تجرد در لبه تیغ

همدلی|  گروه اجتماعی: درحالیکه برخی از گزارش‌‌‌ها حکایت از رشد سه برابری دختران مجرد نسبت به مردان مجرد دارد گزارش‌‌های دیگر حکایت از وجود بین ۱۱ تا ۱۳ میلیون مجرد در کشور دارد.آمار شاید بهترین زبان گویای هر پرونده‌ای باشد. براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، تعداد دختران مجرد ۱۵ سال به بالا در کشور پنج میلیون و ۸۰۰ هزار نفر، دختران مجرد بالای ۲۰ سال سه میلیون و ۷۰۰ هزار نفر، دختران مجرد ۴۰ سال به بالا ۴۲۶ هزار نفر و دختران مجرد ۴۵ سال به بالا ۲۴۲ هزار نفر بوده است. امیرحسین بانکی‌پور» گفته، نزدیک به چهار میلیون و ۶۰۰ هزار دختر و پسر مجرد در جامعه داریم که جای نگرانی برای افزوده شدن بر این گروه هدف وجود دارد. در سالیان گذشته مهمترین موضوع‌هایی که در جامعه حتی گریبان جوانان را گرفته مسایل اقتصادی و نداشتن توانایی مالی برای ازدواج، تهیه مسکن و اشتغال بوده است. به گفته برخی جامعه‌شناسان، اگر از میان ۱۲ میلیون مجرد در کشور حتی سه میلیون خانواده تشکیل و یک فرزند هم به دنیا آورده شود ۱.۵ میلیون ولادت در کشور افزوده خواهد شد و همین موضوع از پیری و سالمندی جامعه جلوگیری خواهد کرد
یک جمعیت‌شناس با اشاره به تجرد قطعی دختران متولد دهه پنجاه نیز گفت: تابه حال آمار تجرد قطعی برای مردان ۲ درصد و برای زنان ۱.۸ درصد بوده، اما در بازه‌های اخیر تجرد قطعی زنان در حال افزایش بوده است. به طوریکه تجرد قطعی مردان دهه پنجاه ۲ درصد و تجرد قطعی زنان نزدیک به ۵ درصد است. در عین حال نیز این درصد تجرد قطعی برای زنان دائمی نیست و این آمار در زنان دهه ۷۰ از بین می‌رود.
«شهلا کاظمی‌پور» همچنین به وضعیت تجرد قطعی دختران دهه ۶۰ اشاره کرده  و گفته است: در عین حال برآورد آمارهای موجود حاکی از آن است که در حال حاضر تعداد مردان مجرد دهه ۶۰ یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و تعداد زنان مجرد دهه ۶۰ حدود ۵۵۰ هزار نفر است. البته اکثر مردان دهه ۶۰ تا مرز ۵۰ سالگی ازدواج می‌کنند، چراکه آنها الزاما با خانم‌های دهه شصتی ازدواج نمی‌کنند و ممکن است با دهه‌های ۷۰ و حتی ۸۰ ازدواج کنند اما از آنجایی که معمولا ازدواج زنان با مردان بزرگتر از خودشان یک هنجار اجتماعی محسوب می‌شود، از همین رو دایره همسرگزینی برای خانم‌های دهه شصتی محدودتر است و آنها باید یا با مردان دهه شصتی یا مردان دهه ۵۰ ازدواج کنند، این درحالیست که اکثریت مردان دهه ۵۰ هم تا پیش از این ازدواج کرده‌اند.گرچه اینها تنها آماری نیستند که از دختران افزایش دختران مجرد منتشر می‌شوند. چندی قبل رئیس فراکسیون مدیریت شهری نیز ضمن اذعان به افزایش آمار مجردها گفته بود، خانوار‌های زن سرپرست که در اثر عواملی مثل فوت همسر، طلاق، اعتیاد همسر، ازکارافتادگی همسر و افزایش تجرد قطعی؛ افزایش داشته است. مطابق آمار وزارت تعاون در سال ۹۹ حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که یارانه دریافت می‌کنند، البته آمارواقعی این خانوار‌ها بیشتر از میزان اعلام شده است.با این حال محسن پیرهادی در عین حال تاکید کرده که  خانوار‌های بدسرپرست یا دختران مجرد قطعی که یارانه آن‌ها به حساب پدر یا مرد خانواده واریز می‌شود، در این آمار محاسبه نشده‌اند و معمولا جز غایبان آمار رسمی هستند، اما در واقعیت سرپرستی خانواده را برعهده دارند.
از تجرد تا تاهل
  این گفته‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که اوج این موضوع در سال ۹۴ خود را نشان داد و آمار مجرد بودن دهه شصتی‌ها در اوج و صدر جدول ثبت احوال قرار گرفت، هر چند که در همان سال ازدواج دهه هفتادی‌ها رکورد شکست.  دکتر شهلا کاظمی‌پور جمعیت‌شناس معتقد است: «تعداد متولدشدگان دختر و پسر ما همیشه نسبت مساوی داشته‌اند و این نسبت در دهه‌های مختلف هم حفظ شده است. فقط در یک دهه یعنی دهه ۶۰ ما با رشد چشمگیر زاد و ولد رو به رو بودیم به طوری که پسران دهه ۵۰ تعداد کمتری از دختران دهه۶۰ بودند و تعدادی از پسران دهه ۶۰ هم ترجیح می‌دادنند که با دختران دهه ۷۰ ازدواج کنند. به همین دلیل این موضوع فقط دختران آخر دهه ۵۰ تا آخر‌های دهه ۶۰ را شامل می‌شود.» هر چند این یکی از دلایلی است که باعث شده دهه شصتی‌ها نامشان به تناسب دهه‌های دیگر کمتر در دفتر ازدواج دیده شود، اما موضوع دیگری که وجود دارد، علاقه نداشتن این گروه به ازدواج است. دکتر محسن ایمانی، کار‌شناس تحکیم خانواده نیز در این رابطه می‌گوید: «دهه شصت به خاطر مشکلات داخلی و خارجی که کشور با آن روبرو بود، امکان رفاه نسبی را از بین برده بود. از طرفی خانواده‌ها نیز مشغول جنگ و پیامدهای بعد از آن بودند. بحران‌هایی که جنگ به وجود آورده بود، دلیلی شد بر اینکه دهه شصتی‌ها علاقه‌ای به ازدواج نداشته باشند، چرا که امکانات زندگی مناسب را نداشتند. نبود کار، مشکلات اقتصادی و وضعیت نابسامان جامعه، موانعی برای ازدواج این دهه شده بود. از طرفی این گروه ترغیب شدند به سمت و سوی دانشگاه و داشتن مدرک بروند و این خود به خود سن ازدواج و توقع برای ازدواج را بالا برد.»اما جدای از تجرد دختران و پسران به نظر می‌رسد تجرد در بین جوانان به مرز هشدار دهنده‌ای رسیده باشد. موضوعی که شهلا کاظمی پور جمعیت شناس نیز در گفت و گو با «همدلی» به آن اشاره کرده و می‌گوید: مهم تر از تعداد ۱۳ میلیون مجرد در کشور، موضوع افزایش سن ازدواج است. در یک دوره متولدان دهه ۶۰ در سن ازدواج قرار داشتند که به همین دلیل ازدواج افزایش داشت. هم اکنون متولدان دهه ۷۰ به سن ازدواج رسیده اند اما به دلیل سیاست‌‌های منفی جمعیتی، اکنون تعدادشان کمتر است و با توجه به این که جمعیت در معرض ازدواج کمتر شده، تعداد ازدواج هم به تناسب آن کاهش می‌یابد؛ از سوی دیگر سن ازدواج هم به دلایل مختلف رو به افزایش است و این موضوعی است که باید درباره آن اظهار نگرانی کرد.
به گفته وی وقتی آقایان به سن ۵۰ و خانم‌‌‌ها به حدود ۴۰ تا ۴۵ می‌رسند و در حال و هوای ازدواج نیستند به این حالت تجرد قطعی گفته می‌شود. کاظم پور در این زمینه می‌گوید: این رقم طبق آمار متداول برای آقایان معمولا ۲ درصد مجردها و برای خانم‌‌‌ها ۴ تا ۵ درصد مجردها محاسبه می‌شود ولی اکنون این رقم در کشور ما به حدود ۷ درصد رسیده است ضمن اینکه تعداد خانم‌‌های مجرد قطعی حدود ۳۵۰ هزار نفر بوده و آمار تجرد قطعی برای خانم‌‌‌ها رو به افزایش است.
این جمعیت شناس همچنین به آمار دیگری در این زمینه اشاره کرده و می‌گوید: «بر اساس آمارهای رسمی اگر تمامی مردان ازدواج کنند، فقط یک سوم زنان شانس ازدواج دارند. دو سوم زنان نیز شانس ازدواج را از دست می‌دهند، مگر اینکه با مردان مطلقه یا همسر فوت شده ازدواج کنند. با این تفاسیر باز هم احتمال تجرد دختران وجود دارد.»به گفته وی در زنان گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ ساله ۷۸ درصد و همچنین در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله ۴۲ درصد مجرد هستند. در گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ ساله نیز میزان مجردها ۳۰ درصد است. در تمامی گروه‌های سنی به دلیل تاخیر در ازدواج سن مجردی افزایش پیدا می‌کند و این تاخیر باعث می‌شود زنان شانس ازدواج‌شان را از دست بدهند.جالب اینجاست که آمارهای مربوط به تجرد دخترها در حالی مطرح می‌شود که طی عمر دولت جدید بارها برنامه‌‌های مختلفی در مورد تشویق جوانان به  ازدواج اجرایی کرده است که البته تقریبا کمترین تاثیری در این زمینه نداشته است. حالا باید دید دولتمردان برای  مواجهه با تجرد چه برنامه‌‌‌‌هایی داشته و دارد؟