پای دولت روی پدال قیمت گاز

همدلی|  قطعی برق در تابستان و افزایش قیمت گاز در زمستان، شاید بدترین خبرهای فصلی باشد. مخصوصاً حالا که سردترین فصل سال از راه نرسیده، زمزمه‌هایی درباره افزایش قیمت گاز مطرح است. آن‌طور که خبرهای رسیده از سوی هیات دولت حکایت دارد، هزینه گاز برای پرمصرف‌ها به‌صورت تصاعدی افزایش خواهد یافت و این یعنی سکان‌داران اقتصادی که برای افزایش حقوق و دستمزد بهانه تورم را دست‌مایه صحبت‌های خود قرار می‌دهند خواب دیگری برای معیشت اقشار ضعیف و حتی متوسط دیده‌اند. اگرچه قیمت گاز در کشورهای توسعه‌یافته نیز در حال افزایش است و در همین آمریکا تبدیل به یکی از بحران‌های اقتصادی در میان قشر متوسط جامعه شده، اما به نظر می‌رسد این موضوع در کشوری مانند ایران که ارزش پول ملی به‌شدت کاهش‌یافته، آن‌هم در آستانه فصل سرما می‌تواند شرایط دیگری از نارضایتی‌های معیشتی را فراهم سازد. مخصوصاً حالا که طبق مصوبه جدید دولت و به بهانه اصلاح الگوی مصرف و تنبیه بدمصرف‌ها قرار است قیمت گاز 30 برابر شود. طبق خبرهای رسیده، هزینه گاز در پله اول ۴۱ تومان و در پله دوازدهم (برای بسیار پرمصرف‌ها) حدود دو هزار تومان است، یعنی یک اختلاف حدوداً ۵۰ برابری در نرخ به وجود آمده است. در قیمت‌های جدید هزینه گاز برای مشترکان کم‌مصرف و متعارف تغییری نکرده، برای کمی پرمصرف‌ها اندکی افزایش داشته، اما برای پرمصرف‌ها نزدیک به دو برابر شده و برای بسیار پرمصرف‌ها سه و نیم برابر قبل شده است. هزینه گاز مشترک بسیار پرمصرف (که ۱۲ برابر یک کم‌مصرف مصرف می‌کند) نزدیک به ۵۰۰ برابر درمی‌آید! یعنی به‌طور میانگین ۳۰ برابر بابت هر مترمکعب گاز پرداخت می‌کند. این عدد قبلاً هشت و نیم برابر بود. البته گفته می‌شود که کاهش مصرف نیز مشمول کاهش تصاعدی خواهد بود. موضوع افزایش قیمت گاز که در دستور کار دولتی‌ها قرارگرفته، حالا با واکنش‌های زیادی از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی همراه شده است. یک کاربر می‌نویسد: «با فضای کسری برق صنایع در تابستان، کسری گاز در زمستان، تداوم حضور دولت در قیمت‌گذاری، رشد نرخ بهره، فروش اوراق دولتی و ...، نمی‌توان منتظر بهبود فضای سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار بود.» کاربر دیگری هم می‌نویسد: «به‌جای افزایش قیمت گاز مصرفی مردم، قیمت گاز صادراتی را افزایش دهید.» پیش از اینکه زمزمه‌هایی درباره افزایش قیمت گاز مطرح شود، پیش‌بینی‌هایی درباره قطعی گاز در زمستان و سوزاندن مازوت به‌جای آن در نیروگاه‌های تولید برق هم مطرح بود. خرداد همین امسال بود که تسنیم در گزارشی نوشت: «در سال جاری میزان تولید و عرضه گاز 812.5 میلیون مترمکعب در روز پیش‌بینی می‌شود، درحالی‌که میزان مصرف گاز 834.1 میلیون مترمکعب برآورد شده است؛ یعنی در سال 1400 تراز گازی کشور 21.5 میلیون مترمکعب در روز و در چهار ماه سرد امسال منفی خواهد بود و [این کسری] به 29.9 میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید». این خبرگزاری همچنین به منقضی شدن قرارداد واردات گاز از ترکمنستان که تلاشی برای تمدید آن نشده هم اشاره کرد و نوشت: «انتظار می‌رود در سال جاری نیز همچون سال گذشته پدیده‌هایی همچون قطعی گاز، قطعی برق یا حتی آلودگی هوا ناشی از سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها تشدید شود»؛ اما این تمام ماجرا نیست، به نظر می‌رسد بازی جدیدی هم برای بالا رفتن قیمت فولاد طراحی‌شده است. آن‌طور که معاون انجمن تولیدکنندگان فولاد به نود اقتصادی خبر داده: «دولت از 22 آبان واحدهای تولید کننده فولاد را تحت‌فشار گذاشته و می‌خواهد طی روزهای آینده گاز صنایع فولاد را قطع کند.» واقعیت این است که در روزهای گرم امسال که برق این صنعت قطع شد، تولید فولاد حدود 40 درصد افت کرد. در صورتی که گاز هم قطع شود، این موضوع تهدید دیگری برای صنعت فولاد کشور است؛ به عبارتی با خالی شدن انبار فولاد و افزایش قیمت محصولات فولادی مواجه خواهیم شد. نکته قابل‌توجه این است که با چنین اتفاقی، صادرات فولاد که دومین صنعت ارزآور کشور است نیز آسیب بزرگی خواهد دید. نکته قابل‌توجه دیگر این است که قطر، سال‌هاست با همان قیمت ایران، گاز را بدون دردسر به امارات صادر می‌کند و این در حالی است که ایران با وجود بهره‌مندی از متن قراردادهای بهتر، هنوز نتوانسته از این موقعیت برای کسب درآمد استفاده کند. طی چند روز گذشته خبرهای بسیاری درباره افزایش قیمت گاز در ترکیه و برخی از کشورهای دیگر شنیده‌شده است که به مثابه فرصتی تکرار نشدنی برای ایران است. این در حالی است که کشور ما با وجود اینکه دارای دومین منابع گازی در جهان است، اما به دلیل تحریم‌ها و حتی سوءتدبیرهای داخلی هنوز نتوانسته صادرکننده مهمی در بازارهای جهانی باشد. واقعیت این است که در خلیج فارس و بسیاری از نقاط داخل قلمرو خاکی و آبی ایران منابع گسترده انرژی وجود دارند که با سرمایه‌گذاری کمتر و حتی فناوری قدیمی‌تر می‌توان به راحتی به منابع دست یافت و آن‌ها را به بازارهای مصرف انتقال داد. از سوی دیگر، از نگاه آگاهان اقتصادی، بهره‌برداری از منابع نفت و گاز در طرف ایرانی دریای خزر که عمیق ترین بخش آن است (عمق این منطقه تا هزار متر می رسد، درحالی‌که عمق سواحل خزر در روسیه بسیار کم است) نیاز به سرمایه‌گذاری و فناوری در سطح بالاتری نسبت به مناطق دیگر (ازجمله در خلیج فارس) برای ایران دارد. این در حالی است که این‌روزها کشور ما با وجود دارا بودن این منابع غنی نه فقط فرصت حضور در بازارهای جهانی را ندارد که برای مصرف‌کنندگان داخلی‌اش هم حرفی برای گفتن در این زمینه ندارد. نگاهی به تعرفه جدول گاز مصرفی نشان می‌دهد که با تصمیم جدید دولت در صورت اجرایی شدن، بسیاری از مردم جریمه خواهند شد. در این میان نباید از افزایش 300 درصدی بهای گاز صنایع در کشور نیز غافل شد؛ بی‌شک باید منتظر انفجار دیگری از قیمت کالاهای اساسی بود؛ اتفاقی که با نگرانی اقشار ضعیف همراه شده است.