دولت در برابر مطالبات فزاینده

همدلی|   آرزو بخشنده: «امروز، بازی‌پیشگان عرصه سیاست و قدرت ما سخت نیازمند نوعی اعتراف هستند. تنها در آینه این اعتراف است که خودِ واقعی و وضعیتِ واقعی آنان نمایان می‌شود. تنها در آینه این اعتراف است که شاید تفاوت «منِ» دوران پیشاقدرت و پساقدرتِ خویش را بیابند، تفاوت آن‌ «خود» که قبل از قدرت از عدالت و برابری و آزادی و قومیت‌ها و جنسیت‌ها و اقلیت‌ها و بی‌صدایان و مهجوران و بی‌قدرتان و رویت‌ناپذیرها و حذف و طردشده‌ها سخن می‌گفت، با آن‌ «خود» که از خود «بی‌خود» شده است را، بفهمند، تفاوت آن «خود» که قبل از قدرت از وفاق میان مردمان سخن می‌گفت با آن «خود» که بعد از قدرت از وفاق میان اصحاب قدرت و سیاست سخن می‌گوید را دریابند.»
این جملاتی است که “محمدرضا‌تاجیک” در یادداشت خود برای جماران نوشته است و به موضوعی اشاره دارد که این روزها در کف خیابان و گفتمان مردمی بیش از هر زمانی شنیده می‌شود؛ گفتمان «انتظارات بعد از انتخاب» و ظرفیت‌های دولت جدید برای برآورده کردن این انتظارات. اگر محور مطالبات رای‌دهندگان به پزشکیان و آرای خاموش را در کفه ترازو سیاست و اقتصاد بگذاریم، بدون شک سنگین‌ترین خواسته‌ها بعد از معیشت و گشایش‌های سیاسی در اقتصاد ایران، رفع فیلترینگ و ایجاد فضای آزاد برای بیان، در کنار رفع سخت‌گیری‌های اجتماعی در مسائلی همچون برخوردهای خیابانی با زنان همچنان مطرح و قابل توجه هستند. این مطالبات متمرکز و کاملا آشکار در پیشگاه دولتی قرار گرفته‌اند که از یکسو صداقت را دستمایه گفتمان خود قرار داده است و از سوی دیگر تلاش می‌کند مسیر را برای تغییرات هموار کند. اما چرا اولویت‌های دولت چهاردهم در مسیر اصلاحات قیمتی اقتصاد قرار گرفته است و انبوه مطالبات مردم به موازات مسائل ارائه شده مورد توجه قرار نگرفته است؟ آیا دولت چهاردهم بطن سیاست را برای تغییر پرمخاطره می‌داند و به دنبال راه‌حل‌های زودرس در حوزه اقتصاد می‌گردد؟ آیا دولت مخاطرات اصلاحات اقتصادی مانند تغییر در قیمت بنزیتن را ترجیح داده و در شرایط کنونی اولویت اصلی می‌داند یا تلاش دارد کارکردهای خود را به سمت و سوی اقتصاد هدایت کند؟
مطالبات پنهان می‌شود؟
اینها پرسش‌هایی است که بعد از عملکرد دولت در این زمینه باید پاسخ داده شود، اما با توجه به هشدارهایی که برای این دولت صادر شده و تغییرات قیمتی را تجربه‌ای آزموده می‌داند، بررسی این رفتار می‌تواند در حوزه سیاست بیش از نگرش اقتصادی کابینه قابل تامل باشد. اینکه دولت سمت و سوی اقتصادی با طعم جراحی و تغییر را تجویز می‌کند، می‌تواند منشا نوعی فرافکنی در اولویت‌ها باشد؟ پاسخ به این سوال حتما در ماه‌های آینده به سهولت داده خواهد شد، اما آنچه که امروز برخی سیاسیون طرح می‌کنند ناظر بر گفته‌های “مسعود پزشکیان” است که اعلام کرده بود اگر کاری را نتوانیم انجام دهیم حتما با مردم در میان می‌گذاریم، همان نکته‌ای که تاجیک به آن اشاره می‌کند و به استقبال اعتراف یا صحبت با مردم می‌رود.
محمدرضا تاجیک در یادداشت خود برای جماران سعی دارد موضوع “اعتراف” در سیاست را با معجون “صداقت” بیامیزد و عنوان کند که دولت برای ادامه مسیر بایسته و شایسته است که مسائل را با مردم در میان بگذارد؛ نکته‌ای که این روزها در گفتمان دولت جدید تبدیل به پنهان کردن خواسته‌های مهم زیر اولویت‌های مهم دیگر شده است. محمدرضا تاجیک در یادداشت خود آورده است: «دقیقا در این دقیقه است که امروز بیش و پیش از هر روز نیازمند اعتراف اصحاب سیاست و قدرت هستیم، تا شجاعانه با مردم از راز و رمز این «تفاوت»ها بگویند و صادقانه اعتراف کنند که ما را از بافت و تافت شبکه قدرت خبری نبود و چون وارد حریم قدرت شدیم لاجرم «آن گفتیم و کردیم که غیر از نمی‌توانستیم»، یا بر این اعتراف شوند که «ما را از این بافت و تافت نیک آگاهی بود، اما این آگاهی نیز بود که به حکم سیاست و قدرت، روایت «خود»ها و «من»های درون و برون من، یا «خودِ واقعی» و «خود»های کاذب» من، به اقتضاء شرایط و استلزام شبکه قدرتی که در آن قرار دارم، می‌باید متفاوت باشد: و این یعنی، «هنر سیاست». این‌دو اعتراف، هر دو می‌توانند ممد حیات و مفرح ذات اصحاب قدرت باشند.»
حفره‌های سیاسی در نقد دولت
این تحلیل‌های زودهنگام و البته مطالبه جویانه سیاسیون بیش از هفته‌های گذشته عمق یافته است. هفته گذشته “محمدقوچانی” درباره اینکه مسعودپزشکیان در روند انتخاب گزینه اصلاح‌طلبی در جبهه اصلاحات هیچ تعهدی نداده است، سخن گفت. بعد از آن نیز “کرباسچی” در قبال واکنش برخی اصلاح‌طلبان درون جبهه اصلاحات این موضوع را تایید کرد. حتی در طیف میانه‌رو و اصولگرا نیز مطالبات از دولت پزشکیان در حال افزایش است و برخی معتقدند که با گفتاردرمانی، مشکلات حل‌ نمی‌شود و گفته‌های اعضای‌کابینه به شکل پراکنده در دسته‌بندی‌های مختلف دردی را درمان نخواهد کرد. دیروز “غلامحسین کرباسچی” در گفت‌وگویی مفصل با خبرآنلاین تلویحا نقدهایی را به دولت وارد کرد که جنبه‌های شعاری دولت را هدف قرار داده است.
او گفته: «آقای پزشکیان کارهایی برای انجام دادن دارند و هم کارهایی که انجام نخواهند داد. زمانی کسانی ایده‌آل ما هستند و زمانی به افرادی – نه این که ایده آل باشند، بلکه برای این که بدترین چیز اتفاق نیافتد- رای می‌دهیم. امکان دارد کسانی بگویند تا چه زمانی بناست که این روند باشد، بالاخره همین است. مجموعه نظام و ساختار ما و وضع موجود ما است.»
وی افزود: «یا باید کمر همت ببندیم و با همه چیز مخالفت و جنگیدن و دعوا داشته باشیم که در این ده‌سال بوده است و به جایی نرسیده است. در هر صورت سلیقه‌های مختلف هستند و نیروهایی در طیف‌های مختلف از سنتی و اصولگرا و افراد درس خوانده و با سواد و مطلع هستند که خواسته‌های متفاوتی دارند، یا این که بالاخره باید به نقطه بهینه‌ای برسیم که یک حالت معقولی از نظر منافع مردم وجود داشته باشد و کمترین ضرر و مشکل برای مردم داشته باشد. به آقای پزشکیان که امیدواریم و تا اینجا حضور ایشان خیلی میمون و مبارک است، اما امیدواریم پزشکیان بتواند در مقابل معضلات و مشکلات مقاومت کند و با روش‌هایی که به قول خودشان کارشناسی است، حتی در مسائل کلان، معقول برخورد کند و بتواند به نفع مردم قدم بردارد.»
پزشکیان امید بیهوده ندهد
کرباسچی درباره اینکه پزشکیان چه کارهایی را نباید انجام دهد اینطور اظهار نظر کرد: «ما امیدواریم پزشکیان هیچ کار ضرررسانی انجام ندهد. خودش هم گفته هیچ قدمی که در آن ضرر عمومی برای مردم داشته باشد انجام نمی‌دهیم. بالاخره پزشکیان هم صداقت دارند و هم آدم دلسوزی است. خیلی رو راست هم با مردم صحبت می‌کند و بسیاری از مردم هم بدون این که خیلی سابقه کاری از ایشان داشته باشند به همین صداقت و رفتار صمیمانه و خالصانه پزشکیان رای دادند. سال‌های سال برای مردم این مسئله حجاب آن‌قدر برجسته نبوده است، اینکه چه کسی لباسش چطور است و چه کسی حجاب دارد  اما این که امروز بخش عظیمی از مردم روی این مسئله حساس هستند به نظرم نقطه اصلی و فاکتور اصلی این است که یک نارضایتی جدی از زندگی اقتصادی آنها وجود دارد.»وی افزود: «امیدواری مردم این است که پزشکیان به آنها دروغ نگوید. این مهمترین مسئله‌ای است که خودش هم تاکید می‌کند. این که بالاخره به مردم راست بگوید. اگر نمی‌تواند کاری را انجام دهد بگوید نمی‌توانم. امیدواری بیهوده به مردم ندهد و کارهای مردم فریب انجام ندهد.»
پزشکیان در محذور رفقای قدیم است
کرباسچی شرایط فعلی دولت را اینگونه تحلیل می‌کند: «من فکر می‌کنم پزشکیان هم در محذور بین اصلاح طلب و اصولگرا و هم رفقای قدیمش است و امیدوارم بتواند از این دام خود را رها کنند. توصیه‌ام این است تمام کسانی که در انقلاب کار کرده‌اند، زحمت کشیده‌اند و الان از شصت سال به بالا هستند، واقعا خودشان را از کار اجرایی جدا کنند. این به نفع کشور است. مگر چند سال زنده‌ایم؟ چقدر می‌توانیم کار کنیم؟ به نظرم کسانی که این قدر اصرار دارند که پستی بگیرند و شرکتی و کارخانه‌ای بگیرند یا موسسه‌ای بگیرند که اقتصادی یا چیز دیگری است، در این شرایط به نظرم این انگیزه نمی‌تواند یک انگیزه الهی و سالم باشد. این را خیلی باید دولت توجه کند. هرکسی اصرار دارد که به جایی برود قطعا به او این اجازه را ندهند.»او به رئیس‌جمهور توصیه می‌کند خودش را از پیرسالاری نجات دهد و می‌گوید: «می‌دانم که این کار سختی است. قطعا با وجود فشارهایی که از ناحیه دوستان پزشکیان و افرادی که بالاخره او با آن‌ها مشورت می‌کند، رهایی از پیرسالاری خیلی سخت است.»
رئیس‌جمهور نمی‌خواهد وارد تنش سیاسی شود
اما آنچه که از فضای سیاست‌های یکماهه دولت دریافت می‌شود، ملاحظات و طمانینه‌ای است که دولت جدید در بیان اولویت‌های خود غیر از مسائل اقتصادی به خرج داده است. گویا مسعود پزشکیان منتظر چراغ‌های سبز در چهارراه‌های سیاست است تا بتواند عبور بدون خطری داشته باشد. اینکه این موضوع از آگاهی و هوش سیاسی دولت برآمده یا محافظه‌کارانه مورد توجه قرار گرفته است فعلا پاسخ مشخصی ندارد و ابهامات در این‌باره بیش از منافذ شفاف تحلیل است. برخی بر این عقیده‌اند که پزشکیان تلاش دارد از تنش‌های سیاسی در عرصه اجرا و حل مسائل بپرهیزد. دیروز نماینده اردکان به ایلنا گفته است:«رئیس‌جمهور می‌داند که نباید وارد بازی‌ها و جنگ‌های سیاسی شود. این یک حُسن بسیار برجسته آقای پزشکیان است. او مسائلی که مردم را آزار می‌دهد جمع‌بندی کرده است.»
با این وجود، پوردهقان می‌گوید: «خود ما که جریان حامی آقای پزشکیان هستیم و از ایشان حمایت کردیم، اولین منتقدان ایشان هستیم. نقد می‌کنیم و صریح هم این کار را انجام می‌دهیم، به ایشان هم گفته‌ایم هر جایی که احساس کنیم به لحاظ کارکردی منافع مردم تامین نمی‌شود، نقد را به شما هدیه می‌دهیم. اما نه این که فضا را به سمت آلوده کردن و به سمت موضوعات زرد ببریم درحالی که کشور این همه مشکلات ساختاری دارد. » پوردهقان درباره این‌که رئیس‌جمهور چگونه می‌تواند مسائلی مانند فلیترینگ و یا گشت ارشاد و مابقی مطالبات اجتماعی را پیگیری کند، بیان کرد: «آقای پزشکیان مسائلی که مردم را آزار می‌دهد، جمع‌بندی کرده است و در ایام انتخابات این‌ها را گفته است. او می‌داند مسائل معیشتی مردم را آزار می‌دهد .می‌داند کاهش ارزش پول ملی، فقر و تنگدستی و کاهش قدرت خرید مردم را آزار می‌دهد. در حوزه اجتماعی، باز شدن فضای اجتماعی برای همه تفکرات از قول‌هایش بوده است. در حوزه زیر ساختی ساماندهی فلیترینگ از وعده‌های رئیس‌جمهور بوده است.»
افزایش هواداران منتقد
جمع‌بندی اظهارات سیاسیون در هفته‌های گذشته و آنچه که در بیان آنها به گوش می‌رسد بیانگر چند نکته مهم است. فضای ابهام در جهت‌گیری مسعود پزشکیان همانگونه که مردم را در شرایط تردید قرار داده است، امیدهای سیاست‌ورزانه فعالان اصلاح‌طلب و اصولگرا را نیز منوط به تصمیم‌ها و عملکردهای آینده می‌کند. در وهله دوم تلاش سیاسیون برای خرید زمان در افکارعمومی در حالی مورد نظر است که اولویت‌گذاری دولت در حوزه معیشت نه به نفع عمومی که در مسیر جبران کمبودهای مالی دولت به جلو می‌رود. گواه این ادعا را می‌توان در توصیه‌های دولتی برای افزایش قیمت بنزین یا افزایش قیمت نان که به وقوع پیوسته، دید. از سوی دیگر اصلاح‌طلبان در حال انشقاق بر سر دفاع از دولت هستند و برخی از آنها معتقدند دولت پزشکیان باید به غیرممکن‌ها در سیاست اعتراف کند و با مردم سخن بگوید. با این وجود احتمال اینکه در آینده نزدیک جمع منتقدان هوادار دولت افزایش یابد زیاد است.