ساماندهی فعالیت معلمان در فضای مجازی

همدلی| گروه اجتماعی: در حالیکه ورود دوربین به کلاس درس و بلاگری توسط برخی معلمان و به دنبال آن بلالگر معلمی به یکی از چالش های آموزشی بدل شده است، آموزش و پرورش به تازگی ضوابطی را در این حوزه در شورای عالی آموزش و پرورش تدوین کرده است تا فعالیت معلمان در فضای مجازی را ساماندهی کند.
اگر چه ورود موبایل به داخل کلاس درس برای دانش‌آموزان ممنوع است، اما در حال حاضر این ممنوعیت برای معلمان وجود ندارد! و برخی از آن‌ها دانش‌آموزان را دستمایه تهیه فیلم‌های خود می‌کنند؛ موضوعی که در اغلب موارد به نقص حریم خصوصی کودکان و نوجوانان منجر می‌شود. آموزش و پرورش به تازگی ضوابطی را در این حوزه در شورای عالی آموزش و پرورش تدوین کرده است تا فعالیت معلمان در فضای مجازی را ساماندهی کند.
در همین ارتباط موسی‌الرضا کفاش؛ معاون شورای عالی آموزش و پرورش گفت: انتشار تصاویر و فیلم‌های دانش آموزان توسط برخی معلمان با اعتراضاتی همراه شد به‌ویژه آنکه پخش این فیلم‌ها در برخی موارد منجر به آسیب روحی و روانی به کودکان و نوجوانان شد بنابراین شورای عالی آموزش و پرورش یک ماده قانونی در این زمینه مصوب کرد تا به عنوان قانون به استان‌ها ابلاغ شود.وی افزود: این ماده بر صیانت از حریم خصوصی، حفظ کرامت و شخصیت دانش‌آموزان و پیشگیری از آسیب‌های روحی و روانی آن‌ها تأکید دارد.کفاش متذکر شد: براساس قوانین مصوب از جمله قانون حمایت از اطفال و نوجوانان هیچ نهادی اجازه انتشار تصاویر دانش‌آموزان را بدون اجازه، ولی قانونی آن‌ها ندارد به ویژه تصاویری که جزو حریم خصوصی دانش‌آموزان تلقی شده یا منجر به تهدید سلامت روحی و روانی آن‌ها می‌شود.معاون شورای عالی آموزش و پرورش ادامه داد: در این ماده واحده با استناد به قوانین بالا دستی بر حفظ حریم خصوصی و کرامت دانش‌آموزان، پیشگیری از آسیب‌های روحی و روانی و جلوگیری از استفاده ابزاری، ممنوعیت دریافت هر گونه اطلاعات شخصی و خانوادگی، متون نوشتاری، تصویر، عکس، نماهنگ و فیلم از دانش‌آموزان و انتشار آن در فضای مجازی که به تضعیف حقوق فردی و اجتماعی، تحقیر، تضعیف و تخریب شخصیت آن‌ها منجر شود تأکید دارد.
وی گفت: اگر، ولی قانونی دانش‌آموزان به انتشار تصاویر معترض باشند این موضوع قابل رسیدگی است.
چه کسی پاسخ‌گو خواهد بود؟
اما اگر کودکان در بزرگسالی به هر دلیلی از پخش تصاویر خود شاکی باشند و دچار مشکل شوند، چه کسی پاسخگو خواهد بود؟ محمدمهدی سیدناصری، حقوقدان های فعال در حوزه حقوق کودک دراین زمینه معتقد است: «قوانین ما در حوزه آفلاین حقوق کودک دچار مشکل است و امروز باید نگران این حقوق در بستر فضای آنلاین (برخط) هم باشیم. بعد از کودکان‌کار حالا شاهد کودکان‌کار فرهنگی هستیم. راه فراری در مقابل تکنولوژی (فناوری) وجود ندارد و باید زیست مسالمت‌آمیز در چنین بستری را از طرق قانونی پیدا کرد.»
این  دکترای حقوق بین‌الملل عمومی دارد و مدرس دانشگاه ادامه می دهد: از سال ۱۳۹۰ علمای علم حقوق روی توسعه ادبیات حقوق کودک کار کردند، اما مشکل اصلی حقوق کودک این است که همیشه کودک را جزو بزرگسال می‌دانند و حقوق کودک با نگاه بزرگسالانه دیده می‌شود. در واقع اتفاقی را که برای حقوق کودک افتاد، باید به قبل و بعد از سال ۱۳۹۸ تقسیم کنیم. اولین اقدام در جهان جهت کاهش نقض حقوق کودک و ایجاد ادبیات حقوق کودک در کنوانسیون ۱۹۸۹ و ۱۳۶۸ رخ داد و اتفاق بزرگ‌تر این بود که جمهوری اسلامی ایران با حق شرط کامل به کنوانسیون پیوست و امریکا تنها کشوری است که قوانین خود را بالاتر تصور می‌کند و به کنوانسیون نپیوسته است. از جمله موضوعات مورد تهدید برای کودکان فضای دیجیتال است که مثل حق بر حیات و سلامت قابل اهمیت است. طبق آنچه در کنوانسیون آمده است: مواردی، چون حق بر حیات، حق بر آموزش، حق بازی، حق بر شنیده‌شدن، حق بر آزادی بیان، حق برخورداری از استاندارد مناسب جهت زندگی، حق دسترسی به عدالت، حق بازی و اوقات فراغت و حق عدم‌تبعیض از جمله موارد مهمی است که برای حقوق کودک می‌توان ذکر کرد. فضای دیجیتال از جمله موارد مهمی است که حقوق کودک در آن نقض می‌شود.
وی ادامه می دهد: طبق ماده ۱۶ کنوانسیون حقوق کودک، حریم خصوصی کودک باید حفظ شود. قوانین موجود در جرائم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸ به این موضوع اشاره دارد. همچنین مواد ۱۶ و ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای در مورد هتک حیثیت افراد است که در آنجا هم به آن اشاره می‌شود، اما نکته مهم این است که این قوانین از نظر حقوقدانان کافی نیست و اصلاً ضمانت اجرای قوی برای حمایت از حقوق کودک در مقابل نقض حریم خصوصی ایجاد نمی‌کند. به طور مثال طبق قوانین مکزیک، کودک می‌تواند به دلیل انتشار عکس‌های او در فضای مجازی در کودکی در بزرگسالی از والدین خود شکایت کند، در حالی که در کشور ما چنین موردی وجود ندارد. مطابق ماده ۳ کنوانسیون حقوق کودک، معلمان، مربیان و ذی‌نفعان باید بهترین تصمیم را برای کودک بگیرند. معلم‌بلاگری رواج یافته و نیازمند ابعاد قانونی همراه با فرهنگ‌سازی است. اگر قرار به بازنگری باشد، حتی در شیوه‌نامه استخدامی هم باید تجدیدنظر شود. ما در دوران فناوری نوین و عصر انقلاب صنعتی چهارم به سر می‌بریم، بنابراین باید به گونه‌ای گزینش صورت گیرد که شاهد پدیده معلم‌بلاگری نباشیم. در واقع باید گفت شیوه‌نامه نظام آموزشی کشور ما کارایی مثبت و اثرگذاری خود را از دست داده است. معلم‌بلاگری در شرایط فعلی نقض حقوق کودک و دانش‌آموز است. اواخر سال ۱۳۸۰ اولین پدیده معلم‌بلاگری رواج پیدا کرد که با واژه‌های معروف شیب و بام معروف است. همان کودک در سال‌های بعد به دلیل آثار مخرب روحی و روانی ترک‌تحصیل کرد. زمانی که تعریفی در شیوه‌نامه آموزش‌وپرورش نداریم، نتیجه همین می‌شود و باید روی آن کار کنند، در حالی که قانونمندکردن معلم‌بلاگری در چارچوب درست می‌تواند سطح آموزشی کشور را ارتقا دهد.
دولت موظف به صیانت از حقوق کودک  
 در همین خصوص یک پژوهشگر حقوق کودک نیز، راه‌حل مواجهه با بلاگرها و شبکه‌های مجازی را خانواده‌محور دانست، اما در کنار آن نسبت به جرم‌انگاری و بازنگری حقوقی در این زمینه تأکید کرد و گفت: دولت در صیانت از حقوق کودک و احیای آن وظیفه دارد.
فائزه عظیم‌زاده‌اردبیلی، استاد و پژوهشگر دانشگاه درباره حقوق کودک گفت: کودکان امانت خدا دست ما هستند و ما موظف به رعایت سلامت آن‌ها هستیم. حق بر تربیت از جمله حقوق کودکان است که مربیان، والدین و جامعه موظف به رعایت آن هستند و افزون بر این در قبال تربیت کودکان الزام شرعی و حقوقی نیز دارند.
وی بیان کرد: از آنجا که فطرت کودک ناآگاه و پاک است، در نتیجه زمینه دریافت بینش و بینش وسیع یا در مقابل به انحراف‌کشیدن زمینه تربیتی برای او وجود دارد، در نتیجه باید گفت جامعه، خانواده و والدین نقش بسزایی در این زمینه دارند.
این کارشناس تخصصی حقوق کودک در رابطه با نوع مواجهه اطرافیان با کودک نسبت به فعالیت در فضای مدرنیته و دیجیتال ادامه داد: امروز برخی راه‌های ارتباط‌رسانی با کودک مبتنی بر فناوری اطلاعات است و مثال بارز در این زمینه دوران کرونا بود که همه چیز به سمت دنیای دیجیتال و اینترنت رفت و اینترنت مجرای آموزش کودکان و نوجوانان شد، بنابراین همان کودکی که برای دست‌زدن به تبلت منع می‌شد، توانست از آن به صورت شخصی استفاده کند.
به اعتقاد این عضو شورای عالی تحقیقات و فناوری وزارت علوم، کودک به دلیل عدم‌بلوغ کافی و شناخت فضاهای مختلف در معرض آسیب است. عظیم‌زاده‌اردبیلی راه‌حل مواجهه با بلاگرها و شبکه‌های مجازی را خانواده‌محور دانست و در توضیح بیشتر اضافه کرد: برخورد حذفی با پدیده‌های اجتماعی مصونیت نیست چراکه در این صورت کودک در اولین فرصت در مدرسه و منزل سایر بستگان با دسترسی به فضای مجازی مثل فردی تشنه نیازهای خود را برطرف می‌کند که این موضوع مهلک است.