2452
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
آرمان‌زدایی اتحادیه عرب
دکتر سیف‌الرضا شهابی (کارشناس سیاسی)سال‌ها بعد از آنکه مصر و اردن، با تل‌آویو رابطه سیاسی برقرار کردند، دو کشور حوزه خلیج فارس یعنی امارات متحده عربی و بحرین، نیز از برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل و آن هم در یک کشور ثالث پرده برداشتند تا تعداد کشورهای عضو اتحادیه عرب که اقدام به عادی‌سازی روابط با تل‌آویو کردند، به عدد چهار برسد.
در پی اعلام بر قراری روابط با اسرائیل از سوی امارات، سازمان آزادیبخش فلسطین از اتحادیه عرب خواست برقراری روابط امارات با تل‌آویو را محکوم کند تا احتمالا مانع از ادامه و تسری آن به سایر کشورهای عضو اتحادیه بشود، تا بلکه دلگرمی برای سازمان آزادیبخش فلسطین باشد.
با توجه به موضع‌گیری اتحادیه عرب در مقابل درخواست سازمان آزادیبخش فلسطین؛ در اینجا لازم است نیم نگاهی به اتحادیه عرب که یک سازمانی منطقه‌ای عربی است انداخته شود تا حدودی سمت و سوی آن برای آینده مشخص‌‌‌تر بشود.
بعد از پایان قیمومیت دو کشور اروپایی انگلستان و فرانسه بر منطقه شامات (سوریه، لبنان، اردن و فلسطین) بر اساس قرارداد سایکس - پیکو، و پایان جنگ دوم جهانی، در سال ۱۹۴۵ به توصیه «آنتونی ایدن» نخست‌وزیر وقت انگلیس شش کشور عرب- مصر، عربستان، عراق، سوریه، لبنان و اردن- اتحادیه‌ای به نام «اتحادیه عرب» تشکیل دادند که به‌تدریج بر تعداد آن‌ها افزوده شد و اکنون 23 کشور عرب را در بر می‌گیرد.
تا زمانی که «جمال عبدالناصر» رئیس جمهور فقید مصر در قید حیات بود، شالوده و حتی می‌توان گفت که آرمان اتحادیه عرب بر پایه حمایت از فلسطین قرار گرفته بود، تا جایی که وقتی «انور سادات» رئیس جمهور مصر ساختارشکنی کرد و با اسرائیل رابطه سیاسی بر قرار کرد، با این که محل استقرار اتحادیه عرب در قاهره بود، این اتحادیه در حمایت از فلسطینی‌ها و محکومیت انور سادات عضویت مصر را به حالت تعلیق در آورد.در سال‌های بعد، اتحادیه عرب همچنان به حمایت‌هایش از فلسطینیان ادامه داد و به عنوان پشتوانه‌ای برای فلسطینی‌ها قلمداد می‌شد. حال در تجربه جدید و بعد از اعلام برقراری رابطه امارات با اسرائیل، فلسطینی‌ها به اتحادیه عرب چشم دوختند تا بلکه همچون گذشته بتواند به مخالفت با برقراری رابطه امارات با اسرائیل برخیزد و همچنان از فلسطینی‌ها حمایت کند.اما در کمال ناباوری و بر خلاف انتظار فلسطینی‌ها، اتحادیه عرب با پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی سازمان آزادیبخش فلسطین در مورد محکومیت توافق اسرائیل وامارات مخالفت کرد واز سوی دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز به اتفاق مصر، اردن، مغرب و سودان پیش‌نویس فلسطینی‌ها را نپذیرفتند و در مقابلش با پیشنویسی که امارات داده بود موافقت کردند. فقط سومالی پیش‌نویس امارات را رد کرد و کشورهای عراق، الجزایر، لبنان و تونس موضع بی‌طرفی اعلام کردند.
به این ترتیب، آینده این اتحادیه و جهان عرب در مقابل اسرائیل قابل پیش‌بینی است و به نظر می‌رسد امید فلسطینی ها در این وضعیت تحمیل شده بر آنان بر باد رفته است و اگر انتظار بیشتری داشته باشند چه بسا با مخالفت جدی‌‌‌تر اتحادیه مزبور روبه‌رو شوند. به همین دلیل گروه‌های رادیکال فلسطینی پیشنهاد کردند که سازمان آزادیبخش فلسطین از اتحادیه عرب خارج شود؛ پیشنهادی که در کوتاه‌مدت، شاید باعث کاهش عصبانیت شود؛ ولیکن در درازمدت به نفع اسرائیل تمام خواهد شد و فلسطین را کاملا به حاشیه می‌راند؛ زیرا با سیاست‌های جدید ترامپ و نتانیاهو که در حال دور زدن فلسطینی‌ها و دور نگه‌داشتن آن‌ها از مناقشات خاورمیانه هستند، خروج سازمان آزادیبخش فلسطین از اتحادیه عرب آب به آسیاب آنانی خواهد ریخت که مشتاق برقراری رابطه با تل‌آویو هستند.
با توجه به این‌که اکنون چهار کشور غیر عرب مانند هند، برزیل، ونزوئلا و اریتره در اجلاس‌های سران اتحادیه عرب به عنوان ناظر شرکت می‌کنند، اگر ایران از سال‌های قبل به عنوان عضو ناظر در این اتحادیه پذیرفته می‌شد احتمالا می‌توانست مقداری از تحرکات ضد ایرانی این اتحادیه، که این روزها در حال اوج‌گیری است، بکاهد و با رایزنی با کشورهای عرب عضو اتحادیه بخشی از سوءتفاهمات را بر طرف کند. با توجه به روندی که پیش می‌رود بعید نیست در سال‌های آینده اسرائیل به عنوان کشور ناظر در اجلاس‌های اتحادیه عرب شرکت کند! و در آن صورت تضاد جمهوری اسلامی با اعراب بیشتر خواهد شد که این موضوع به نفع منطقه نخواهد بود.
در پی اعلام بر قراری روابط با اسرائیل از سوی امارات، سازمان آزادیبخش فلسطین از اتحادیه عرب خواست برقراری روابط امارات با تل‌آویو را محکوم کند تا احتمالا مانع از ادامه و تسری آن به سایر کشورهای عضو اتحادیه بشود، تا بلکه دلگرمی برای سازمان آزادیبخش فلسطین باشد.
با توجه به موضع‌گیری اتحادیه عرب در مقابل درخواست سازمان آزادیبخش فلسطین؛ در اینجا لازم است نیم نگاهی به اتحادیه عرب که یک سازمانی منطقه‌ای عربی است انداخته شود تا حدودی سمت و سوی آن برای آینده مشخص‌‌‌تر بشود.
بعد از پایان قیمومیت دو کشور اروپایی انگلستان و فرانسه بر منطقه شامات (سوریه، لبنان، اردن و فلسطین) بر اساس قرارداد سایکس - پیکو، و پایان جنگ دوم جهانی، در سال ۱۹۴۵ به توصیه «آنتونی ایدن» نخست‌وزیر وقت انگلیس شش کشور عرب- مصر، عربستان، عراق، سوریه، لبنان و اردن- اتحادیه‌ای به نام «اتحادیه عرب» تشکیل دادند که به‌تدریج بر تعداد آن‌ها افزوده شد و اکنون 23 کشور عرب را در بر می‌گیرد.
تا زمانی که «جمال عبدالناصر» رئیس جمهور فقید مصر در قید حیات بود، شالوده و حتی می‌توان گفت که آرمان اتحادیه عرب بر پایه حمایت از فلسطین قرار گرفته بود، تا جایی که وقتی «انور سادات» رئیس جمهور مصر ساختارشکنی کرد و با اسرائیل رابطه سیاسی بر قرار کرد، با این که محل استقرار اتحادیه عرب در قاهره بود، این اتحادیه در حمایت از فلسطینی‌ها و محکومیت انور سادات عضویت مصر را به حالت تعلیق در آورد.در سال‌های بعد، اتحادیه عرب همچنان به حمایت‌هایش از فلسطینیان ادامه داد و به عنوان پشتوانه‌ای برای فلسطینی‌ها قلمداد می‌شد. حال در تجربه جدید و بعد از اعلام برقراری رابطه امارات با اسرائیل، فلسطینی‌ها به اتحادیه عرب چشم دوختند تا بلکه همچون گذشته بتواند به مخالفت با برقراری رابطه امارات با اسرائیل برخیزد و همچنان از فلسطینی‌ها حمایت کند.اما در کمال ناباوری و بر خلاف انتظار فلسطینی‌ها، اتحادیه عرب با پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی سازمان آزادیبخش فلسطین در مورد محکومیت توافق اسرائیل وامارات مخالفت کرد واز سوی دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز به اتفاق مصر، اردن، مغرب و سودان پیش‌نویس فلسطینی‌ها را نپذیرفتند و در مقابلش با پیشنویسی که امارات داده بود موافقت کردند. فقط سومالی پیش‌نویس امارات را رد کرد و کشورهای عراق، الجزایر، لبنان و تونس موضع بی‌طرفی اعلام کردند.
به این ترتیب، آینده این اتحادیه و جهان عرب در مقابل اسرائیل قابل پیش‌بینی است و به نظر می‌رسد امید فلسطینی ها در این وضعیت تحمیل شده بر آنان بر باد رفته است و اگر انتظار بیشتری داشته باشند چه بسا با مخالفت جدی‌‌‌تر اتحادیه مزبور روبه‌رو شوند. به همین دلیل گروه‌های رادیکال فلسطینی پیشنهاد کردند که سازمان آزادیبخش فلسطین از اتحادیه عرب خارج شود؛ پیشنهادی که در کوتاه‌مدت، شاید باعث کاهش عصبانیت شود؛ ولیکن در درازمدت به نفع اسرائیل تمام خواهد شد و فلسطین را کاملا به حاشیه می‌راند؛ زیرا با سیاست‌های جدید ترامپ و نتانیاهو که در حال دور زدن فلسطینی‌ها و دور نگه‌داشتن آن‌ها از مناقشات خاورمیانه هستند، خروج سازمان آزادیبخش فلسطین از اتحادیه عرب آب به آسیاب آنانی خواهد ریخت که مشتاق برقراری رابطه با تل‌آویو هستند.
با توجه به این‌که اکنون چهار کشور غیر عرب مانند هند، برزیل، ونزوئلا و اریتره در اجلاس‌های سران اتحادیه عرب به عنوان ناظر شرکت می‌کنند، اگر ایران از سال‌های قبل به عنوان عضو ناظر در این اتحادیه پذیرفته می‌شد احتمالا می‌توانست مقداری از تحرکات ضد ایرانی این اتحادیه، که این روزها در حال اوج‌گیری است، بکاهد و با رایزنی با کشورهای عرب عضو اتحادیه بخشی از سوءتفاهمات را بر طرف کند. با توجه به روندی که پیش می‌رود بعید نیست در سال‌های آینده اسرائیل به عنوان کشور ناظر در اجلاس‌های اتحادیه عرب شرکت کند! و در آن صورت تضاد جمهوری اسلامی با اعراب بیشتر خواهد شد که این موضوع به نفع منطقه نخواهد بود.