مجلس اول عصاره فضایل ملت بود

همدلی|  مجید انصاری از نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی و از فعالان مشهور سیاسی جریان اصلاح‌طلب در مصاحبه‌ای با خبرنگار سیاسی همدلی به تحلیل افول جایگاه مجلس شورای اسلامی در ایران پرداخته است.
انصاری به «همدلی» می‌گوید: این افول جایگاه فقط در مجلس نیست بلکه شامل نهادهای عمومی و کلیات دولت هم می‌شود. شما الان بعضی از نهادهای انقلابی را با اول انقلاب مقایسه کنید. هرچند که ممکن است این نهادها به لحاظ توسعه کمی، کسب تجارب و سخت‌افزار پیشرفت کرده باشند. مثلاً در ساخت ادوات مختلف نظامی، پیشرفت کرده‌اند. نهادهای نظامی ما به لحاظ ساخت جنگ‌افزارها، سیستم دفاعی، تجربیات رزمی قله‌های جدیدی را فتح کرده‌اند ولی از جهات معنوی، اخلاقی، فضای برادری و همدلی و فضای اخوت دینی قابل‌مقایسه با سال‌های اولیه انقلاب نیست. این نماینده سابق مجلس می‌افزاید: مجلس دوره اول در فضای انقلاب که یک فضای همدلی و ملی بود شکل گرفت. فضای انتخابات مجلس اول کاملاً رقابتی آن‌هم یک رقابت کاملاً سالم و آزاد بود. فضای انتخاباتی فضای رقابت برای خدمت بود و کمتر کسی از کاندیداها اصلاً در فکر رسیدن به مقام و پست نمایندگی برای اهداف شخصی یا باندی یا گروهی بود. می‌توان گفت در مجلس اول یک مسابقه تمام‌عیار به سمت خدمت شکل گرفت. چون انگیزه‌ها والا، انقلابی و ملی بود؛ طبعاً بر انتخاب‌کنندگان یعنی مردم و انتخاب شوندگان یعنی نمایندگان تأثیر می‌گذاشت. انصاری تأکید دارد: اگر نگاهی به ترکیب داشته باشیم با توجه به شرایط کشور و مقبولیت روحانیت و امام (ره) مردم اقبال زیادی به روحانیون نشان دادند و فکر می‌کنم بیشتر از 60 تن از نمایندگان از روحانیون بودند. کسی برای این اتفاق سهم گذاری نکرده بود، مردم خودشان این‌گونه انتخاب کرده بودند و این خودش برای روحانیت درس‌آموز است و نشان می‌دهد که روحانیون در جایگاه محبوبیت بوده‌اند. حالا باید آسیب‌شناسی شود که چه شده که در هر دوره این رقم کاهش پیداکرده است. هرچند من این اتفاق را منفی نمی‌دانم چون بالاخره اقشار دیگر هم باید حضورداشته باشند ولی از حیث از دست دادن اعتماد عمومی برای خود روحانیت قابل‌بررسی است. در آن دوره روحانیون بزرگی همچون آیت‌الله محلاتی، مقام معظم رهبری، مرحوم هاشمی رفسنجانی، شهید باهنر به مجلس اول راه یافتند. تقریباً روحانیون انقلابی هر منطقه و شهری که کاندیدا شده بودند رأی آوردند.  در کنار این شخصیت‌های مبارز و انقلابی غیرروحانی هم همچون شهید چمران، سحابی‌ها، مرحوم بازرگان، مرحوم معین فر و چهره‌های دیگری از جریان‌های دیگر به مجلس آمدند. از میان بازاریان افرادی مثل امانی، مرحوم عسگراولادی که معتمد مردم و امام (ره) بودند و در انقلاب نقش داشتند نماینده شدند. در مجموع می‌توان گفت که یک ترکیبی قوی مردمی که مورد وثوق همه اقشار بود ترکیب مجلس را شکل داد.
عضو مجمع روحانیون مبارز معتقد است: مجلس اول هم اگرچه اولین تجربه کاری‌اش بود و تقریباً همه نمایندگان برای اولین بار بود که به‌عنوان نماینده در خانه ملت حضور داشتند، ولی کارهای بزرگی کردند. آیین‌نامه مجلس را تدوین کردند و در عرصه کلان و تصمیمات بزرگ کشور اثر اساسی و مهمی به‌جا گذاشتند. به خاطر همین بود که امام (ره) فرمود این مجلس برآمده از الله‌اکبرهای مردم است. امام (ره) رسماً اعلام کرد که مجلس عصاره فضائل مردم است. منظور این نبود که همه مجالس عصاره فضائل ملت است بلکه اشاره به آن شرایط و نمونه داشتند که واقعاً هم همین بود. نگاهی به شخصیت نمایندگان مجلس اول همین را نشان می‌دهد افرادی همچون شهید رجایی که شخصیت بزرگی در کشور بودند. مجید انصاری تصریح می‌کند: وقتی مجلس برآمده از فضائل ملت باشد کارآمدی خوبی هم دارد. البته این به معنای نادیده گرفتن ادوار بعدی مجلس نیست. به‌هرحال هرکدام از مجالس فعالیت‌هایی داشته‌اند ولی کم‌کم مجلس شورای اسلامی به‌طورکلی دچار آسیب‌هایی از درون و برون شد. ازجمله این‌که به خاطر رقابت‌های ناسالم و منفعت طلبانه کم‌کم نمایندگان از آن چهره‌های مردمی و فراگیر ملی فاصله گرفتند و تعداد چهره‌هایی که چنین ویژگی‌هایی داشتند در مجلس کم و کمتر شد. وقتی منتخبین تضعیف شوند درنتیجه مجلس هم ضعیف می‌شود. کم‌کم نمایندگان تحت تأثیر موضوعات مختلف از وظایف اصلی خود فاصله گرفتند و تنها بر کارهای محلی تمرکز کردند و بیشتر به فکر سهم خواهی از موضوعات محلی و باندی افتادند.انصاری می‌افزاید: دراین‌بین شورای نگهبان نیز از زاویه نظارت استصوابی شروع به بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی کرد. این نوع نظارت هم هر دوره نسبت به ادوار قبل تنگ‌تر شد و به‌عنوان یک فیلتر مهم و تأثیرگذار بر نتیجه انتخابات مطرح شد. این نوع نظارت هم بر مبنای گزارش نهادهای امنیتی گسترش یافت، برخی هم به دنبال پرونده‌سازی‌ها رفتند. درنتیجه هر دور عرصه بر انتخابات آزاد مردم تنگ‌تر شد به‌گونه‌ای که حالا می‌توان گفت مجلس شورای اسلامی به سمت یک جریان سیاسی خاص رفته است. عملکرد مجلس هم درنتیجه این اقدامات در همه ابعاد به‌ویژه در بعد نظارت و در بعد قانون‌گذاری که وظیفه اصلی مجلس بوده دچار آسیب شده است.معاون پارلمانی دولت حسن روحانی می‌گوید: در کنار این مسائل یک سری روابط کاری ناسالم هم در مجلس با سایر ارگان‌ها شکل‌گرفته و در کل نتیجه این شد که مردم اعتماد خود را نسبت به مجلس ازدست‌داده‌اند به‌گونه‌ای که مشاهده کردیم در سال 98 کمترین نرخ مشارکت مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی ثبت شد. نمایندگانی با آرای بسیار پایین حتی در تهران انتخاب شدند و نزدیک به 50 درصد مردم در انتخابات مجلس شرکت نکردند. منتخبینی هم که انتخاب شدند ازجمله در تهران با حدود 23درصد مشارکت توانستند نماینده شوند. این به نظر من یک فاجعه است و در مجموع من متأسف هستم از اتفاقی که برای قوه مقننه افتاده است.انصاری می‌افزاید: در تحلیل تخصصی عملکرد مجلس باید به مسئله نادیده گرفتن منافع ملی و برخورد دوگانه با دولت‌ها اشاره کرد. شما به برخوردی که مجالس دوره‌های بعد از دوره هفتم با دولت‌ها نگاه کنید. شاهد بودیم که نمایندگان چه برخورد بسیار تندی با برجام کردند یا چه برخوردی با دولت روحانی داشتند. این را مقایسه کنید با برخوردی که همین نمایندگان با دولت‌های مورد حمایت‌های خود داشتند. به‌وضوح می‌بینید که در یک موضوع مشابه چه برخورد متفاوتی دارند و این نشان می‌دهد که چگونه منافع ملی ازنظر آنان نادیده گرفته می‌شود و تنها به فکر برخوردهای جناحی و حزبی و منافع گروهی هستند.انصاری افزود: همین نوع برخورد دوگانه را ما در مواجهه نمایندگان با وزرا شاهد بودیم. دیدیم که در زمان احمدی‌نژاد چگونه با تخلفات وزرا برخورد کردند. همین‌ها عملکردهایی بود که مردم احساس کردند بیش از این‌که منافع ملی مدنظر نمایندگان باشد، منافع باندی بر نوع برخوردها حاکم است. البته نمی‌گویم کلیت دارد برخی نماینگان‌هم زحمت کشیدند ولی به‌هرحال آسیب‌ها به قوت خود باقی است. اگر نظام انتخاباتی را اصلاح نکنیم هم مجلس و هم ریاست جمهوری و دیگر نهادهای انتخاباتی هر روز توانشان کمتر می‌شود و سایه قدرت‌های بیرون از مجلس بر نهادهای انتخابی سایه می‌اندازند و ترس از پرونده‌سازی و رد صلاحیت و ترس از تبلیغات مخربی که رسانه‌های وابسته وجود دارد، هر روز لکنت زبان نمایندگان را بیشتر می‌کند و باعث می‌شود که عملکرد آنان از جایگاه واقعی خود دور شود.