2454
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
پیام‌های سفر “گروسی” بعد از تمایل طرف‌ها برای احیای برجام
باب تازه همکاری و گفت‌وگو باز می‌شود؟
همدلی| آفاق فقیهی: رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز وارد تهران شد و کمتر از یک ماه مانده به نشست شورای حکام در حالی با مسئولان ایرانی دیدار می‌کند که تنش‌ها میان آزانس و ایران در چند فصل گذشته در وضعیت کج‌دار و مریز قرار داشته است. گزارش قبلی آژانس و بیانیه‌های نسبتا تند تروییکای اروپایی و موضع آمریکا نشان داد به رغم وجود اختلافات زیاد هم بر سر مسائل فنی و باقیمانده، هم مباحثی که رنگ و لعاب سیاسی دارند، ایالات‌متحده علاقه‌ای به افزایش فشارهای بیشتری بر ایران را در شرایطی که درگیری‌های منطقه‌ای در جنگ غزه جریان دارد، نداشته است. رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از این در گفت‌وگو با «دویچه‌وله» آلمان گفته بود که ایران اکنون به جای چند ماه تنها چند هفته با غنی‌سازی اورانیوم به حد مورد نیاز برای بمب اتمی فاصله دارد. او با این حال در این گفت وگو تاکید کرد: «این بدان معنی نیست که ایران در مدت به سلاح اتمی دست می‌یابد و یا خواهد یافت.»او افزود که غنی‌سازی اورانیوم تا حد مورد نیاز برای استفاده در سلاح هسته‌ای اگرچه هشدار دهنده است اما نمی‌تواند مستقیما به دست‌یابی به سلاح هسته‌ای منتج شود. بعد از حمله ایران به اسرائیل در داخل نیز ادعاهای غیررسمی مبنی بر فاصله یک‌هفته‌ای یا چند روزه با سلاح هسته‌ای مطرح شد که با واکنش‌های زیادی هم در داخل و هم خارج رو به رو شد. این گمان بود که این سخنان در برابر تهدیدهایی مطرح می‌شود که سخن از پاسخ متقابل اسرائیل در افکارعمومی وجود داشت و این گمانه‌ها مقابله رسانه‌ای ایران بوده در برابر تهدیدهایی که از سمت رسانه‌های غربی درباره حمله به تاسیاست هسته‌اس ایران مطرح می‌شود. با این وجود ادعاهای بعد از این مرحله از سوی رسانه‌های غربی درباره حمله پدافند دفاعی سایت هسته‌ای نطنز مورد اعتنا و تایید مقام‌های ایرانی قرار نگرفت. آرام گرفتن فضای تهدید و خوابیدن تنش‌های مخاطره‌آمیز مصادف شده با آمدن گروسی به ایران، سفری که در بحبوحه جنگ غزه از یکسو و احتمال انتخاب مجدد ترامپ در انتخابات آینده ایالات متحده می‌تواند زمان مناسبی برای از سرگیری مذاکرات برجام باشد. مذاکراتی که با وجود اهمیت موضوعات هسته‌ای در آن بسته‌ای گسترده از موضوعات سیاسی هم خواهد بود. ابراز تمایل ایران به احیای مذاکرات بعد از گفت‌وگوهای سال گذشته و فیلمی که از رسانه‌های غربی در خصوص اظهارنظر بایدن در زمین گلف منتشر شد نشان می‌دهد، ایالات متحده احتمالا برای آرام کردن فضا حداقل تا انتخابات آینده نیاز دارد ایران را به عنوان یک بازیگر مهم و کلیدی در مسائل منطقه‌ای وارد گود سیاست‌ورزی کند. رغبت یک مذاکره سردستی بعد از شوک‌های نظامی در منطقه شاید بیش از گذشته دو طرف را به گلایه و رضایت سوق دهد. «حسین‌امیر‌عبداللهیان» وزیرامورخارجه در آستانه سفر گروسی به ایران در گفت‌وگوی تلفنی با «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برخی طرف‌های مذاکرات برای احیای برجام را «زیاده‌خواه» دانسته و گفته: «همکاری آژانس و ایران در مسیر خوب قرار دارد و ما از سفر رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران استقبال می‌کنیم.»
سفر رئیس آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی اگر چه به‌واسطه حضور در نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای ایران انجام می‌شود اما نفس سفر ارشد ترین مقام آژانس با در نظرگرفتن «اختلافات پادمانی حل نشدنی» با ایران در شرایطی که «رویارویی اخیر نظامی» بین ایران و اسرائیل فصل تازه ای را به روابط پرتنش منطقه افزوده اهمیت بیشتری یافته است.
برخی بر این عقیده‌اند برجام دیگر قابل بازیابی نیست، زیرا که شرایط تغییر کرده و ایران پیشرفت‌های هسته‌ای برگشت‌ناپذیر بسیاری داشته است. گروه ۵ + ۱ هم از هم پاشیده و غرب ثابت کرده که در اعمال تحریم‌های موثر و پایدار ناتوان است. برخی نیز بر این عقیده‌اند که مذاکره در چنین شرایطی امکان پیشبرد برخی خواسته‌های ایران را ایجاد می‌کند و مذاکره حتی برای مذاکره نیز می‌تواند در شرایط فعلی هم به سود دولت رئیسی باشد و هم به نفع بایدن در آستانه انتخابات، گرچه اغلب براین عقیده‌اند بازگشت به برجام و شرایط سیاسی گذشته دیگر امکان‌پذیر نیست. چرا که ایران اصرار دارد فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌امیز خود را گسترش دهد.
این درحالی‌است که طی روزهای گذشته احتمال «مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا» به رسانه‌ها درز پیدا کرده و از سوی دیگر کشورهایی نظیر عمان و یا حتی ژاپن بطور تلویحی از آمادگی خود برای «میانجیگری» خبر داده‌اند. باید دید ایران و آمریکا با توجه به شرایط ملتهب منطقه به کم در برابر کم حتی با وجود به نتیجه نرسیدن همه مفاد ذهنی خود درباره برجام رضایت می‌دهند یا اینکه ادامه تنش و اختلافات سیاسی گزینه آخر خواهد بود. سفر 3 روزه گروسی از این منظر مهم وتعیین کننده است که دیدارهای او با مقام‌های جمهوری اسلامی می‌تواند با حل و فصل اولیه مسائل سیاسی و فنی، کارت سبز و کلید مذاکرات را به عنوان یک پیام برای غرب ارسال کند.