خودروهای قاتل، جاده‌های مرگبار

همدلی| جاده‌های کشورمان و خودروهای ساخت داخل دست به دست هم داده‌اند تا سال به سال آماری تأسف بار و ویران کننده از مرگ و میر و معلولیت جسمانی و روانی را در ایران شاهد باشیم. اگر کمی دقت کنیم خواهیم دید که هر انسانی برای اطرافیان و نزدیکان و دوستان خود ارزشی دارد و در طول زندگی اش برنامه‌ها و کارهای کوچک و بزرگی برای بهبود وضعیت خودش انجام می‌دهد. طبیعتاً انسان اهل تلاش و پیگیری برای این که در مسیر زندگی با انگیزه تر و با شادابی و تلاش بیشتری کار کند دوست دارد تشکیل خانواده هم بدهد و خانواده اش هم از امکانات مناسبی جهت ادامه مفید زندگی برخوردار باشند. اگر همین فرد به خاطر سهل انگاری خودش یا فرد دیگری یا به عمد به هر دلیلی دچار حادثه‌ای شود که جانش را از دست بدهد یا خانه نشین و معلول و بی درآمد شود معضلات بی‌شماری گریبانگیر خودش و اطرافیانش می‌شود.اگر چه در کشور ما در هر کار، شغل و حرفه ای باید افراد مراقبب جان خود بر اثر حادثه ها و بلایای طبیعی و غیرطبیعی باشند اما دست آخر مرگ هر فرد تأثیرگذار در خانواده و جامعه هزینه‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی، اقتصادی زیادی در پی دارد که قابل جبران و چشمپوشی نیست. اگر به آمار منتشر شده نگاهی بیاندازیم می‌بینیم که آمار مرگ و میر و معلولیت جسمانی چنان نگران کننده و دهشتناک است که لازم است هر چه زودتر چاره‌ای برای کم کردن این آمار اندیشیده شود. تصادفات رانندگی یکی از معضلات جدی در ایران است که سالانه جان هزاران نفر را می‌گیرد. دلایل این مسئله پیچیده و چندجانبه هستند و به عوامل مختلفی از جمله عوامل انسانی، فنی و محیطی مرتبط می‌شود. سال گذشته (۱۴۰۲) تعداد تلفات حوادث رانندگی با رشد 2.8درصدی به 20هزار و 45نفر رسید که از این تعداد 15هزار و 854نفر مرد و چهار هزار و 191نفر زن هستند. همچنین از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ در مجموع ۳۵۱ هزار و ۹۹۶ نفر بر اثر حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست داده‌اند و با احتساب حدود ۲۷هزار مرگ در سال‌های ۸۳-۸۲ می‌توان گفت در دو دهه گذشته یعنی از سال ۱۳۸۲ تا ۱۴۰۱ جمعا ۴۰۵هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان باخته‌اند؛ عددی که تقریبا دوبرابر کل شهدای هشت سال جنگ تحمیلی (۲۱۳هزار و ۲۵۵ نفر) است. اگر همین روند ادامه داشته باشد بنابر آمار، شوربختانه تعداد مرگ‌ومیر تصادفات در کشورمان به عدد بی‌سابقه ۲۰.۶هزار نفر خواهد رسید، عددی که برابر کل مرگ‌ومیر ۲۷ عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ است. اگر چه ایران با حدود ۲۳ کشته به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، در رتبه ۵۴ جهان قرار دارد اما همین عدد هم آمار فاجعه باری است که خانواده های زیادی را سوگوار و گرفتار می‌کند و کودکانی که بی سرپرست می‌شوند دل هر انسان مسئولی را به درد می‌آورد.
 مهم‌ترین دلایل تصادفات
عوامل انسانی
یکی از شایع‌ترین دلایل تصادفات، سرعت غیرمجاز رانندگان است. سرعت بالا، زمان واکنش راننده را کاهش داده و در صورت بروز حادثه، شدت آن را افزایش می‌دهد. همچنین بسیاری از تصادفات به دلیل عدم رعایت قوانین از سوی رانندگان رخ می‌دهد. این شامل عدم استفاده از کمربند ایمنی، سبقت غیرمجاز، رانندگی در حالت مستی یا خواب‌آلودگی و عدم رعایت حق تقدم است. استفاده از تلفن همراه هنگام رانندگی، گاه حضور در فضای مجازی، خوردن و آشامیدن، صحبت کردن با سرنشینان و سایر حواس‌پرتی‌ها، تمرکز راننده را کاهش داده و احتمال وقوع حادثه را افزایش می‌دهد.رانندگی در حالت خستگی و خواب‌آلودگی، توانایی راننده در کنترل خودرو را کاهش داده و منجر به تصادفات می‌شود. این مشکل به ویژه در سفرهای طولانی و شبانه بیشتر دیده می‌شود. عجله و شتاب برای رسیدن به مقصد هم رانندگان را به انجام حرکات خطرناک و بی‌احتیاطی سوق می‌دهد.
عوامل فنی
 وجود نقص فنی در خودروها مانند خرابی ترمز، فرمان، چراغ‌ها و سایر قطعات، می‌تواند باعث از دست رفتن کنترل خودرو و بروز حادثه شود. وضعیت نامناسب جاده‌ها، وجود چاله‌ها، ترک‌ها و شیب‌های تند هم می‌تواند باعث لغزش خودرو و تصادف شود. همچنین نبود علائم کافی راهنمایی و رانندگی در جاده‌ها، رانندگان را در تشخیص مسیر و رعایت قوانین دچار مشکل می‌کند.
عوامل محیطی
شرایط نامساعد آب و هوایی مانند بارندگی، مه، برف و یخبندان، چسبندگی جاده را کاهش داده و دید رانندگان را محدود می‌کند. از دیگر عوامل ترافیک سنگین است. ترافیک سنگین فشار روانی بر رانندگان وارد کرده و احتمال بروز خطای انسانی را افزایش می‌دهد.
راهکارهایی جهت کاهش تصادفات
آموزش رانندگی: آموزش صحیح و مداوم قوانین راهنمایی و رانندگی و مهارت‌های رانندگی به رانندگان، از اهمیت بالایی برخوردار است.بهبود وضعیت جاده‌ها: اصلاح و نگهداری مناسب جاده‌ها، نصب علائم کافی و بهبود روشنایی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش تصادفات کمک کند.کنترل سرعت: نصب دوربین‌های کنترل سرعت و افزایش جریمه‌های سرعت غیرمجاز، می‌تواند رانندگان را به رعایت سرعت مجاز ترغیب کند.افزایش آگاهی عمومی: افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات رانندگی و اهمیت رعایت قوانین، می‌تواند به کاهش تصادفات کمک کند.بهبود کیفیت خودروها: ارتقای استانداردهای ایمنی خودروها و الزام تولیدکنندگان به استفاده از تجهیزات ایمنی مانند کیسه هوا و سیستم‌های ترمز ABS، می‌تواند از شدت آسیب‌های ناشی از تصادفات بکاهد. برای کاهش قابل توجه تصادفات زیاد رانندگی، نیازمند یک رویکرد جامع و همکاری همه جانبه تمامی دستگاه‌های مسئول هستیم.
تبعات اجتماعی و اقتصادی تصادفات
از دست دادن یکی از اعضای خانواده به ویژه نان‌آور، می‌تواند باعث فروپاشی خانواده، ایجاد مشکلات روحی و روانی برای اعضای خانواده، و در برخی موارد حتی به انحرافات اجتماعی منجر شود. علاوه بر این افزایش آمار تصادفات و تلفات جانی می‌تواند به کاهش اعتماد اجتماعی و احساس امنیت در جامعه منجر شود. همچنین هزینه‌های ناشی از تصادفات، مانند هزینه‌های درمانی، جبران خسارات، و هزینه‌های مربوط به نگهداری از مصدومان، بار سنگینی بر دوش جامعه می‌گذارد. با از دست دادن نیروی کار فعال به دلیل تصادفات،  کاهش تولید و بهره‌وری در جامعه به وجود می آید.خسارات مالی مستقیم از جمله هزینه‌های درمان، تعمیر خودرو، جبران خسارات مالی و پرداخت دیه از جمله خسارات مالی مستقیم تصادفات هستند. قابل توجه است که از دست دادن نیروی کار، کاهش تولید، افزایش هزینه‌های بیمه و افزایش هزینه‌های خدمات درمانی از جمله خسارات مالی غیرمستقیم تصادفات هستند.کاهش تولید و بهره‌وری به دلیل تصادفات، می‌تواند به طور مستقیم بر درآمد ملی تأثیر می‌گذارد. در پی آن دولت مجبور است هزینه‌های زیادی را برای امدادرسانی، درمان، بازسازی جاده‌ها و سایر اقدامات مرتبط با تصادفات متحمل شود. با این مشکلات و ناگزیر با تغییر سبک زندگی خانواده ها بعد از تصادفات آسیب‌های زیادی بر جامعه تحمیل می‌شود. متأسفانه در برخی جوامع، فرهنگ رانندگی پرخطر و بی‌احتیاطی رواج دارد که خود باعث افزایش تصادفات می‌شود. از این رو افزایش آمار تصادفات و تلفات جانی می‌تواند به کاهش اهمیت جان انسان در جامعه منجر شود. اگر مجموعه این تبعات را که برای یک جامعه زیانبار است درنظر بگیریم متوجه می‌شویم که این موضوع مسأله ای نیست که بشود به همین آسانی از کنارش گذشت و باید گفت واجب است در اسرع وقت برای بهبود وضعیت موجود برنامه‌ریزی و اقدامات لازم صورت بگیرد.
راه حل یک مشکل جهانی  
تصادفات رانندگی، یک معضل جهانی است که سالانه جان میلیون‌ها نفر را می‌گیرد. اگر افراد یک جامعه برای جان همنوعان خود و کاهش آسیب‌پذیری ارزش قائل باشند باید هر چه در توان دارند برای رفع موانع توسعه و گسترش فرهنگ زیستن و سالم ماندن انجام دهند. برای کاهش این حوادث تلخ، همکاری همه جانبه دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد و افراد جامعه ضروری است. با رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، افزایش آگاهی عمومی و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توان به کاهش قابل توجه تصادفات رانندگی امیدوار بود. سازمان‌های مردمی با بهره گیری از ظرفیت های دولتی، می توانند به عنوان مکمل اقدامات دولتی، گام های موثری در جهت ارتقای ایمنی جاده‌ها بردارند. از جمله برگزاری کارگاه های آموزشی برای گروه های مختلف سنی، از جمله دانش آموزان، رانندگان، عابران پیاده و موتورسواران، در خصوص قوانین راهنمایی و رانندگی، اهمیت استفاده از کمربند ایمنی، رعایت سرعت مجاز و خطرات رانندگی در حالت مستی یا خستگی. تولید و توزیع مواد آموزشی مانند بروشور، پوستر، و فیلم های کوتاه در مکان های عمومی، مدارس، مساجد و باشگاه های ورزشی برای افزایش آگاهی عمومی لازم است و اهمیت موضوع را از کودکی و نوجوانی در ذهن افراد جامعه نهادینه می‌کند. با بهره گیری از پلتفرم های اجتماعی برای اطلاع رسانی، برگزاری مسابقات و کمپین های آگاهی بخشی در خصوص ایمنی راه ها می‌توان آموزش را به روز و کارآمدتر کرد. جدای از این موارد، برگزاری مسابقات نقاشی، مقاله نویسی و سایر برنامه‌های آموزشی در مدارس با موضوع ایمنی راه‌ها و شیوه رانندگی تا حدودی فرهنگ‌سازی را در بین خانواده‌ها رواج می‌دهد‌.