سرنوشت زباله‌سوز پر ابهام چینی _ ایرانی

همدلی| گروه اجتماعی: شهروندان هنوز ماجرای انتقال زباله‌سوز اهدایی چین به قم که قرار بود 3-4 سال قبل به تهران بیاید، را از یاد نبرده بودند که شهردار تهران در زمستان گذشته خبر از ورود دستگاه مشابهی با حجم زباله سوزی 6 هزار تنی داد . زباله سوزی که قرار بود طی چند ماه به تهران برسد.  
با وجودیکه سالهاست موضوع خرید زباله‌سوز برای تهران مطرح است اما شاید کمتر کسی بداند که مجتمع آرادکوه (محل دفع زباله‌های شهری) هم اکنون نیز یک واحد زباله‌سوزی با ظرفیت ۲۰۰ تن در روز دارد که سه مگاوات ساعت در روز برق تولید می‌کند. واحدی که از بهمن ۹۳ فعالیت خود را شروع کرد و برق تولیدی خود را به شبکه ارسال و پول آن را از وزارت نیرو دریافت می‌کند.
اما چرا استفاده از زباله‌سوز تا این حد مهم است؟   براساس گزارش‌‌های منتشر شده، فناوری سوزاندن زباله‌ها و تبدیل آن‌ها به خاکستر یک راهکار زیست‌محیطی است که مزایای زیادی را به همراه دارد. سوزاندن زباله حجم آن‌ها را برای دفع نهایی کاهش می‌دهد. به‌علاوه ترکیبات سمی و بیماریزای موجود در زباله را نابود می‌کند. اکثر پسماندهای خطرناک که نیاز به سوزاندن دارند، از منابع مختلف مانند بیمارستان‌ها، کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی بیرون می‌آیند.
با این وجود در دوره پنجم مدیریت شهری قرار بود یک واحد زباله‌سوز ۸۰۰ تنی در آرادکوه شروع به کار کند، سازمان مدیریت پسماند مکاتبات خود را با نهاد ریاست جمهوری انجام داد و دستورات لازم به‌منظور کمک به تأمین اعتبار راه‌اندازی این زباله‌سوز ۸۰۰ تنی صادرشده است. اما از آنجاییکه این رخداد مصادف بود با آخرین روزهای فعالیت دولت دوازدهم این پروژه  نیز همانند بسیاری دیگر از پروژه‌ها عملا از گردونه تصمیمات مدیریتی کنار گذاشته شد.
پس از آن نیز یک زباله‌سوز در دوران کرونا، از سوی چین به ایران اهدا شد که قرار بود در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد. با این حال بنا بردلایلی که هرگز مشخص نشد، این زباله‌سوز سر از شهرداری قم در آورد!
با این حال این موضوع به حدی مهم است که علیرضا زاکانی؛ شهردار تهران در یک برنامه تلویزیونی با بیان اینکه یکی از معضلات بزرگ کشور موضوع «پسماند» است، گفت: ۲ شرکت در گذشته شناسایی شده بود که در سفر خود به چین از این شرکت‌ها بازدید کردیم و به این رسیدیم که این قابلیت را دارند که دستگاه‌های زباله‌سوز را در شهر مستقر کنند.
به گفته وی این دستگاه‌ها با حداقل آلودگی و برابر نیمی از استاندارد اروپا و چین، زباله را به انرژی تبدیل می‌کند و از طرفی دیگر شیرابه تولید شده را تصفیه می‌کنند. دستاوردهای این دستگاه ۷۰ برابر دستگاه زباله‌سوز تهران است.
شهردار تهران همچنین در مورد جزییات این قرارد داد و تعهدات طرفین نیز گفته بود: قرار شده که چین سرمایه‌گذاری کند و مابه ازای آن برق از تهران بگیرد. شبکه برق سراسری است و می‌توان با وزارت نیرو تفاهم کرد که برق را در مرز تحویل دهیم. در این میان پرونده آلودگی و مشکلات زیست محیطی تهران بسته خواهد شد.
وی حتی با اشاره به جزیاتی بیشتر درمورد این زباله‌سوز گفته بود: این کارخانه یا در ۲ خط سه هزار تنی و یا در سه خط ۲ هزار تُنی فعالیت خواهد کرد و ما دو ماه فرصت داریم کار را نهایی کنیم و فاز عملیاتی آن آغاز خواهد شد.
نکته ظریف محیط زیستی
با این حال شاید بد نباشد که بدانید براساس مصوبه ۱۳۸۶  هیات دولت – نصب دستگاه زباله‌سوز در کلانشهرها ممنوع است چرا که باعث آلودگی هوا می‌شود.
این موضوع وقتی مهم تر می‌شود که بدانیم رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران چندی قبل گفت: جهت وزش باد در تهران غرب به شرق است و مدل‌های وزشی باد تهران به گونه‌ای نیست که زباله سوزی عامل ۲۰ درصدی آلودگی هوای تهران باشد. به گفته مهدی پیرهادی، بر اساس سیاهه انتشار ۶۰.۸ درصد میزان آلودگی هوا مربوط به وسایل نقلیه است. برخی از مسئولان از تأثیر ۱۵ تا ۲۰ درصدی زباله‌سوزی در آلودگی هوای جنوب تهران خبر دادند اما جهت وزش باد در تهران غرب به شرق است و مدل‌های وزشی باد تهران به گونه‌ای نیست که زباله سوزی عامل ۲۰ درصدی آلودگی هوای تهران باشد.
قرارداد پس از تفاهم‌نامه
با این‌حال هنوز یک سوال اساسی همچنان باقی است؛ اینکه چرا با وجود اینهمه خبر و ادعا تاکنون هیچ خبری از زباله‌سوز جدید نشده است؟ !آنهم در شرایطی که آذر ماه سال گذشته زاکانی با ابراز امیدواری به آنکه ظرف سه سال پس از شروع کار، این کارخانه به بهره‌برداری برسد، گفته بود؛  مقرر شد ظرف سه ماه آینده با نهایی شدن تمام جزییات فنی و مالی، قرارداد نهایی منعقد شود.
حسین نظری معاون خدمات شهری شهرداری تهران، اما در مورد چرایی عقب افتادن آغاز ساخت زباله‌سوز با مشارکت چینی‌ها گفت: هنوز در حال مطالعه هستیم. یعنی تیمی از کارشناسان ما در حال بررسی جزییات فنی زباله‌سوز هستند و اینکه ببینند زباله سوزی که قرار است با مشارکت چینی‌ها ساخته شود باید دارای چه مشخصاتی باشد؟
وی در پاسخ به این سوال که مگر در قرار داد با چینی‌ها مشخصات دستگاه زباله‌سوز قید نشده است نیز گفت: نه... چون ما با چینی‌ها تفاهم نامه امضا کردیم و هنوز به قرار داد منتهی نشده است. وقتی کارشناسان ما نظر خود را اعلام کنند آن وقت براساس همان مشخصات، قرارداد می‌بندیم.
طرحی گران اما تمام کننده
رضا محمدی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند نیزگرچه سخنانی مشابه  نظری را در مورد زباله‌سوز تهران تکرار می‌کند اما مدعی است که این تفاهم نامه به زودی به قرار داد بدل می‌شود. وی در گفت و گو با «همدلی » با ذکر اینکه ساخت چنین زباله سوزی نیاز به مطالعات فنی بسیار دقیقی دارد می‌گوید: به همین دلیل از چند ماه قبل یک مشاور بسیار توانمند برای مطالعه در مورد زباله سوزی که بتواند برای تهران مفید باشد.
اما بالاخره سرنوشت پرونده عقد قرارداد در مورد زباله سوزها به کجا رسیده است؟ سوالی که محمدی در پاسخ به آن به همدلی می‌گوید: هم اکنون پیش نویس قرارداد ما آماده شده است. یعنی ما برخلاف برخی شایعات حتما این زباله‌سوز را با چینی‌ها خواهیم ساخت و مشخصات کلی آن همان 6 هزار تن خواهد بود ولی در مورد جزییات این زباله‌سوز در حال مطالعه هستیم. که امیدارویم تا پایان اردیبهشت به پیش نویس قطعی قرار داد برسیم.
محمدی با بیان اینکه  در حال‌حاضر از حدود 500/7 تن زباله روزانه تولیدی تهرانی‌ها حدود 1500 تن آن جداسازی و بازیافت می‌شود می‌گوید: بنابراین برای 6 هزار تن باقی مانده نیازمند زباله سوزی هستیم که ظرفیت آن حدود همان 6 هزار تن باشد. البته موضوع استفاده از زباله‌سوز در طرح جامع پسماند هم آمده است ولی در همان طرح تاکید شده که  این زباله‌سوز روش گرانقیمتی است. اما به هر حال این طرح فصل الخطابی است برای بسته شدن پرونده پرحاشیه زباله‌‌های تهران. شهرداری تهران نیز با مدیریت کنونی پذیرفته که این طرح پرهزینه را اجرایی کند تا یکبار برای همیشه موضوع زباله‌‌های پایخت  بسته شود.
وی همچنین برای آنکه اشاره‌‌‌‌ای هم به اهمیت استفاده از زباله‌سوز داشته باشد می‌گوید: از 6 هزار تن زباله‌‌‌‌ای که هر روز بعد از تفکیک  باقی می‌ماند، حدود 50 درصد آن زیر سرندی و کمپوست می‌شود البته کیفیت کمپوست زباله‌‌های تهران به خاطر آنکه تفکیک از مبدا درستی برای آنها انجام نمی‌شود، پایین است ولی به هر حال آلایندگی آن کاهش پیدا می‌کند. مابقی آن یعنی چیزی حدود 3 هزار تن، دفن می‌شود. بنابراین وجود زباله‌سوز می‌تواند کل این زباله‌ها و آلایندگی آنها را از بین ببرد.
حالا باید منتظر ماند و دید که بالاخره سرنوشت این زباله‌سوز در پس سایه چه خواهد شد؟ آیا به تهران خواهد رسید یا شاید هم بار دیگر سر از جای دیگری در خواهد آورد؟!.