درباره لغو سفر ظریف به اروپا

اعدام نوید افکاری یک پیامد اساسی داشت؛ لغو سفر محمدجواد ظریف به اروپا. همدلی ترامپ برای عدم اجرای حکم، ‌به معنای اجرای حکم بود. هرچه تعاملات ایران با اتحادیه اروپا تضعیف شود، ترامپ و اسراییل با موفقیت بیشتری سیاست‌‌های خود را به پیش می‌برند. به گفته وزیر امورخارجه سوئیس که حافظ منافع امریکا در ارتباط با ایران نیز هست، فقط سه کمپانی معظم سوئیس علیرغم همه تحریم‌‌های یک‌جانبه امریکا،‌ در ایران حضور دارند. شاید بتوان برداشت غربی‌ها از اجرای حکم افکاری را به حمله به سفارت عربستان از سوی تندروها تشبیه کرد، خسارت آن حمله با هیچ خسارت دیگری قابل مقایسه نیست. اگر اصلاح‌طلبان دچار چنین خبطی شده بودند،‌ دستکم حکم اعدام در انتظارشان می‌بود. با این همه متاسفانه رقابت‌‌های جناحی، در خلاء فقدان حاکمیت منافع ملی بیش از آن‌که انتظار می‌رود، بسیار خصمانه و عمدتا به نفع بیگانگان است. همین رفتار خصمانه علیه منافع ملی را در دولت اصلاحات نیز زمانی که رئیس دولت برای شرکت در اجلاس سازمان ملل متحد عازم نیویورک بود، شاهد بودیم و آن دستگیری دکتر ابراهیم یزدی رهبر نهضت آزادی ایران بود. اکنون با توجه به تجربه‌های مشابه لغو سفر دکتر ظریف به اروپا غیرعادی به نظر نمی‌رسد. از یک‌سو هیات ایرانی دم‌به‌دم باید از سوی رسانه‌‌های جمعی اروپایی درباره اجرای حکم مذکور سوال و جواب شود و از سوی دیگر رهبران اروپایی در باره دلایل سفر ظریف به کشورشان با توجه به حوادث رخ داده، ‌باید پاسخگو باشند. به عبارت دیگر ظریف باید به جای تعقیب و تامین اهداف منافع ملی، باید درباره عملکرد قوای دیگر پاسخگو می‌شد. از این نظر بار دیگر تندروهای هر دو جناح در داخل و خارج از کشور، دست بالا را در طرد سیاست میانه‌روی و رفتن به سوی تشنج بیشتر به دست آوردند، سیاستی که ناتوانی‌اش در جلوگیری از ورود اسراییل به آب‌‌های گرم خلیج فارس و انداختن عرب‌‌های حاشیه خلیج فارس به دامن تل‌آویو، آشکار شده است. هرچند از منظر ساختاری، این دست از سیاست‌‌ها، درخاورمیانه و ایران رو به شکست است، زیرا سیاست نگاه به شرق، ملزم به ورود به رقابت‌‌های اقتصادی و اجتماعی است، و هم‌پیمانان چنین نگاهی، حاضر نیستند همه تخم مرغ‌‌های خود را در سبد سیاست‌‌های ملیتاریزه کردن مناسبات بریزند. چنین رفتار خلاف عقلانیتی می‌تواند همه دستاوردها و راهبردهای اقتصادی آنان را در غلبه اقتصادی علیه امریکا مخدوش سازد. با این همه، کارکرد چنین سیاست‌‌هایی می‌تواند برای مردم در رنج ناشی از تحریم‌‌های ایران و اقتصاد کرونایی آن، هزینه‌‌های دوچندان داشته باشد. بی‌تردید تعلیق سفرهای هیات ایرانی به اروپا، طعم سیاست‌‌های خاورمیانه‌‌ای امریکا را که این بار به طور همه‌جانبه تمامیت ارضی ایران را نیز هدف قرار داده، بیش از گذشته برکام ایران‌دوستان تلخ می‌کند.