چهره جدید ایران بر سر میز مذاکره

همدلی| محسن رفیق: علی باقری رئیس‌ هیات مذاکره‌کننده ایران با ۱+۴ روز گذشته در صدر هیاتی برای شرکت در نشست کمیسیون مشترک برجام وارد وین پایتخت اتریش شد. این در حالی است که مذاکرات ایران با کشورهای گروه ۱+۴ پس از چندین ماه وقفه قرار است روز دوشنبه ۸ آذر از سرگرفته شود. این اولین مذاکرات برجامی ایران در دولت ابراهیم رئیسی است که در سطح معاونان وزیر امور خارجه انجام می‌شود. روسیه، چین، آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان، به‌عنوان طرف‌های اصلی این مذاکرات اعلام کرده‌اند که به دنبال بازگشت به توافق هسته‌ای هستند. آمریکا تأکید کرده است که باید در این زمینه عجله کرد چراکه با توجه به‌سرعت توسعه برنامه هسته‌ای ایران، زمان زیادی وجود ندارد که بتوان نتیجه‌گیری کرد ایران مسیر دیگری را در پیش‌گرفته است.
ایران اعلام کرده است که مذاکرات وین باید با محور لغو تمامی تحریم‌ها علیه ایران انجام شود. آمریکا بعد از خروج از توافق هسته‌ای عضویتش در برجام لغو شد و ایران تأکید کرده است که تا وقتی آمریکا به‌طور رسمی به برجام بازنگشته است در جلسه‌ای با حضور این کشور، شرکت نخواهد کرد. به همین منظور، هیات آمریکایی به سرپرستی رابرت مالی به‌طور غیرمستقیم در وین حضور دارد. بااین‌حال طرف آمریکایی اظهار کرده است که بسیار بهتر بود که برای دستیابی هرچه سریع‌تر به نتیجه، با نمایندگان ایران رودررو به گفت‌وگو بپردازد.
بااین‌حال، با وجود عدم حضور مستقیم آمریکا در این مذاکرات، به نظر می‌رسد که توافق احتمالی، بیشتر دربرگیرنده نظرات ایران و آمریکا خواهد بود. در همین زمینه ‌رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران در گفت‌وگو با رادیو ان.پی.آر تصریح کرد: «من نمی‌گویم که آن‌ها عاشق برجام هستند اما اکنون این حقیقت را دریافته‌اند که جایگزین برجام این است که هیچ توافقی وجود نداشته باشد و یا اینکه آمریکا جزئی از آن نباشد. این به آن معناست که ایران، تعهدات هسته‌ای‌اش را کنار بگذارد که در حقیقت، توسعه برنامه هسته‌ای این کشور و رفتار تهاجمی‌تر ایران در منطقه را به دنبال خواهد داشت.»
این در حالی است که جو بایدن و وزیر امور خارجه آمریکا بارها اعلام کرده‌اند که دیپلماسی را ترجیح می‌دهند. مالی اظهار کرد: «ما بارها به‌صراحت گفته‌ایم که آماده بازگشت به توافق هستیم تا تحریم‌های ناسازگار با توافق را لغو کنیم؛ اما اگر ایران نخواهد که به توافق بازگردد و به توسعه برنامه هسته‌ای‌اش ادامه دهد، چیزی که اکنون در حال روی دادن است در آن صورت ما باید متناسب با آن پاسخ دهیم. البته ما در گذشته این مسیر را رفته‌ایم و ازاین‌رو، گزینه‌های در دسترس آمریکا برای همه آشناست.»
نماینده آمریکا در امور ایران درباره تفاوت رویکرد دولت پیشین ایران با رئیس‌جمهور فعلی و اینکه این مسئله تغییری در موضع آمریکا ایجاد کرده است، بیان کرد: «این، موجب تغییر موضع ما نشده است. ازنظر من هنوز باید دید که تغییر دولت در ایران چه تغییری در موضع آن ایجاد کرده است. پنج ماه از آخرین دور مذاکرات گذشته است و اگرچه ایران در طول این مدت رویکرد بسیار سختگیرانه ای در طرح خواسته‌هایش اتخاذ کرده اما نمی‌توان مذاکرات را پیش‌بینی کرد؛ بنابراین، اجازه دهید ببینیم آن‌ها بر سر میز مذاکره چه می‌گویند. همان‌طور که می‌دانید دوشنبه به وین بازمی‌گردیم. بااین‌حال، نشانه‌هایی که آن‌ها از خود بروز داده‌اند ترغیب‌کننده و امیدبخش نیستند.»
رابرت مالی با انتقاد از اقدام دولت گذشته آمریکا در خروج از برجام،‌ گفت: «ما با خروج از توافق، این مرحله بحرانی را بیشتر به خود نزدیک کردیم. برخی شروط در توافق پس از ١٠ یا ٢٠ یا ٢٥ سال منقضی می‌شوند و برخی نیز هرگز منقضی نمی‌شوند اما تراژدی خروج از توافق این بود که ما مدت‌زمان مواجهه با این مشکلات آتی را بسیار نزدیک‌تر کردیم. هدف ما زمانی که بر سر برجام مذاکره کردیم این بود که توافق را با موفقیت اجرا و اندکی اعتمادسازی کنیم تا بر اساس آن بتوانیم به مسائل بسیار زیاد دیگری که با ایران داریم بپردازیم. این چیزی بود که به آن امیدوار بودیم؛ اما با خروج از توافق مشکل این است که اکنون باید بر سر مسائلی صحبت کنیم که در سال ٢٠١٦ حل‌وفصل شده بود، به‌جای اینکه به مسائل دیگری بپردازیم که با ایران داریم و شفاف بگویم؛ مسائلی که ایران با ما دارد.»
در همین حال،‌ حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران روز گذشته با اشاره به آغاز دور جدید مذاکرات وین طی روزهای آتی گفت: «از هفته جاری گفت‌وگوهای وین را کلید خواهیم زد. در همین چارچوب در هفته‌های گذشته معاون من آقای باقری به پایتخت برخی از کشورهای اروپایی، مسکو و همچنین سفرهایی به کشورهای منطقه و همسایه داشته، ارتباط وبیناری با پکن برقرار کرده و در این راستا اقدامات و رایزنی‌هایی را به عمل‌آورده است. من نیز با وزرای خارجه کشورهای عضو برجام گفت‌وگوهای مفصلی داشته‌ام. ما همه مقدمات را برای رسیدن به یک توافق خوب و سریع فراهم کرده‌ایم. البته درصورتی‌که طرف‌های مقابل نیز به تعهدات کاملشان برگردند.» او تأکید کرد: «نظر ایران این است که باید در میز مذاکره حقوق و منافع ملت ایران تأمین شود و تحریم‌ها لغو شود. قطعاً دست ایران بسته نخواهد بود، گزینه‌های مختلفی در مقابل ما قرار دارد و ما از گزینه گفت‌وگو و مذاکره در وین کار را شروع می‌کنیم. ما در مذاکره و رسیدن به توافق جدی هستیم و امیدواریم طرف‌های مقابل نیز در عمل این جدیت را داشته باشند. ما به‌صراحت به ‌طرف‌های مقابل گفته‌ایم که ما یک دولت عمل‌گرا و نتیجه محور هستیم و امیدواریم که در میز مذاکرات وین چنین اتفاقی بیفتد.»
این در شرایطی است که آمریکا روز پنج‌شنبه تهدید کرد که اگر عدم همکاری ایران فوراً برطرف نشود، شورای حکام گزینه‌ای پیش رو نخواهد داشت مگر پیش از پایان سال جاری جلسه‌ای فوق‌العاده تشکیل دهد تا به این بحران بپردازد. در واکنش به این رویکرد تهدیدآمیز واشنگتن، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین، نارضایتی خود از بیانیه ضدایرانی آمریکا در شورای حکام را ابراز کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین در کنفرانسی خبری در کنار همتای چینی خود، گفت: «باور دارم که این نشان‌دهنده آن است که همتایان آمریکایی‌مان شکیبایی خود را ازدست‌داده‌اند اما همگی‌مان باید احساسات خود را کنترل کنیم.» او در ادامه گفت: «بنده از این بیانیه به‌خصوص هیات آمریکایی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، استقبال نمی‌کنم. این اظهارات مفید نیست.»
از سوی دیگر رایزنی‌های رژیم صهیونیستی و تهدیدات تلاویو همچنان ادامه دارد. در همین حال روز گذشته رئیس سازمان انرژی اتمی ایران هشدار داد که رژیم صهیونیستی پیش از تهدید ایران بهتر است نگاهی به حد و اندازه خود بیندازد. محمد اسلامی، در گفت‌وگو با شبکه المسیره به رژیم صهیونیستی هشدار داد که از پیش، هرگونه تهدید حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، نگاهی به آینه بیندازد تا حد و اندازه واقعی خود را بفهمد. اسلامی در ادامه خاطرنشان کرد که ایران در راهبرد ملی خود هرگز به دنبال دستیابی به تسلیحات هسته‌ای نبوده و نخواهد بود. ایران کاملاً مطابق با استانداردها و در چارچوب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عمل می‌کند.
او همچنین گفت که در تمامی برنامه‌های بازرسی که تاکنون از تأسیسات هسته‌ای در ایران انجام‌شده، هیچ‌گونه انحرافی در برنامه هسته‌ای ایران مشاهده نشده است. رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در بخش دیگری از سخنانش اضافه کرد: «استکبار فکر می‌کند که با ترور یک دانشمند هسته‌ای می‌تواند به انقلاب اسلامی ضربه بزند اما این اقدام نتیجه عکس داشت و نه‌تنها موجب تضعیف برنامه هسته‌ای ما نشد، بلکه منجر به تقویت و توسعه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران شده است.» محمد اسلامی تأکید کرد: «سایر طرف‌های برجام به تعهدات خود ذیل این توافق عمل نکردند و درعین‌حال، مدعی هم هستند. این موضوع دلیل ایجاد فضای منفی و رسانه‌ای علیه ما را به‌خوبی نشان می‌دهد.» او در پایان تأکید کرد که مذاکرات آتی در وین درباره بازگشت سایر طرف‌ها به اجرای تعهداتشان است، نه موضوعات هسته‌ای.