موج دوباره اعتراضات در بیروت

همدلی|  محسن رفیق: دامنه بحران و اعتراض در کشور لبنان که از مدت‌ها پیش آغاز شده است، این روزها همچنان ادامه داشته و حتی می‌توان گفت که با موج فزاینده جدیدی روبه‌رو شده است. این کشور از حدود دو سال پیش، با بحران اقتصادی شدیدی مواجه بوده تا آنجا که بانک جهانی آن را یکی از سه بحران اقتصادی بزرگ جهان دانسته است. این بحران به فروپاشی مالی و معیشتی و افزایش نرخ فقر و بیکاری در لبنان منجر شده و حتی گردش قدرت سیاسی در این کشور نیز نتوانسته است تغییری در این وضعیت ایجاد کند. دامنه بحران اقتصادی در لبنان تا به آنجا پیش رفته که حتی چندین ماه است که بیشتر مناطق لبنان به دلیل کمبود سوخت در نیروگاه‌های برق، با قطعی‌های چندساعته برق خانه‌ها و ادارات مواجه هستند.
این در شرایطی است که بالا گرفتن دامنه بحران در لبنان، رئیس‌جمهور این کشور را برای درخواست کمک، روانه برخی کشورهای عربی کرده است. او روز گذشته و در جریان دیدار خود با امیر قطر، درخواست خود را برای ایستادگی کشورهای عربی در کنار لبنان و مهار هرگونه خللی که به روابط با این کشور آسیب برساند، مطرح کرد.به گزارش النشره، میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان ضمن تشکر و قدردانی از تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به دلیل حمایت همیشگی کشورش از لبنان، از هرگونه سرمایه‌گذاری دوحه، در این کشور و در بستر فرصت‌های گسترده و متنوع در این کشور استقبال کرد. در همین حال، امیر قطر نیز بر حمایت کشورش از لبنان و آمادگی برای کمک به این کشور در تمامی زمینه‌ها تأکید کرد.
از سوی دیگر عبدالله بو حبیب، وزیر خارجه لبنان نیز با همتای اردنی خود دیدار کرد و دو طرف در جریان این دیدار در خصوص حمایت اردن از لبنان در زمینه انرژی، چگونگی کمک در دو بخش کشاورزی و صنایع، موضوعات منطقه‌ای به‌ویژه پرونده آوارگان سوری در هر دو کشور به بحث و تبادل‌نظر پرداختند. وزیر خارجه اردن در این دیدار، اعلام کرد: «لبنان مستحق مشاهده تلاش دوچندان رهبران این کشور و ما است تا به ورطه شکست، نبود چشم‌انداز و نیاز نیافتد.»
صحنه داخلی لبنان اما همچنان پرآشوب است. روز گذشته معترضان لبنانی‌ها بار دیگر در اعتراض به وخامت شرایط اقتصادی و افزایش دوباره قیمت‌ها در این کشور، برخی مسیرها و راه‌های منتهی به بیروت را با لاستیک‌های شعله‌ور، مسدود کردند. به گزارش شبکه خبری روسیا الیوم، معترضان در بیروت، مسیر ساحلی المزرعه، قصقص، مسیر شهر الریاضیه به سمت منطقه الکولا، تلة الخیاط و مسیر مواصلاتی البربیر- سباق الخیل و همچنین میدان الشهدا در بیروت را بستند.
علاوه بر این‌ها، جمعی از معترضان لبنانی بزرگراه البداوی واقع در شمال لبنان را در هر دو جهت مسدود کرده و بزرگراه ساحلی بداوی را بستند. لبنانی‌ها در منطقه بقاع نیز در اعتراض به وخاکت شرایط اقتصادی، مسیر تعلبایا در هر دو جهت و جاده جب جنین-غزه را مسدود کردند. در مناطق جنوبی لبنان نیز مسیر بزرگراه القنابه به سمت میدان ایلیا با لاستیک‌های شعله‌ور مسدود شدند و مرکز کنترل ترافیک لبنان از توقف عبور و مرور در هر دو مسیر رفت‌وبرگشت در بزرگراه السعودی به سمت النجمه در صیدا خبر داد.
از سوی دیگر، حمله معترضان لبنانی به نیروگاه برق در شمال این کشور، بخش دیگری از این اعتراضات را تشکیل داد. در این حمله، ده‌ها تن از ساکنان شهر حلبا، واقع در شمال لبنان در اعتراض به قطعی برق چندساعته شهرشان به نیروگاه برق این شهر حمله کرده و جمعی دیگر از آن‌ها دو مسیر اصلی در این کشور را مسدود کردند. در این زمینه،‌ خبرگزاری آناتولی ترکیه به نقل از شاهدان عینی اعلام کرد که ده‌ها جوان لبنانی به نیروگاه اصلی برق شهر حلبا حمله کرده و کمک به تأمین برق این شهر برای روشنایی و گرما را به‌ویژه در این روزهای سرد خواستار شدند.
همچنین ده‌ها جوان خشمگین لبنانی در اعتراض به وخامت شرایط معیشتی، مسیر مواصلاتی طرابلس-عکار، واقع در شمال این کشور را مسدود کردند. علاوه بر این جمع دیگری از معترضان لبنانی در منطقه بقاع، مسیر اصلی منتهی به مرزهای سوریه را به مدت دو ساعت مسدود کردند.بحران اقتصادی در لبنان تا به آنجا افزایش یافته است که صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) اعلام کرده است که بحران اقتصادی شدید در لبنان به‌صورت تدریجی بر کودکان تأثیر گذاشته و باعث گرسنگی و وخامت اوضاع بهداشتی و سلامتی شده است. به گزارش خبرگزاری آناتولی، یوکی موکو، نماینده یونیسف در لبنان در جریان کنفرانس مطبوعاتی در بیروت خاطرنشان کرد، تعداد کودکانی که از گرسنگی رنج می‌برند و مجبور به کار کردن برای کمک به خانواده‌شان هستند و کسانی که بدون مراقبت‌های پزشکی رهاشده‌اند، افزایش‌یافته است.موکو در ادامه افزود، در مقابله با تورم شدید، افزایش فقر و کمبود شغل، از هر ۱۰ خانواده، هفت خانواده مجبور به خرید مواد غذایی از طریق انباشت قبوض و فاکتورهای ‌پرداخت‌نشده یا نسیه هستند. او همچنین تصریح کرد، حدود ۳۴ درصد از کودکان بدون مراقبت‌های بهداشتی موردنیاز رها شده‌اند، علاوه بر آن افزایش قابل‌توجه قیمت داروها باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها نتوانند از عهده هزینه‌های بهداشتی و سلامتی مناسب برای فرزندان خود برآیند. در شانزدهم نوامبر دولت لبنان یارانه چندین نوع دارو ازجمله داروهای بیماری‌های مزمن مانند قلب و فشارخون را لغو کرد. نماینده یونیسف در سازمان ملل همچنین اظهار کرد که بر اساس آمارهای اخیر، از هر ۱۰ لبنانی هشت تن در فقر زندگی می‌کنند و ۳۴ درصد با فقر شدیدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.نابسامانی در توزیع آب و برق نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که باعث اعتراضِ این روزهای مردم لبنان شده است. یونیسف نسبت به خطر نبود امکان دسترسی به آب آشامیدنی در لبنان هم‌زمان با وخامت سریع بحران اقتصادی هشدار داد. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، بیش از چهار میلیون تن ازجمله یک‌میلیون پناه‌جو در لبنان در معرض خطر از دست دادن امکان دسترسی به آب آشامیدنی قرار دارند. این در شرایطی است که هم‌زمان با بحران اقتصادی و کمبود بودجه، مواردی مانند نبود سوخت، تأمین کلر و قطعات یدکی نیز بر دامنه مشکلات افزوده است.
یونیسف تخمین زده است که بیشتر ایستگاه‌های پمپاژ آب در مناطق مختلف این کشور ظرف چهار تا شش هفته آتی به‌صورت تدریجی متوقف خواهند شد. از سوی دیگر یوکی موکو، نماینده یونیسف در لبنان اظهار کرد: «بخش آب در لبنان به دلیل بحران اقتصادی فعلی این کشور ویران شده و به دلیل عدم توانایی در پرداخت هزینه‌های نگهداری قادر به ادامه فعالیت نیست و در کنار آن شبکه برق نیز دچار مشکل شده و خطر افزایش هزینه‌های سوخت وجود دارد، نبود دسترسی به شبکه آب عمومی احتمال دارد خانواده‌ها را مجبور کند تصمیمات بسیار سختی درباره نیازهای اساسی خود ازجمله آب، بهداشت و نظافت بگیرند.»موکو در ادامه بیانیه گفت: «درصورتی‌که شبکه آب لبنان دچار مشکل شود، طبق برآوردهای یونیسف هزینه تهیه آب برای خانواده‌ها در ماه ۲۰۰ درصد افزایش خواهد یافت که این امر هزینه بسیار سنگینی را متوجه بسیاری از خانواده‌های ضعیف در این کشور خواهد کرد.» او همچنین او تأکید کرد: «قطع کلی برق و سوخت سیستم‌های آبی را به‌شدت تحت‌فشار قرار می‌دهد و این امر به توقف تصفیه، پمپاژ و توزیع آب منجر می‌شود و طبق برآوردها به دلیل نقص در نگهداری و انشعاب‌های غیرقانونی، کمبود آب حدود ۴۰ درصد است.»یونیسف در ادامه هشدار داده است که شبکه عمومی آب در لبنان، هرلحظه در آستانه فروپاشی است و اگر اقدامات فوری در پیش‌گرفته نشود، بیمارستان‌ها، مدارس و خدمات عمومی تعطیل خواهند شد و بیش از چهار میلیون تن مجبور به استفاده از آب گران و غیر ایمن خواهند شد و همین مسئله سلامت و نظافت کودکان را به خطر خواهد انداخت، از سویی لبنان با افزایش بیماری‌ها مواجه خواهد شد و بهداشت شخصی زنان و دختران جوان نیز به خطر خواهد افتاد.
بحران اقتصادی در لبنان در حالی به اوج خود رسیده است که مشکلات سیاسی در داخل نیز بر ادامه مشکلات افزوده است. این در شرایطی است که مناقشه برای تعیین تکلیف پرونده انفجار در بندر بیروت و همچنین حل مشکلات ناشی از اختلاف جدید لبنان با کشورهای عربی و خصوصاً عربستان، به پرونده‌های جدیدی از منازعات لبنان تبدیل شده‌اند. این در شرایطی است که اصلاحات موردنظر میشل عون، رئیس‌جمهور جدید لبنان نیز هنوز در حد سخنانی شفاهی باقی مانده‌اند. در همین زمینه، میشل عون به‌تازگی در دیدار با ژوزف عون، فرمانده ارتش و هیئتی از شورای نظامی و معاونان رئیس ستاد ارتش و دستگاه اطلاعات و همچنین مدیرکل امنیت لبنان و دیگر مسئولان امنیتی و نظامی گفت: «همچنان موانعی بر سر راه اصلاحاتی که قرار بود طی سال‌های گذشته انجام شود، وجود دارد اما بااین‌حال ما برای از بین بردن این موانع تلاش می‌کنیم.» او گفت: «من برای حل مسائل موجود ازجمله پیشبرد اصلاحات و حل پرونده اقتصادی از طریق برنامه دولت تلاش خواهم کرد.»
این در شرایطی است که سیاست‌های فرانسویِ امانوئل ماکرون نیز برای رهایی لبنان از بحران، به نتیجه‌ای نرسیده است. در همین زمینه روزنامه الشرق الاوسط فاش کرد که رئیس‌جمهوری فرانسه از یک سال قبل متوجه عقب‌نشینی نظام حاکم لبنان از تعهدات خود به ابتکار عمل فرانسه شده است. به گزارش این روزنامه، رئیس‌جمهوری فرانسه که درصدد بسیج جامعه جهانی برای کمک به لبنان بود، متوجه شده که نظام حاکم لبنان از تعهدات خود در نقشه راه ترسیم‌شده توسط فرانسه عقب‌نشینی کرده است؛ این عقب‌نشینی از تعهدات، این بار با تعطیلیِ نشست‌های کابینه لبنان و مشروط کردن حضور در این جلسات به برکناری قاضی بیطار، بازپرس قضایی پرونده انفجار بیروت هم‌زمان‌شده است.
منابع همچنین اعلام کردند که بررسی مضمون و محتوای پیام امانوئل ماکرون به میشل عون منجر به این شده که نظام حاکم را مسئول بازگشت لبنان به نقطه صفر بداند، گویی دولتی وجود نداشته است. ماکرون در این پیام نسبت به سوق دادن لبنان به سمت انزوای بین‌المللی جدید هشدار داده‌شده است. منابع مذکور همچنین اعلام کردند، هشدارهای ماکرون چیز جدیدی نیست و فقط نکته جدید این است که این هشدار پس از تشکیل دولت لبنان که قرار است تعهداتش در زمینه آغاز مذاکره با صندوق بین‌المللی پول و دیگر قول‌هایش را عملی کند، داده‌شده است. این باور وجود دارد که غرق کشور لبنان در گرداب تنش‌ها و درگیری‌های سیاسی آن را به سمت فروپاشی کامل پیش خواهد برد.
منابع مذکور همچنین اعلام کردند، کابینه لبنان دست‌کم تا یک هفته آتی؛ زمانی که میشل عون از سفرش به قطر بازگردد، فعالیتی نخواهد داشت و این امر هم‌زمان با احتمال سفر پیش‌بینی‌نشده نجیب میقاتی، نخست‌وزیر لبنان به مصر صورت می‌گیرد. بعید نیست روسای سه‌گانه مجدداً به بررسی دلایلی ادامه دهند که منجر به تعلیق توافق حاصل‌شده در نشست بعبدا برای فعال‌سازی مجدد برگزاری نشست کابینه شود، آن‌هم پس‌ازاینکه میشل عون وعده پیگیری اجرای این توافق را داد.