نظارت و امنیت در امتحانات نهایی

 مدرسه محوری و اعتباربخشی به مدرسه یکی از موضوعاتی است که در نظام های آموزشی همواره مورد تأکید بوده و یکی از مهم ترین اهداف سند تحول بنیادین نیز به شمار می رود. مدرسه به عنوان خانواده دوم نقشی در قامت خانواده اول و واقعی در شکل گیری شخصیت هر فرد دارد.
از آنجاکه موضوع مورد هدف این نوشتار جایگاه و نقش مقطع متوسطه دوم است باید اشاره کرد که از نگاه روان شناسی تربیتی دوره نوجوانی یکی از مقاطع حساس سنی می باشد و بخش مهمی از ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی نوجوانان در این مقطع آموزشی و سنی شکل می گیرد و به همین دلیل هر اندازه مدرسه از جایگاه و اعتبار بیشتری برخوردار باشد نقش آن در تربیت انسان های مسئولیت پذیر بیشتر خواهد بود. اما اگر نگاه به مدرسه و موفقیت مدرسه تنها به  کسب بالاترین نمره در امتحانات پایان سال خلاصه شود از اصول و اهداف اصلی مدیریت آموزشی و روان شناسی تربیتی به دور است، چراکه جدیدترین تعریفی که از سواد شده عبارت است از مجموعه ای از اطلاعات و دانستنی ها که منجر به تغییر رفتار شود. بنابراین اعتبار و جایگاه و نقش آفرینی مثبت یک مدرسه زمانی هویداست که منجر به تغییر رفتار نوجوان و هدایت در مسیر الگوهای رفتاری بهنجار یک جامعه و یا به عبارتی هنجارهای پذیرفته شده آن جامعه باشد. هدف از ارائه این پیشگفتار این است که باید اقرار کرد و پذیرفت مدرسه محوری و اعتباربخشی به مدرسه بالذاته و فی النفسه ایده و ترفندی مؤثر و کارآمد در موفقیت سیستم آموزشی می باشد. اما موضوع مورد تأکید این نوشتار تصمیمی است که نظام آموزش و پرورش کشور به همراه سازمان سنجش در اعمال نقش ۵۰ درصدی نمره امتحانات نهایی متوسطه دوم در کنکور سراسری و به عبارتی در ورودی دانشگاه ها در پیش گرفته است.این رویکرد با در نظر گرفتن دو هدف قابل رصد است. اول اینکه همانطور که اشاره شد این تصمیم می تواند اعتباربخشی به جایگاه مدرسه با تأکید بر متوسطه دوم باشد که یک بازه زمانی سه ساله از دوران آموزشی نوجوان در آن سپری می شود و بخشی از الگوهای اخلاقی-رفتاری و روان شناختی نوجوان در آن شکل می گیرد و بنابراین به هر میزان این مقطع تحصیلی و البته این مکان آموزشی از اعتبار و جایگاه مهم تری برخوردار باشد نقش آفرینی آن در تربیت انسان های موفق تر در آینده بیشتر و بهتر خواهد بود‌. دوم اینکه این تصمیم به شکلی در راستای پروسه حذف کنکور گام بر می دارد که البته همین امروز نیز ورود به تعداد زیادی از دانشگاه ها و رشته های دانشگاهی بدون آزمون‌ و به عبارتی بر اساس سوابق تحصیلی می باشد، اما همچنان ورود به رشته های خاص و دانشگاه های معتبر به شدت رقابتی و بر اساس نمره خروجی از آزمون سراسری که در یک بازه زمانی چهارساعته برگزار می شود انجام می پذیرید. اگرچه در سال های اخیر تأثیر و نقش نمره امتحانات نهایی پایه دوازدهم و به عبارتی معدل این پایه در ورود به دانشگاه افزایش پیدا کرده است.هر دو دلیل از بعد روان شناسی و مدیریت آموزشی پذیرفته شده است. اما در ارتباط با دلیل دوم که این نوشتار در راستای آن است باید با ذکر نکاتی به تصدیق و تأیید این اقدام اشاره و در ادامه مواردی را راجع به شیوه مدیریت اجرای آن متذکر شویم: اگر در نظر بگیریم که یک دانش آموز مجبور باشد تمام اطلاعات حاصل از دوازده سال تحصیل خود را در یک روز و در یک بازه زمانی چهارساعته و در یک آزمون و در یک برگه امتحان وارد کند و با احتمال در آن روز دچار حادثه، سانحه، بیماری و یا فشار روانی حاصل از اتفاقی قرار بگیرد، تمام زحمات این دانش آموز فرضی که حاصل چندین سال تلاش مستمر می باشد بر باد خواهد رفت.

به همین خاطر نظام آموزشی تصمیم گرفت امتحانات سه پایه متوسطه دوم در رشته ریاضی، تجربی و انسانی بصورت نهایی و به عبارتی هماهنگ کشوری برگزار شود و نمره خروجی از این امتحانات نقش ۵۰ درصدی و به گفته رئیس سازمان سنجش در سال های بعد حتی ۶۰ درصدی در کنار نمره حاصل از کنکور در ورودی به دانشگاه ها را به خود اختصاص دهد. اما موضوعی که جای کنکاش دارد این است که کنکور سراسری در یک بازه زمانی چهارساعته و تحت نظارت تمامی سیستم های امنیتی و با حساسیت بالایی برگزار می شود و در سال های اخیر باتوجه به ظهور تکنولوژی های نو و دسترسی به ریزابزارهای الکترونیکی و ریز تراشه های سیلیکونی و احتمال استفاده از آنها در تقلب که مواردی از آن نیز در کنکورهای سالهای گذشته اثبات‌ شده امنیت کنکور سراسری نیز حساس تر و لذا سیستم های نظارتی نیز از ابزار و روش های نو مانند حسگرهای الکترونیکی برای کنترل و اجرای موفق و سلامت کنکور بهره می گیرند.
احتمال لو رفتن سؤالات قبل از آزمون سراسری و یا حتی صحبت از خرید و فروش سؤالات کنکور را نیز باید به موضوع امنیت و سلامت این آزمون بزرگ اضافه کرد. کسب رتبه های خیلی خوب و دور از انتظار برای دانش آموزانی که معدل و نمرات مدرسه آنها بسیار پایین است و پایش مجدد چنین دانش آموزانی که به دانشگاه راه پیدا کرده اند و برگزاری امتحان یا آزمون مجدد از آنها و یا اخراج بعضی از چنین راه یافتگانی به دانشگاه،  از موارد شک و شبهه در سلامت صد در صدی آزمون سراسری می باشد.
موضوع و مسئله ای که هدف این نوشتار می باشد
این است که چگونه و با چه میزان از نظارت، به مدت یکماه، از دورافتاده ترین مناطق تا مراکز شهرهای بزرگ هر دو الی سه روز یک کنکور مکمل که همان امتحان نهایی می باشد برگزار می‌شود و نمره خروجی از این مینی کنکورها به میزان ۵۰ و یا ۶۰ درصد در ورود به دانشگاه اثرگذار خواهد بود. در کنار این موارد وسعت جغرافیایی کشور، حوادث جوی و سایر مخاطرات طبيعي و احتمال نرسیدن به جلسه امتحان و لزوم برگزاری امتحان مجدد را نیز باید به موارد امنیت و سلامت امتحانات نهایی به مدت یک ماه برای سه پایه متوسطه دوم اضافه کرد. همین الان که در حال نگاشتن این مطلب می باشیم یعنی ۲۹ اردیبهشت و در اولین دوره اجرای امتحانات بصورت هماهنگ کشوری که قرار بود از سی ام اردیبهشت شروع شود، سامانه کارت ورود به جلسه با مشکل مواجه، دو امتحان روزهای سی ام و سی و یکم اردیبهشت به زمان دیگری موکول شد و نگرانی‌ و سردرگمی برای والدین و دانش آموزان به همراه داشته است.
در سال های گذشته تنها نمره امتحانات کتبی نهایی پایه دوازدهم ملاک تأثیرگذاری در کنکور سراسری و در قبولی دانشگاه ها بوده که با توجه به یک پایه بودن آن و امکان نظارت بهتر و بیشتر تا حدود زیادی قابل قبول بوده است، اما در سال تحصیلی جاری و سال های بعد برگزاری امتحانات تمامی پایه های متوسطه دوم بصورت نهایی آن هم به مدت یکماه به نظر سخت و سیستم های مراقبتی و نظارتی بالایی را طلب‌ می کند. لذا همانطور که اشاره شد با این شرايط می بایست تمامی سیستم های نظارتی و کنترلی به مانند چهار ساعت کنکور سراسری برای یکماه ایفای نقش داشته باشند تا بتوان به نمره خروجی از امتحان که قرار است به میزان ۵۰ یا ۶۰ درصد در کنکور اعمال شود اطمینان پیدا کرد.