2452
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
پازل نقد
دکتر سیّدحسین حسینی (استاد حوزه و دانشگاه)برای حل و چینش یک پازل، تکنیک های 14گانة زیر را می توان به کار بست و هرچه پازل، پیچیده تر و فنی تر باشد، باید در به‌کارگیری این راهبردها دقت بیشتری داشت:
1. نگاه کلّی به نقشه و طرح (در آغاز و در مسیر کار به صورت مستمر و دقیق).
2. تفکیک قطعات حاشیه و کادر از قطعات زمینة اصلی طرح.
3. تفکیک و جدا کردن رنگ های نزدیک به هم از سایرین.
4. طبقه بندی و دسته بندی قطعات تفکیک شده؛ متناسب با جایگاه هر یک، در کلّ طرح.
5. پیدا کردن قطعات مشترک و نزدیک به یکدیگر.
6. اولویت بندی دسته ها و قطعات برای قراردادن در جایگاه خود.
7. تکرار حدس و آزمون و خطا.
8 . تمرکز بر طرح و بالابردن دقت در انتخاب هر قطعه در جایگاه کلّ نقشه.
9. چرخش مکرر و تغییر نگاه از یک قطعة جزئی به کلّ طرح و از کلّ به جزء.
10. حرکت از ساده به پیچیده و مقدّم داشتن قسمت های ساده تر.
11. رها کردن کار برای مدت کوتاهی در وضعیت قفل شدن و ایجاد زمان برای ضمیر ناخودآگاه.
12. به‌کارگیری صبر هدفمند و متدیک (صبر در چارچوب یک نقشه).
13. به‌کاربردن اصل تدریج در برابر نتایج فوری و آنی، و
14. حسِّ لذّتِ بازی.
حال بر همین مدار، می توان بُرشی به مسألة «نقد علمی» زد و از این راهبردهای 14گانه، به عنوان تکنیک های متدیک نقد علمی نیز یاد کرد؛ اما پیش از آن، نظری به مفهوم نقد بیندازیم:
نقد آن گونه که در مقاله «نقد و پژوهشگری» (نشریۀ علمی تخصصی کرسی اندیشه)آمده، در معنای کلّی و عمومی، تحلیل قوّت و ضعف یک پدیده است؛ و در معنای خاص، آن گونه که در مقاله «منظومه نقدپژوهی» (فصلنامه تخصصی کلام، فلسفه و عرفان) و کارگاه‌های متد نقد آمده، «نقد علمی» به معنای تحلیل و ارزیابی امتیازات و کاستی‌های یک اثر علمی (اعم از مقاله و کتاب و نظریه و دیدگاه و پارادایم علمی) در ابعاد شکلی و محتوایی و با توجه به اصول و معیارهای خاص علمی است.
بدین ترتیب در نقد علمی یک اثر، بر این راهبردها تأکید بیشتری وجود دارد:
1. کلّی نگری به‌جای انحصار به جزئی نگری در نقد یک اثر علمی.
2 و 3. تمایز و تفکیک بین مسایل؛ اعم از تشخیص و مرزگذاری بین اشتراک ها و اختلاف ها، و نیز امتیازها و کاستی ها.
4 و 5. به‌کارگیری مطالعات تطبیقی و مقایسه ای.
6. اولویت بندی در انتخاب و نقد مسایل.
7. بهره مندی از روش‌های تفکر انتقادی برای پویایی نقد.
8. مسأله مندی و برخورداری از طرح و نقشه برای عمیق تر نگریستن به مسأله.
9. نگاه استدلالی به مسأله و استفاده از شیوه های استقرایی یا قیاسی.
10. روشمندی علمی. 11. حلّ و تحلیل مسأله علمی.
12 و 13 و 14. توجه به ابعاد و زوایای روان شناختی نقد و به ویژه لذّت علمیِ برخورداری از نگاه انتقادی به مسایل (ادامه این مطلب را می‌توانید در کتاب پرسش نقد فلسفی دنبال کنید).
1. نگاه کلّی به نقشه و طرح (در آغاز و در مسیر کار به صورت مستمر و دقیق).
2. تفکیک قطعات حاشیه و کادر از قطعات زمینة اصلی طرح.
3. تفکیک و جدا کردن رنگ های نزدیک به هم از سایرین.
4. طبقه بندی و دسته بندی قطعات تفکیک شده؛ متناسب با جایگاه هر یک، در کلّ طرح.
5. پیدا کردن قطعات مشترک و نزدیک به یکدیگر.
6. اولویت بندی دسته ها و قطعات برای قراردادن در جایگاه خود.
7. تکرار حدس و آزمون و خطا.
8 . تمرکز بر طرح و بالابردن دقت در انتخاب هر قطعه در جایگاه کلّ نقشه.
9. چرخش مکرر و تغییر نگاه از یک قطعة جزئی به کلّ طرح و از کلّ به جزء.
10. حرکت از ساده به پیچیده و مقدّم داشتن قسمت های ساده تر.
11. رها کردن کار برای مدت کوتاهی در وضعیت قفل شدن و ایجاد زمان برای ضمیر ناخودآگاه.
12. به‌کارگیری صبر هدفمند و متدیک (صبر در چارچوب یک نقشه).
13. به‌کاربردن اصل تدریج در برابر نتایج فوری و آنی، و
14. حسِّ لذّتِ بازی.
حال بر همین مدار، می توان بُرشی به مسألة «نقد علمی» زد و از این راهبردهای 14گانه، به عنوان تکنیک های متدیک نقد علمی نیز یاد کرد؛ اما پیش از آن، نظری به مفهوم نقد بیندازیم:
نقد آن گونه که در مقاله «نقد و پژوهشگری» (نشریۀ علمی تخصصی کرسی اندیشه)آمده، در معنای کلّی و عمومی، تحلیل قوّت و ضعف یک پدیده است؛ و در معنای خاص، آن گونه که در مقاله «منظومه نقدپژوهی» (فصلنامه تخصصی کلام، فلسفه و عرفان) و کارگاه‌های متد نقد آمده، «نقد علمی» به معنای تحلیل و ارزیابی امتیازات و کاستی‌های یک اثر علمی (اعم از مقاله و کتاب و نظریه و دیدگاه و پارادایم علمی) در ابعاد شکلی و محتوایی و با توجه به اصول و معیارهای خاص علمی است.
بدین ترتیب در نقد علمی یک اثر، بر این راهبردها تأکید بیشتری وجود دارد:
1. کلّی نگری به‌جای انحصار به جزئی نگری در نقد یک اثر علمی.
2 و 3. تمایز و تفکیک بین مسایل؛ اعم از تشخیص و مرزگذاری بین اشتراک ها و اختلاف ها، و نیز امتیازها و کاستی ها.
4 و 5. به‌کارگیری مطالعات تطبیقی و مقایسه ای.
6. اولویت بندی در انتخاب و نقد مسایل.
7. بهره مندی از روش‌های تفکر انتقادی برای پویایی نقد.
8. مسأله مندی و برخورداری از طرح و نقشه برای عمیق تر نگریستن به مسأله.
9. نگاه استدلالی به مسأله و استفاده از شیوه های استقرایی یا قیاسی.
10. روشمندی علمی. 11. حلّ و تحلیل مسأله علمی.
12 و 13 و 14. توجه به ابعاد و زوایای روان شناختی نقد و به ویژه لذّت علمیِ برخورداری از نگاه انتقادی به مسایل (ادامه این مطلب را می‌توانید در کتاب پرسش نقد فلسفی دنبال کنید).