی روابط دوجانبه به‌ویژه در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی ازجمله راهکارهای مهمی است که لازم است در دستور کار دولتمردان دو کشور قرار گیرد.»
مردادماه امسال نیز سفارت روسیه در ایران عکسی از سفیر روسیه، انگلیس و یک صندلی خالی در میانشان منتشر کرد که یادآور روزهای اشغال ایران توسط متفقین و کنفرانس تهران بود. این تصویر به‌نوعی نشانگر همان روند اداره کشور توسط سفارتخانههای خارجی ازجمله روسیه است. محمدجواد ظریف که در روزهای پایانی حضور در وزارتخانه قرار داشت به انتشار این تصویر واکنش نشان داد و نوشت: «مردم ایران، ازجمله در مذاکرات برجام، نشان داده‌اند که سرنوشتشان هیچ‌گاه در سفارتخانههای کشورهای خارجی یا توسط خارجی‌ها مشخص نمی‌شود.»
الهه کولایی کارشناس مسائل سیاسی و روسیه نیز در گفت‌وگویی به سابقه تاریخی نقش و دخالت روسیه در سیاست داخلی کشورهای منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: «پس از فروپاشی شوروی، روابط روسیه با ایران بیشتر بر پایه نیازهای داخلی روسیه و سیاست خارجی این کشور، به‌ویژه در خاورمیانه شکل‌گرفته است. در این زمینه متأسفانه، در ایران توجه جدی به نظر کارشناسان و صاحب‌نظران برای تنظیم روابط با این کشور دیده نمی‌شود.»
به‌هرحال به نظر می‌رسد که پای روسیه هم در اختلافات داخلی ایران بازشده است و موافقت یا مخالفت با روسیه می‌تواند در یارکشی‌های سیاسی نقش ایفا کند. همچنین دولت نیز علاقه‌ای ندارد به نظرات کسانی که نگاه خوبی به روس‌ها ندارند، گوش دهد و سعی دارد روس‌ها را به نحوی ازخودراضی نگه دارد. در چنین شرایطی حامیان سیاسی دولت بر این باورند که ایران می‌تواند فشار تحریم‌های آمریکا را با گسترده‌تر کردن روابط خود با روس‌ها کم کند. منابع خبری اعلام کرده‌اند که رئیسی قرار است در این سفر خود به روسیه توافق‌های مختلفی را با مسکو امضا کند.