قطار مذاکرات بر ریل پیشین

همدلی| محسن رفیق: فضایِ شهر وین، قلبِ هنر و موسیقی اروپا، این روزها به‌شدت سیاسی شده است. صحبت از درصد غنی‌سازی اورانیوم و چانه‌زنی برای لغو تحریم‌ها، توجه‌ها را از آثار نفیس موزه آلبرتینا و لئوپولدِ وین به‌سوی هتل کوبورگ روانه کرده است؛ جایی که مذاکره‌کنندگان جدید ایرانی، چشم در چشمِ‌ نمایندگان آلمان، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه دوخته‌اند و گوش‌های خود را برای شنیدنِ پچ‌پچ‌های آمریکایی‌های پیمان‌شکن و پشت در مانده، تیز کرده‌اند. در این روند اگرچه رئیس هیات مذاکره‌کننده ایران با ۱+۴ گفته است که ۶ دور مذاکرات قبلی پیش تنها یک پیش‌نویس است و نه یک توافق، اما به‌هرروی، ایران پذیرفته است که در مسیر قبلی مذاکرات حرکت کرده و پیش‌نویس فوق را برای مذاکره مجدد، موردتوجه قرار دهد.
در حقیقت نکته اصلی اینجاست که حرکت دوباره ایران، روی همان ریل قبلی انجام خواهد گرفت، حال چه با نامِ بررسی دوباره پیش‌نویس یا اینکه مذاکره در بابِ‌ توافق پیشین. این در حالی است که به گفته انریکه مورا که ریاست جلسات مذاکره را بر عهده دارد؛ ایران پذیرفته است که بر اساس شش دور اول مذاکرات، کار را به جلو برود، هرچند خواهان آن است که حساسیت‌هایِ سیاسیِ دولت جدید تهران نیز در مذاکرات گنجانده شود. در همین زمینه، میخائیل اولیانوف نماینده ارشد روسیه نیز اظهار کرد: «شرکت‌کنندگان در نشست کمیسیون مشترک برجام در جریان هفتمین دور مذاکرات در وین، تصمیم گرفتند که به کارِ مشترک بر اساس همان برنامه به‌دست‌آمده در جریان مذاکرات قبلی ادامه دهند. به گفته او، شروع مذاکرات را می‌توان امیدوارانه دانست، زیرا نمایندگان دولت جدید ایران انعطاف‌پذیری خوبی در رابطه با برخی مسائل مهم نشان دادند و اکنون دستاوردهای قبلی به‌دست‌آمده تا ماه ژوئن (خردادماه گذشته) پایه و اساس ادامه کار قرار خواهد گرفت.»پس از نشست افتتاحیه کمیسیون مشترک برجام در روز دوشنبه،‌ روز گذشته نیز، کارگروه لغو تحریم‌ها با حضور تیم کارشناسان ایران و دیگر کشورهای عضو برجام که تنها مشتمل بر نشست‌های کارشناسی بود در هتل کوبورگ وین برگزار شد و امروز هم کارگروه هسته‌ای تشکیل جلسه خواهد داد که نشستی در سطح معاونان وزیران خارجه برای جمع‌بندی مباحث خواهد بود.امروز در شرایطی، مذاکرات وارد سومین روز خود می‌شود که علی باقری پس از نشست روز دوشنبه ایران و ۱+۴ در جمع خبرنگاران گفت: «ما درباره وضعیت اجرای برجام و چشم‌انداز اعضا به وضعیت پیش رو به‌ویژه مذاکرات صحبت کردیم. ایران تصریح کرد که عامل وضعیت کنونی اقدام آمریکا در نقض برجام و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و خروج از برجام است و سایر اعضا هم بر این موضع تأکید داشتند.» او ادامه داد: «نکته دیگر که در نشست تأکید شد، بحث استمرار این وضعیت است، یعنی سیاست فشار حداکثری آمریکا که در پی خروج آمریکا از برجام علیه ایران اتخاذ شد ادامه دارد درحالی‌که دولت فعلی با سیاست‌های قبلی مخالفت داشته و دارد.»این نماینده ارشد ایران، ادامه داد: «آنچه از ۶ دور مذاکرات قبلی پیش روی ما است یک پیش‌نویس است نه یک توافق و پیش‌نویس محل مذاکره است. تا وقتی در مورد همه‌چیز توافق نشده باشد در مورد هیچ‌چیزی توافق نشده است. بر این اساس همه مباحثی که در ۶ دور گفت‌وگوهای وین به یک جمع‌بندی رسیده قابل‌مذاکره است و این مورد اذعان همه طرف‌های گفت‌وگو در نشست روز دوشنبه هم بود.»
انریکه مورا در پاسخ به اینکه انتظار و تصور جلسه وزرای خارجه را می‌توان داشت، گفت: «نه به این زودی‌ها.» او در بخشی از سخنانش گفت از این‌که به وین بازگشتیم خوشحالم. حس فوریتی برای بازگرداندن برجام به جایگاه خود وجود دارد اما هیچ بازه زمانی مقطوعی برای آن وجود ندارد. او ادامه داد: «من نسبت به مذاکرات، نه خوش‌بین و نه بدبین هستم. من دیدگاه مثبتی نسبت به این دارم که تمامی هیات‌ها عزم خود برای تعامل را ابراز کردند. آن‌ها درک می‌کنند که رفع تحریم‌ها در ازای تعهدات میسر خواهد شد و آن‌ها موافق‌اند که به گفت‌وگو در خصوص تعهدات هسته‌ای ادامه دهند.»این در حالی است که رویکرد آمریکا در این مذاکرات از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. در همین زمینه نماینده روسیه در وین در پاسخ به سؤالی مبنی بر این‌که آیا آمریکا عزمی جدی در لغو تمامی تحریم‌های ایران دارد یا نه گفت که این کشور آمادگی‌اش برای لغو تحریم‌ها را اعلام کرده اما جزئیاتی وجود دارد که باید بررسی شوند.میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، در صفحه توییترش در پاسخ به سؤال یکی از کاربران مبنی بر این‌که آیا آمریکا در لغو تمامی تحریم‌های ایران جدی است، گفت: «آمریکا آمادگی‌اش برای لغو تمامی تحریم‌های ناسازگار با برجام را در ازای بازگشت ایران به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای تأیید می‌کند؛ اما در دیپلماسی دوجانبه این جزییات هستند که دردسرسازند. لیست قطعی تحریم‌هایی که باید لغو شوند، موضوع مذاکرات است.» پایگاه خبری اردوپوینت نیز گزارش داد که بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه روسیه، شروع مذاکرات از سوی مشارکت‌کنندگان آن مثبت و سازنده ارزیابی‌شده و جای خوش‌بینی داشته است. اردوپوینت در ادامه آورده است: «تمامی طرفین بر تعهدشان نسبت به تلاش بیشتر برای بازگشت سریع به اجرای کامل توافق هسته‌ای و تمایل به دست یافتن به نتیجه‌گیری هرچه سریع‌تر تأکید کردند.»در همین حال، جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید در یک کنفرانس خبری در پاسخ به سؤالی درباره دور هفتم مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین مبنی بر این‌که با توجه به بدبینی‌هایی که نسبت به دیپلماسی در این زمینه وجود دارد، دولت بایدن چقدر حاضر است پیش از روی آوردن به گزینه‌های دیگر به دولت ایران زمان بدهد، گفت: «رویکرد ما در این زمینه، بی‌چون‌وچرا، دیپلماسی است؛ بنابراین،‌ نمی‌خواهم یک بازه زمانی ارائه دهم که پایان آنچه زمانی خواهد بود. این چیزی است که قصد داریم آن را پیش ببریم.» ساکی در ادامه درباره مذاکرات گفت: «هدف ما هنوز بازگشتی دوجانبه به پایبندی کامل به برجام است. این در دسترس‌ترین گزینه برای محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران است و بستری فراهم می‌کند تا بتوانیم در آن به رفتار ثبات‌زدای ایران بپردازیم.»یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در کنفرانس خبری خود در پاسخ به این سؤال که آیا دولت بایدن در نظر دارد که ایران خواستار لغو تمامی تحریم‌ها بدون پایبندی و پیش از آغاز دور هفتم است، تشریح کرد: «بر کسی پوشیده نیست که لغو تحریم‌ها در تمام روند مذاکرات، اولویت ایران بوده است؛ اما ماهیت دقیق و توالی اقدامات مربوط به تحریم‌ها که آمریکا باید انجام دهد تا به بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام برسد، موضوعی است که باید در مذاکرات مطرح شود. بازگشت دوجانبه به پایبندی به برجام بهترین انتخاب برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران است و بستری برای پرداختن به رفتار ثبات زدای آن ایجاد می‌کند. البته، اگر ایران بیشتر مطالبه کند و حاضر به ارائه چیزهای کمتری باشد، این مذاکرات به نتیجه نخواهد رسید.»از سوی دیگر، جالینا پورتر سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور، در پاسخ به این‌که با توجه به بازخوردهای مثبت مقامات ایرانی و اروپایی از مذاکرات و این موضوع که ایران هنوز بر لغو تمامی تحریم‌ها پافشاری می‌کند، آیا دلیلی برای خوش‌بینی نسبت به مذاکرات وجود دارد، توضیح داد: «می‌توانم تأکید کنم مذاکرات غیرمستقیم خواهند بود که به درخواست ایران است و آمریکا در هیچ‌یک از این نشست‌ها به‌طور مستقیم با ایران مشارکت نداشته است. دولت بایدن ثابت‌قدم بوده است و ما هم در دنبال کردن مسیر دیپلماسی هدفمند برای رسیدن به بازگشتی دوجانبه به برجام و پرداختن به طیف کاملی از نگرانی‌هایی که درباره ایران وجود دارد، صادق و ثابت‌قدم بوده‌ایم.» این در شرایطی است که ایران تأکید کرده است با هدف لغو کلیه تحریم‌های آمریکا و رسیدن به توافقی خوب در این مذاکرات حاضر می‌شود. علاوه بر این، نتایج نشست دیروز کشورهای ۱+۴ از سوی ایران و طرفیت مذاکرات مثبت ارزیابی‌شده است. کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا نیز پس از برگزاری نشست دیروز بر قصد دولت بایدن برای در پیش گرفتن مسیر دیپلماسی با ایران تأکید کردند. در همین حال، فرانسه نیز به‌عنوان یکی از طرفین مذاکرات، روند گفت‌وگوها را مثبت ارزیابی کرده است. در همین زمینه رئیس‌جمهور فرانسه در دیدار با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فعالیت‌های این نهاد بین‌المللی در ایران حمایت کرد. به گزارش پایگاه اینترنتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه امروز در دیدار با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاریس، گفت که فرانسه از فعالیت آژانس در زمینه نظارت و بازرسی برنامه هسته‌ای ایران و تلاش‌های آن برای تداوم مطلع بودن از فعالیت‌های هسته‌ای ایران حمایت می‌کند. این در شرایطی است که گروسی اخیراً سفری به ایران داشت و راجع به مسائل باقی‌مانده پادمانی با مقامات کشورمان گفت‌وگو کرد. اگرچه بنا به گفته او، مذاکراتش در ایران بی‌نتیجه ماند، اما ایران گفته است مذاکرات با آژانس شکست نخورده و رایزنی‌ها جهت تقویت همکاری با این نهاد بین‌المللی ادامه خواهد داشت.