افتتاح کلینیکی برای تسکین «سوگ»

همدلی| شاید چیزی مانند یک سوگواری نتواند انسان را در غم از دست دادن کسی تسکین دهد؛ مرحله‌ای که گاهی به‌قدری طولانی می‌شود که آدم‌ها به‌واسطه آن کیفیت زندگی خود را از دست می‌دهند. در چنین مواقعی احتمالاً فرد برای عبور هرچه سریع‌تر از این دوران و بازگشت به زندگی خود نیاز به همراه و همدل دارد، نیاز به یاریِ کسانی دارد که بتوانند او را در مرحله سوگ کمک کنند. حالا موسسه خیریه محک در کنار خدمات تخصصی و بیمارستانی‌ای که دارد اقدام به راه‌اندازی یک کلینیک تخصصی دیگر کرده است به‌نام «سوگ»، کلینیکی که به گفته مدیر واحد خدمات حمایتی این موسسه «مراحل مقدماتی و مطالعاتی آن از سال 97 شروع شده و حالا بعد از طی مراحل و آموزش‌های لازم، هفته گذشته درخصوصِ مشاوره سوگ به یک دستورالعمل کامل رسیده.» این‌طور که «بهناز آسنگری» به روزنامه «همدلی» می‌گوید: «از پانزدهم مهرماه کار کلینیک سوگ به‌طور رسمی شروع شود.»
آسنگری درباره این‌که چرا نام «سوگ» برای این کلینیک انتخاب شد؛ توضیح می‌دهد: «در روا‌ن‌شناسی هر از دست دادنی را سوگ می‌گویند. یعنی اگر من کار خودم را از دست بدهم این خودش نوعی سوگ است. اگر سلامتی خودم را از دست بدهم همین‌طور، سوگ معنی‌ای بیشتر از مرگ دارد. حتی در مواجهه با کرونا همین که ما از اجتماع جدا شدیم یک سوگ محسوب می‌شود. همه ما باید آگاه باشیم که همه این از دست دادن‌ها تلخ و سخت است چه برسد به از دست دادن فرزند، اما ما نباید این تلخی و سختی را انکار کنیم. ما نام سوگ را انتخاب کردیم که اتفاقاً بگوییم خیلی اسم سخت و بدی است، مانند اسم سرطان است. در خصوص سرطان هم همیشه به ما می‌گفتند چرا می‌گویید حمایت از کودکان مبتلا به سرطان، اما ما می‌گفتیم که باید برای مردم این نام اصطلاحاً جا بیفتد و بار منفی و ترس نداشته باشد. درخصوص سوگ هم همین سیاست را داشتیم. باید باور کنیم که ما خیلی چیزها را از دست می‌دهیم و آدم‌هایی هستیم که برای جبران از دست داده‌ها نیاز به کمک داریم. در چنین مواقعی همدلی کردن کمک بسیار بزرگی است، بنابراین نام «سوگ» را انتخاب کردیم که بار منفی آن آهسته آهسته کم شود.» مدیر واحد خدمات حمایتی موسسه خیریه محک در پاسخ به پرسش «همدلی» درباره این‌که چه نیازی احساس کردید که به ایده راه‌اندازی کلینیک «سوگ» رسیدید؟ پاسخ می‌دهد: «همیشه در روند درمان بچه‌های مبتلا به سرطان ما با فوت شدن آن‌ها روبه‌رو هستیم. وقتی که یک خانواده‌ای در طولانی‌مدت درگیر بیماری سرطان می‌شود شرایط خانواده به هم می‌ریزد. وقتی‌که به فوت بچه‌هایشان هم ختم شود، این خانواده از پویایی می‌افتد، برای این‌که مجدد به جامعه برگردند یک عده‌ای باید به آن‌ها کمک کنند. بسیاری از کارشناس‌ها هم معتقدند در سوگ به این معنا که عزیزی را از دست بدهیم باید کسانی کنارمان باشند که بتوانند کمک کنند تا در حد ممکن به زندگی برگردیم.»
وی اضافه می‌کند: «از طرفی خود خانواده‌ها به این خدمات نیاز داشتند. خیلی از مواقع به ما می‌گفتند که وقتی بچه ما زنده بود «محک» خیلی ما را حمایت می‌کرد و الان که فرزند ما فوت شده انگار که «محک» ما را رها کرده و ما امروز هم به وجود شما نیاز داریم. همه این‌ها سبب شد ایده راه‌اندازی این کلینیک را پیگیری کنیم.» آسنگری در خصوص روند شروع تحقیقات برای عملی کردن ایده کلینیک «سوگ» به «همدلی» می‌گوید: «این همیشه دغدغه ما بود، اما از آن‌جایی که خیلی کار تحقیقاتی روی سوگ نشده بود، ما در ابتدای راه کمی نگران این بودیم که نتوانیم به این خانواده‌ها کمک کنیم. یا حتی این‌که نگران بودیم مشکلی به مشکلات خانواده‌ها اضافه شود. برای همین بخش روا‌ن‌شناسی ما برنامه‌های آموزشی خودش را پیش گرفت و در این مسیر از استادها و دانشگاه‌های مختلف کمک گرفتیم؛ همچنین بر روی کارهای مشابه در کشورهای دیگر مطالعاتی انجام دادیم و با جمع کردن همه این اطلاعات توانستیم معلومات قابل توجهی به‌دست بیاوریم.»
وی بیان می‌کند که «این‌که مراحل سوگ را چگونه سپری کنیم یا این‌که چه دستورالعمل‌هایی برای آن بنویسیم؛ چیزی حدود 15نفر از خانواده‌هایی که در تهران بودند و قبلاً آن‌ها را می‌شناختیم که فرزندان خود را از دست داده بودند انتخاب کردیم و روی آن‌ها کار کردیم و نتایج خوبی به‌دست آوردیم. تغییرات مثبتی در روند زندگی آ‌ن‌ها مشاهده کردیم و همه این‌ها به ما گفت که می‌شود این هدف را پیگیری کرد. تا این‌که گرفتار ویروس کرونا شدیم. ما مجبور شدیم تمام کارها را به صورت راه دور انجام دهیم.
تجربه‌ای که سبب شد مشاوره بیماران شهرستانی و بیمارانی که در سایر بیمارستان‌های تهران هستند به‌صورت تلفنی انجام شود. با این شرایط هم متوجه شدیم اجرای دستورالعمل‌های سوگ شدنی است.» آسنگری در پاسخ به این پرسش که چه خدماتی در این کلینیک به مراجعه کننده‌ها داده می‌شود؟ عنوان می‌کند: «در خصوص سوگ خدمات ما بیشتر در حوزه حمایت‎‌های روان‌شناختی است.
البته در مواردی ممکن است مداخلات روان‌پزشکی و دارودرمانی هم شوند، ولی در ابتدا با کار روان‌شناختی شروع می‌کنیم. همین امروز هم خیلی از خانواده‌ها اعلام آمادگی کردند که از خدمات مرکز ما استفاده کنند.» مدیر واحد خدمات حمایتی موسسه خیریه محک ادامه می‌دهد: «مسئله دیگری که ما به دنبال آن هستیم خدمات پیش از سوگ است. مطالعات ما نشان می‌دهد هرچقدر قبل از سوگ اطلاعاتی که به خانواده‌ها داده می‌شود اطلاعات درستی باشد، آمادگی آن‌ها برای سوگ بیشتر است و مراحل بعد از ازدست دادن فرزندشان را راحت‌تر سپری می‌کنند. به‌عبارتی آن‌ها می‌دادند پزشک معالج فرزندشان همه کارهای لازم را انجام داده تا او به حیات خودش ادامه دهد، اما متاسفانه نشده است و به احتمال زیاد امیدی برای ادامه حیاتش نیست.»
وی دراین‌باره اضافه می‌کند که «برای همین مسئله، خوشبختانه بیمارستان کمیته‌ای درست کرده به‌نام «کمیته خبر بد»، این کمیته برای بچه‌هایی هست که واقعا کار خاصی برای ادامه حیات‌شان نمی‌شود انجام داد. پزشک، روان‌شناس و مددکار اجتماعی در این کمیته جلسه دارند، پزشک سعی می‌کند همه مراحل درمان و امکان‌های موجود و احتمال موفقیت‌ها را برای خانواده‌ توضیح دهد. بعد از آن روان‌شناس و مددکار هستند که در کنار خانواده باقی می‌مانند تا آن‌ها را به تعبیری برای از دست دادن فرزندشان آماده کنند و این خیلی کار سختی است.
البته همه جاهای دنیا روی این مسئله هم مطالعه و تحقیق کردند و ما به مدد این تحقیقات و البته دانشگاه‌های خودمان برای «کمیته خبر بد» پروتکل‌های لازم را تهیه کرده‌ایم.» آسنگری درخصوص این‌که چرا کلینیک سوگ در محل بیمارستان محک نیست؟ بیان می‌کند: «به دلیل این‌که معمولا خانواده‌ها بعد از فوت فرزندانشان دوست ندارند به بیمارستان برگردند. به همین دلیل کلینیک را در خیابان کتابی راه‌اندازی کردیم. همچنین در برنامه ما هست که همه خانواده‌هایی را که فرزندشان فوت کرده، چه به‌صورت حضوری و برای شهرستان‌ها به‌صورت تلفنی تحت حمایت مرکز قرار دهیم.»
بهناز آسنگری، مدیر واحد خدمات حمایتی موسسه خیریه محک، در پایان در پاسخ به این پرسش که خدمات کلینیک سوگ مختص خانواده‌هایی است که کودکانشان به دلیل سرطان فوت کرده‌اند یا این‌که دیگران هم می‌توانند از این خدمات استفاده کنند؟ عنوان می‌کند که «ارائه خدمات سوگ برای خانواده‌هایی که فرزندان خودشان را از دست دادند با خانواده‌ای که پدر، مادر، خود را از دست داده متفاوت است. بهتر است بگویم هرکدام تخصصی است.
در مطالعه و نقشه راه ما خانواده‌هایی که فرزند مبتلا به سرطان خودشان را از دست دادند هدف قرار گرفتند. البته اگر کسانی بخواهند همین خدمات سوگ را درخصوص موارد دیگری مانند خانواده‌هایی که به دلیل کرونا عزیزی از دست داده و امکان سوگواری نداشتند ارائه دهند ما حتما تجربیات خودمان را در اختیار آن‌ها هم قرار می‌دهیم.»