محیط‌زیست، گروگان مدیران نالایق

همدلی| ستاره لطفی- فریاد کم‌آبی در ایران بلند شده و نشانه‌های تنش آبی که سال‌ها پیش کارشناسان و متخصصان محیط‌زیست آژیر آن را به صدا درآورده و وقوع آن را هشدار داده بودند، در کشور آغازشده است. دو روز پیش تجمع مسالمت‌آمیز کشاورزان تشنه اصفهان، در بستر خشک زاینده‌رود به خشونت کشیده شد و شماری زخمی شدند. کشاورزان اصفهانی بیش از دو هفته است که در بستر خشک زاینده‌رود چادر زده‌اند و آب رفته از زاینده‌رود را طلب می‌کنند. برخی از آنان به نشانه اعتراض حتی لوله‌های انتقال آب به یزد را که از اصفهان می‌گذرد، شکستند. ویدئوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشرشده که نشان می‌دهند شماری از کشاورزان اصفهانی با لودر خط لوله انتقال آب به یزد را شکسته و جریان انتقال آب به یزد را قطع می‌کنند. محمدمهدی جوادیان زاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد نیز تأیید کرد که خط انتقال آب به یزد مورد تعرض قرارگرفته و جریان آب انتقالی دوباره قطع‌شده است.

 تنش آبی به شهرکرد هم رسید

شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری نیز در روزهای گذشته شاهد اعتراض‌های مردم به پروژه‌های انتقال آب در این استان بوده است. آن‌ها به‌ویژه به نحوه مدیریت آب در این استان اعتراض دارند که آب این استان را به استان‌های دیگر برای پروژه‌های صنعتی منتقل می‌کنند. معترضان در شهرکرد می‌گویند که استانشان قربانی استان یزد شده است.
در اعتراضات مردم شهرکرد به کم‌‌آبی و به‌ویژه «انتقال آب کوهرنگ»، معترضان دست به دامن استانداری آن شهر شدند، در مقابل امامزادگان دوخاتون شهرکرد نیز تجمع کردند. این مردم آب می‌خواستند و عدالت در توزیع آن را، آن‌ها با شعارهایی مانند «مسئولین بی‌غیرت آب رو دادن به غارت»، «استان ما ویران شد کویر یزد آباد شد» به خیابان‌ها آمدند.
معترضان شهرکردی می‌گویند که چشمه‌ها در این استان به دلیل «احداث تونل‌های انتقال آب به دیگر استان‌ها» آب خود را ازدست‌داده‌اند. انتقال آب از کوهرنگ یکی از راه‌حل‌های کم‌آبی زاینده‌رود بوده است و اکنون کوهرنگ روز نیز با کم‌آبی مواجه است.

 بحران آب درد مشترک کشاورزان کشور

 بحران آب اما فقط مختص اصفهان یا شهرکرد نیست و فقط کشاورزان این دو استان نیستند که از کم‌آبی دهه اخیر صدمه دیده‌اند، کم‌آبی درد مشترک اغلب کشاورزان ایرانی است و اکثر آن‌ها از کم‌آبی دهه گذشته آسیب جدی دیده‌اند. این کم‌آبی باعث نارضایتی و اعتراض‌های زیادی هم شده است که بعضی از آن اعتراض‌ها مانند اعتراض چند ماه پیش مردم خوزستان به یک مشکل امنیتی نیز تبدیل شد. در روزهای پایانی تیرماه و هفته‌ اول مردادماه امسال اعتراضات گسترده‌ای در استان خوزستان در اعتراض به کم‌آبی و نبود آب برای کشاورزی صورت گرفت. این اعتراضات ابتدا از شهر اهواز آغاز و سپس به سایر شهرهای خوزستان کشیده شد.  اگرچه نمی‌توان نقش خشک‌سالی سال‌های اخیر را در کم‌آبی کنونی کشور نادیده گرفت، اما انباشت بی‌تدبیری‌ها در چهاردهه گذشته این موضوع را به کلافه پیچیده‌ای تبدیل کرده و اکنون کشور به نقطه‌ای رسیده است که حل مسئله به‌سادگی نیست. قصه کم‌آبی اصفهان، خوزستان و ...حاصل سوءمدیریت یک‌ساله یا دوساله یا ناکارآمدی یک مسئول یا چند مسئول نیست، مشکل آب کشور ریشه‌ای بسیار عمیق‌تر از یک دوره‌ مدیریتی چندساله دارد. این وضعیت حاصل سیاست‌های مدیریتی اشتباه و ساختار معیوبی است که چند دهه است به‌رغم هشدار آگاهان و متخصصان حوزه محیط‌زیست، نه‌تنها تغییری نکرده، بلکه بر ادامه همان روند اشتباه نیز تأکید شده است. این وضعیت حاصل ساختاری معیوبی است که متولیان کم‌دانش یا بی‌دانش را بر کرسی‌های زیست‌محیطی نشاند و نخبگان و سرمایه‌های انسانی خبره این حوزه را از ساختار مدیریتی حذف کرده و حتی راه خروج از کشور را به برخی نیز نشان داده است تا راه را برای پست گرفتن و زدوبندهای سیاسی خود باز کنند. 

 مدیران نالابق در رأس امور

بدیهی است عدم استفاده از ظرفیت نخبگان و فراری دادن آن‌ها ضمن این‌که عامل افزایش مهاجرت آن‌ها به سایر کشور‌ها می‌شود، کشور را نیز از تخصص و دانش آنان محروم می‌کند و نتیجه آن وضعیت موجود کشور و نارضایتی مردم است. بدیهی است در غیبت نخبگان، مدیریت کشور به دست افراد نالایق کم‌دانش و بی تخصص می‌افتد. افرادی که وضعیت کنونی کشور ماحصل مدیریت آن‌هاست. بدون تردید اگر در حوزه آب و محیط‌زیست که موضوع این گزارش است، افراد دانشمند و متخصص در رأس کار بودند، حداقل وضعیت محیط‌زیست و منابع آبی به این روز نمی‌افتاد که از جنگ آب سخن به میان آورده شود. در چهار دهه اخیر هر زمان نوبت به گزارش‌ دهی مسئولان محیط‌زیست رسید آنان، تلاش کردند تا شرایط را مطلوب و حتی ایده آل نشان دهند تا کارنامه عملکردی آن‌ها درخشان جلوه کند، این تظاهر به ایده آل بودن و لاپوشانی مشکلات زیست‌محیطی تا جایی پیش رفت که اکنون دردها و مشکلات زیست‌محیطی قابل کتمان و پوشاندن نیست و آنچه در حال رخ دادن است دقیقاً یک بحران است. رودها و دریاچه‌ها یکی پس از دیگری در حال خشک شدن هستند. بسیاری از تالاب‌ها ازدست‌رفته‌اند. شاهد فرونشست زمین هستیم. شاهد کویرزایی هستیم و هزاران درد و رنج زیست محیط دیگر که اگر از روز اول مدیریت آن به دست اهلش سپرده می‌شد به اینجا منتهی نمی‌شد.