شکسته شدن مرزهای سکته در ایران

همدلی| گروه اجتماعی: معاون پژوهش سازمان نظام پزشکی درحالی اعلام کرده که  روزانه حدود ۵۰۰ نفر دچار سکته مغزی و یک‌سوم آنان به ناتوانی‌های جسمی مبتلا می‌شوند که سال گشته نیز  رئیس بیمارستان قلب کرج خبر از کاهش سن سکته در ایران داده بود.محمدرضا عزیزی معاون پژوهش سازمان نظام پزشکی و متخصص مغز و اعصاب در یک نشست خبری که در محل انجمن مغز و اعصاب ایران برگزار شد، اظهار کرد: عوامل خطرزای سکته‌های مغزی قابل کنترل هستند .وی با بیان اینکه شایع‌ترین علت مراجعات به مراکز درمانی سردرد است، گفت: روزانه حدود ۵۰۰ نفر دچار سکته مغزی و یک‌سوم آنان به ناتوانی‌های جسمی مبتلا می‌شوند.محمود معتمدی رئیس انجمن علمی مغز و اعصاب نیز با بیان اینکه برای پیشگیری از بیماری‌های مغزی باید کاری کرد رسانه‌ها به صورت مستقیم درگیر شوند، گفت: بیماری‌های مغز و اعصاب بسیار زیاد هستند، اما می‌توان برخی از بیماری‌ها را در طول سال بیشتر مورد اطلاع‌رسانی قرار داد.
مسبوق به سابقه
اما این نخستین باری نبود که در این زمینه هشدار داده می شد. پس از اینکه سال قبل رئیس بیمارستان قلب کرج اعلام کرد که سن سکته قلبی در کشور ما ٢٠ سال پایین‌تر از دیگر کشورهاست، بسیاری از کارشناسان ضمن تحلیل بروز چنین وضعیتی از تغذیه و البته فشارها و استرس‌های  روحی و روانی به عنوان یکی از مهمترین عوامل این رشد تصاعدی یاد کردند. بر اساس آمارهای رسمی، هر ساله ۱۸.۶ میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل بیماری های قلبی-عروقی شامل بیماری قلبی و سکته، جان خود را از دست می‌دهند. در ایران آمارهای رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۴۰ درصد مرگ و میرها در کشور ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است. آماری که باعث شده تا ایران رکورددار بالاترین آمار مرگ قلبی در جهان باشد. دکتر محمد حسین نجفی، متخصص قلب و فوق تخصص آنژیوپلاستی با اشاره به کاهش متوسط سن سکته قلبی از ٧٠به ۵٠ سالگی در کشورمان نسبت به متوسط جهانی ، می‌گوید: «علل متفاوتی باعث این موضوع شده؛ مساله چاقی در ایران متولی خاصی ندارد و جامعه جوان ما روز به روز در حال چاق شدن است.
همچنین نوع تغذیه و، کم فعالیتی، عصبی بودن جامعه و اضطراب هایی که در جامعه ما وحود دارد باعث کاهش سن سکته قلبی شده است. در کشورهای دیگر پیشرفت غربالگری صورت می گیرد ولی در ایران شخص با سکته و نارسایی قلبی مراجعه می کند که کار را بسیار سخت می کند.» همین چند روز پیش بود که متاسفانه اصغر نعمتی، همکار رسانه‌ای را در میانسالی بر اثر سکته مغزی از دست دادیم. اما این روزها، اخبار زیادی در اطرافمان برای از دست دادن عزیزان بر اثر سکته قلبی یا مغزی می‌شنویم.  این در حالی است که اصلاح سبک زندگی و توجه به سلامت عمومی می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری از بروز سکته مغزی داشته باشد. سازمان جهانی بهداشت نیز در این باره توصیه می‌کند که افراد با ورزش کردن منظم (حداقل ۳۰ دقیقه در روز)، خوردن غذاهای سالم، توجه کردن به اندازه دور کمر و وزن، کنترل انواع دیابت، کنترل فشارخون و کلسترول بالا و ترک کردن مصرف سیگار و مشروبات الکلی می توانند خطر بروز سکته مغزی را از خود دور کنند. فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با تایید این موضوع، یکی از دلایل پایین آمدن میانگین سن سکته مغزی را زندگی شهرنشینی، عدم رعایت رژیم غذایی سالم مانند مصرف فست فودها و مصرف داروهای روان گردان عنوان کرده و می‌گوید: «بیماری که سکته مغزی را تجربه می‌کند، دچار ناتوانی حسی، حرکتی و ذهنی می‌شود که برای خانواده و سیستم بهداشتی کشور بار درمانی زیادی دارد؛ از این رو درمان عارضه‌های ناشی از سکته مغزی به دارو درمانی و بازتوانی نیاز دارد.»وی سکته مغزی را دومین علت مرگ و میر در دنیا معرفی کرده و با اشاره به وضعیت بروز سکته در ایران داشته وآوضعیت سکته در  ضمن هشدار نسبت به کاهش میانگین سن بروز سکته مغزی درباره میانگین سنی افرادی که دچار سکته مغزی می شوند، اظهار کرد: «شیوع سکته مغزی بعد از ۵۵ سالگی افزایش می یابد و به ازای هر پنج سال افزایش سن، ریسک سکته مغزی بیشتر می شود و سالانه بیش از ۱۲ هزارنفر در کشور دچار سکته مغزی می شوند.» سرعت عمل در رساندن بیماری که دچار سکته شده گامی مهم و اساسی در نجات جان وی محسوب می شود. بعد از اینکه فردی که دچار سکته مغزی شده به بیمارستان منتقل می شود بلافاصله پزشکان برای تصویربرداری از مغز وی اقدام می کنند.
یک خروپوف ناقابل!
در این میان اما برخی عوامل هم هستند که شاید در نگاه اول به نوعی، شوخی به نظر برسند. یکی از این عوامل خروپوف است. شاید تا چند سال پیش خروپف در خواب را یک عامل معمولی و ژنتیکی میدانستند، اما سال هاست که پزشکان به این واقعیت پی برده‌اند که این یک نوع بیماری و تحت تأثیر فشار خون بالاست. بر اساس این مطالعه که توسط دانشمندان علوم خواب از دانشگاه فلیندرز در استرالیای جنوبی انجام شد، افرادی که به طور منظم در شب خروپف می‌کنند، بیشتر در معرض فشار خون بالا هستند. پرفشاری خون زمانی رخ می‌دهد که فشار در رگ‌های خونی فرد خیلی زیاد باشد. می‌تواند آسیب جدی به قلب وارد کند و منجر به حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و بیماری قلبی شود. این مطالعه نشان داد که ۱۵ درصد از ۱۲۲۸۷ شرکت‌کننده به‌طور میانگین بیش از ۲۰ درصد از شب را در یک دوره نظارتی شش ماهه خروپف کردند و آن‌هایی که سطح خروپف بالایی داشتند، ۳. ۸ میلی‌متر جیوه فشار خون سیستولیک و ۴. ۵ میلی‌متر جیوه فشار خون دیاستولیک بالاتری داشتند.
ابتلای 40 درصدی ایرانیان
در این شرایط سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که ۱. ۲۸ میلیارد بزرگسال در رده سنی ۳۰ تا ۷۹ سال در سراسر جهان به فشار خون بالا مبتلا هستند و ۴۶ درصد از بزرگسالان مبتلا به فشار خون از ابتلاء به این بیماری بی‌اطلاع هستند و گفته می‌شود تا ۴۰ درصد جمعیت ایران دچار این عارضه هستند. دکتر پریسا فضلی پناه، فلوشیب فوق تخصصی اختلالات خواب، با اشاره به خروپف معمولی و خروپف ناشی از بیماری وقفه تنفسی، گفته است: از آن جایی که خروپف مسأله‌ای شخصی است، آمار دقیقی از وضعیت آن وجود ندارد؛ اما گفته می‌شود حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد جمعیت ایران دچار خروپف بوده و شیوع آن در مردان بیشتر است. ناشی از بیماری قطعی تنفس از هر ۴ مرد ۱ نفر و از هر ۱۰ زن یک نفر در جهان را شامل می‌شود. این عارضه تنفسی می‌تواند در سنین مختلف وجود داشته باشد. با افزایش سن (در نتیجه ضعیف شدن عضلات راه هوایی) خروپف شدت و شیوع بیشتری پیدا می‌کند. افراد بالای ۵۰ سال باید نسبت به علائم خروپف خود هوشیارتر باشند؛ چرا که می‌تواند نشانه‌ی سندروم وقفه تنفسی باشد.
رابطه خروپف و سکته قلبی
از عوارض ناشی از سندروم وقفه تنفسی در دراز مدت می‌توان به سکته‌های قلبی و مغزی، افزایش فشار خون، اختلال عملکردی سیستم ایمنی، کاهش تمرکز، حافظه و قدرت یادگیری، افسردگی، خواب آلودگی در طول روز، افزایش تصادفات رانندگی و… اشاره کرد. افرادی که دچار خروپف بوده و به هنگام رانندگی دچار خواب آلودگی و خطا‌های رانندگی هستند رانندگان بسیار پر ریسکی هستند؛ بر همین اساس خروپف یکی از عوامل مهم تصادفات جاده‌ای است.فضلی پناه با اشاره به تغییر موقعیت خواب یا بالشت به عنوان یک راهکار جهت کاهش صدای خروپف، افزود: توصیه می‌شود اگر فردی در نتیجه خروپف دچار فشار خون بالا، اضافه وزن، کاهش کیفیت خواب، سردرد صبحگاهی، خواب آلودگی روزانه و… شده است، حتماً به پزشک خواب مراجعه کرده و تحت تست‌های تشخیصی قرار بگیرد تا مشخص شود با یک خروپف معمولی مواجه است یا بیماری وقفه تنفسی فرد را تهدید می‌کند. به طور کلی خروپف را بخشی از زندگی طبیعی خود ندانسته و به راحتی از آن گذر نکنید.
این استرس لعنتی!
با این حال برای بررسی بیشتر این گفته‌ها به سراغ دکتر ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی رفتیم و وی نیز در گفت و گو با «همدلی» در تشریح دلایل افزایش آمار سکته در ایران می‌گوید: «این آماری است که بنده  9 سال قبل اعلام کردم، همان زمان گفتم که آمار متوسط سن سکته در ایران از ۶۰-۷۰ سال به ۴۰-۵۰ سال کاهش پیدا کرده. این موضوع به حدی شایع شده که اگر شما به استخر و باشگاه های ورزشی بروید حتما کسی را خواهید دید که روی بدن و در ناحیه‌ای که قلب قرار دارد، آثاری از برش چاقوی جراحی وجود داشته باشد.»  وی نیز از رژیم نامناسب غذایی ایرانی ها و استفاده بیش از حد از فست فود‌ها به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل افزایش آمار سکته یاد می‌کند و می‌گوید: «در حال حاضر اکثر رژیم غذایی ایرانی‌ها را برنج و نان و فست فودها تشکیل می‌دهدکه باعث می‌شود می شود ارگان‌های بدن آسیب ببیند. بنابراین بهتر است مانند گذشته میوه و لبنیات و سبزی را در رژیم غذایی خودمان بگنجانیم.
رییس انجمن متخصصان داخلی همچنین از استرس و فشارهای روحی و روانی ناشی از شرایط جامعه به عنوان یکی دیگر از مهمترین عوامل رواج سکته در بین ایرانی ها یاد کرده و می‌افزاید: واقعیت این است که ایرانی‌ها به خاطر شرایط کنونی و فشارهای اقتصادی و اجتماعی و… به شدت درگیری فکری دارند و در واقع به دلایل مختلف استرس دارند. نگرانی‌های ناشی از تامین هزینه‌های زندگی، اجاره خانه، حتی هزینه های پخت و پز و لباس و تردد در سطح شهر و… تا فشارهای ناشی از برخورد با مردم کوچه و خیابان باعث بروز فشار برروی بدن انسان می‌شود و در نهایت به سکته ختم می‌شود. اینکه سن سکته در ایران پایین آمده، دو دلیل عمده دارد، قشر ۴۰ تا ۵۰ سال بیشترین بار فشارهای اقتصادی و روحی را تحمل می‌کنند و تغذیه نامناسبی دارند. متاسفانه این سنین بیشترین خطر را برای مرگ براثر سکته دارد.اما در این میان همچنان یکی سوال اساسی بی پاسخ مانده است. اینکه برای کاهش احتمال بروز سکته چه باید کرد؟ سوالی که خسرونیا در پاسخ به آن می‌گوید: «اول از همه باید روش زندگی امان را تغییر دهیم. یعنی رژیم غذایی امان را از جانب فست فوتی ها به غذاهای سنتی سوق دهیم. در ادامه نیز باید تلاش کنیم تا استرس های خود را کاهش دهیم . واقعیت این است که بسیاری از ایرانی ها عادت کرد ه اند تا به جای چاره اندیشی برای حل مشکلات، به آنها می چسبند و حاضر نیستند فراموشش‌شان کنند. از سویی شرایط به گونه ای است که هر روز که از خواب بلند می شویم تا شب ، با انواع استرس های مختلف مواجه هستیم. بنابراین به نظر می رسد شاید مهمترین راهکار برای کاهش این استرس ها، کم توجهی به آنها باشد. وگرنه مصرف خودسرانه داروهای آرامشبخش نیز راهکار مناسبی نیست. چرا کهن داروهای آرامبخش مانند چاقوی دو لبه ای است که ممکن است نه تنها باعث کاهش استرس نشود که خودش منجر به بروز صدمات جبران ناپذیری برای بدن شود.»