2452
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
آیت‌الله‌العظمی شیخ یوسف صانعی درگذشت
وداع با مرجع متفاوت
همدلی| آیت‌الله یوسف صانعی روز گذشته در سن 83سالگی در قم درگذشت. مرجع تقلیدی که در میان مراجع یک‌صد سال اخیر می‌توان عنوان «متفاوت»را به کار برد. شاگرد و همراه امام خمینی که البته سرنوشتی متفاوت با بیشتر شاگردان وهمراهان رهبر انقلاب داشت. کسی که شاید بتوان وضعیت او را در برخی موارد(مانند مخالفت با برخی تصمیمات نظام، حمله گروه‌های فشار به دفترش) با آیت‌الله منتظری و در یک مورد (یعنی سلب مرجعیت از سوی جامعه مدرسین) با آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری مقایسه کرد.با این همه او به مانند آن دو نفر ارتباطش را با مسئولان دولتی قطع نکرد ودرهمه این سال‌ها،دفتر او محل رجوع مسئولان دولتی و البته مقلدان و پیروانش بود. فتواهای آیت‌الله صانعی درباره برخی اتفاقات و سوالات روزآمد نیز از جمله موارد متفاوت بودن این مرجع شیعه در طی این سال‌ها بوده است.
روز گذشته این مرجع تقلید و استاد درس خارج حوزه علمیه در قم دار فانی را وداع گفت. طبق اعلام دفتر ایشان، ایشان پس از یک روز بستری شدن در بیمارستان نکویی قم به دلیل شکستگی استخوان لگن، به دلیل شدت آسیب‌دیدگی در سن ۸۳ سالگی درگذشت.
آیت‌الله یوسف صانعی سال ۱۳۱۶ در استان اصفهان متولد شد و تا چهارده سالگی در حوزه علمیه این استان تحصیل و سپس برای ادامه فراگیری دروس فقهی به قم سفر کرد. او در امتحانات سطوح عالی حوزه در سال ۱۳۳۴ رتبه اول را احراز کرد و مورد تشویق سید حسین طباطبایی بروجردی قرار گرفت. در همین سال در درس خارجِ امام خمینی شرکت کرد و تا سال ۱۳۴۲ به‌طور مستمر از حوزه درس اصول و فقه ایشان بهره برد و در زمره شاگردان موفق او قرار گرفت. او علاوه بر نشستن پای درس آیت‌الله خمینی، شاگردی استادانی همچون سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و محمدعلی اراکی را نیز تجربه کرد.
آیت‌الله صانعی در اسفند۱۳۵۸ به عنوان یکی از شش فقیه شورای نگهبان قانون اساسی منصوب شد که پس از حدود سه سال، در ۱۹ دی ۱۳۶۱ از آن شورا کناره‌گیری کرد و در همان تاریخ از طرف بنیانگذار جمهوری اسلامی به عنوان دادستان کل کشور منصوب شد؛ مسئولیتی که در اردیبهشت ۱۳۶۴ از آن نیز استعفا داد، اما با استعفایش موافقت نشد و البته چندی بعد، آیت‌الله محمد موسوی‌خوئینی جایگزین او شد. او در اولین دوره مجلس خبرگان رهبری در آذر ۱۳۶۱ به عنوان نماینده منتخب مردم تهران رأی آورد. آیت‌الله صانعی پس از کناره‌گیری از کلیه مناصب حکومتی به قم رفت، درس خارج فقه را ادامه داد و برای اولین بار رساله توضیح‌المسائل خود را در سال ۱۳۷۲ هجری خورشیدی منتشر کرد.
از او به عنوان مرجع تقلیدی نام برده می‌شود که احکام فقهی جدیدی به ویژه درباره حقوق زنان و حقوق غیرمسلمانان دارد. او در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از روحانیون نزدیک به بنیانگذار جمهوری اسلامی به شمار می‌رفت و سمت‌هایی را در سال‌های ابتدایی انقلاب بر عهده داشت. با این حال برخی اختلاف نظرهای او با بعضی تصمیمات حکومتی باعث شده بود که رسانه‌های بیگانه همواره از او به عنوان یکی از منتقدان سرسخت حکومت یاد کنند. این در حالی است که آیت‌الله صانعی هنگام انتخاب آیت‌الله خامنهای به مقام رهبری از مدافعان سرسخت تایید مرجعیت ایشان بود. او بلافاصله پس از انتخاب ایشان به رهبری گفت:«من به عنوان یک مسئله شرعی می‌گویم که تخلف از فرمان آیت الله خامنهای، گناه و معصیتی است بزرگ، خروج از ولایت‌الله، و ورود به ولایت شیطان است.» صانعی همچنین در این زمینه گفته بود:«هنگامی که ولی امر حکم داد، مراجعه به دیگران معصیت و خلاف شرع است.»او همچنین همواره امام خمینی را استثنا می‌دانست و اشاره می‌کرد که قدرت ولی فقیه مقید به تصمیمات مراکزی است که اعضای آن به وسیله انتخابات تعیین می‌شوند و در این زمینه کسانی مثل آیت‌الله خمینی نادر هستند.
با این حال رویکرد آیت‌الله صانعی در جریان مناقشات ایجاد شده بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ قدری متفاوت با رویکرد نظام بود. او از جمله افرادی بود که نسبت حصر کروبی و موسوی واکنش نشان داده و بارها نسبت به این موضوع اعتراض کرد. آقای صانعی چند روز پس از حصر میرحسین موسوی، زهرا رهنورد، مهدی کروبی و فاطمه کروبی در بیانیه‌ای نوشت: «جای بسی تاسف و تعجب است که برخی از افراد، اعتراض معترضین سیاسی را در جامعه فاقد هر گونه پایگاه و جایگاهی دانسته و آن را دروغ و حیله پنداشته ولی با داشتن تمامی قدرت‌های تبلیغی و رسانه‌‌ای از برگزاری یک دادگاه صالح علنی عاجز هستند تا در آن معترضان و منتقدان سیاسی نیز بتوانند از نظرات خود دفاع کنند و در نهایت جامعه خود قضاوت کند که حق با کیست؟»
در همین زمینه دفتر او در قم در سال ۱۳۸۸ بارها مورد حمله گروه‌های فشار قرار گرفت و در دی ماه ۱۳۸۸ نیز جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امضای آیت‌الله شیخ محمد یزدی اعلام کرد که صانعی فاقد ملاک‌های لازم برای تصدی مرجعیت است، حتی برخی از اعضای جامعه مدرسین نظرات فقهی آقای صانعی را بدعت توصیف کرده‌اند. به هر روی آیت‌الله صانعی از جمله مراجع حامی معترضان به نتایج انتخابات سال 88 به‌شمار می‌رفت که انتقادات تندی علیه دولت احمدی‌نژاد ابراز کرده و دفاترش در برخی شهرها مورد حمله هواداران دولت قرار گرفته بود. صدور بیانیه پیرامون عدم صلاحیت او برای مرجعیت یکی از کم‌سابقه‌ترین اتفاقات درباره یک مرجع شیعه به شمار می‌رود که شاید با اقدام جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره آیت‌الله شربعتمداری در سال 61 مشابه باشد. در اطلاعیه جامعه مدرسین آمده بود: «با توجه به پرسش‌های مکرّر مؤمنان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم براساس تحقیقات به عمل آمده در یک سال گذشته و پس از جلسات متعدد به این نتیجه رسیده‌است که ایشان فاقد ملاک‌های لازم برای تصدّی مرجعیت است.»
از طرفی برخی از فتاوای این روحانی شیعه نیز با مخالفت‌های گروه‌های دیگر روبه‌رو شد. از جمله فتواهای مورد مناقشه او، می‌توان به طرح تساوی دیه زن و مرد، منع ازدواج موقت برای مرد مسلمان متاهل که با همسرش زندگی می‌کند، محرم دانستن فرزندخواندگان به مرد و زنی که آنها را به فرزندی پذیرفته‌اند، تردید در جاری شدن حکم ارتداد در مورد کسانی که آگاهانه و از روی تحقیق دین خود را عوض کرده‌اند، ارث بردن غیرمسلمان از مسلمان و مشروط دانستن ازدواج مجدد مرد مسلمان به رضایت همسر اول اشاره کرد. او همچنین سن بلوغ دختران را ۱۳ سالگی عنوان کرده بود و درباره قضاوت زنان نیز معتقد بود که ذکوریت در قضاوت خصوصیت ندارد.
آیت‌الله صانعی به علت نارسایی کلیوی و بالا بودن کراتینین، شامگاه جمعه تحت دیالیز قرار گرفتند تا در صورت بهبود علائم خونی، عمل جراحی شکستگی استخوان بر روی ایشان انجام شود. اما بامداد روز شنبه حدود ساعت ۴ صبح ایشان، دچار عارضه قلبی می‌شوند که در آی‌سی یو تحت نظارت بیشتر قرار می‌گیرند، ولی حدود ساعت ۸ صبح مجددا دچار عارضه قلبی می‌شوند که به ایست کامل قلبی منجر شده و متاسفانه امکان احیاء ایشان محقق نمیشود و نهایتا حدود ساعت هشت و بیست دقیقه صبح شنبه (۲۲ شهریورماه) از دنیا می‌روند.
دیروز حسن روحانی رئیس جمهوری با صدور پیامی درگذشت این مرجع شیعه را تسلیت گفت. در پیام حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی آمده است: ارتحال عالم ربانی حضرت آیت‌الله حاج شیخ یوسف صانعی، موجب اندوه و تألم شد. روحانی افزود: این فقیه مبارز که سال‌ها توفیق درس‌آموزی در مکتب بزرگانی چون امام خمینی(ره) را داشت، تمام عمر پرتلاش خود را وقف خدمت در مسئولیت‌های مختلف و گسترش معارف اسلامی و فرهنگ اهل بیت نمود و کارنامه ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت که بی‌شک زحمات این عالم وارسته در عرصه‌های دینی و اجتماعی همواره در حافظه تاریخی مردم باقی خواهد ماند.رئیس جمهوری در این پیام تاکید کرد: اینجانب این ضایعه را به حوزه‌های علمیه، شاگردان و بیت مکرم ایشان به ویژه آیت‌الله شیخ حسن صانعی تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند متعال برای آن عالم مجاهد علوّ درجات و همجواری با صالحان و برای عموم بازماندگان صبر و اجر مسألت دارم.
اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی، محمدرضا عارف عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله موسوی بجنوردی دبیرکل مجمع روحانیون مبارز، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات، حجت‌الاسلام سید‌هادی خامنهای، علی‌اکبر محتشمی‌پور دبیرکل سابق کنفرانس حمایت از قدس، حزب اعتماد ملی، حزب جوانان ایران اسلامی، حزب ندای ایرانیان، انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها، علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، محسن هاشمی رئیس شورای شهر با صدور پیام‌هایی جداگانه در گذشت آیت‌الله صانعی را تسلیت گفتند. دفتر آقای صانعی نیز اعلام کرد که طبق وصیت ایشان، در ایام کرونا هیچگونه مراسمی برگزار نمیشود.
روز گذشته این مرجع تقلید و استاد درس خارج حوزه علمیه در قم دار فانی را وداع گفت. طبق اعلام دفتر ایشان، ایشان پس از یک روز بستری شدن در بیمارستان نکویی قم به دلیل شکستگی استخوان لگن، به دلیل شدت آسیب‌دیدگی در سن ۸۳ سالگی درگذشت.
آیت‌الله یوسف صانعی سال ۱۳۱۶ در استان اصفهان متولد شد و تا چهارده سالگی در حوزه علمیه این استان تحصیل و سپس برای ادامه فراگیری دروس فقهی به قم سفر کرد. او در امتحانات سطوح عالی حوزه در سال ۱۳۳۴ رتبه اول را احراز کرد و مورد تشویق سید حسین طباطبایی بروجردی قرار گرفت. در همین سال در درس خارجِ امام خمینی شرکت کرد و تا سال ۱۳۴۲ به‌طور مستمر از حوزه درس اصول و فقه ایشان بهره برد و در زمره شاگردان موفق او قرار گرفت. او علاوه بر نشستن پای درس آیت‌الله خمینی، شاگردی استادانی همچون سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و محمدعلی اراکی را نیز تجربه کرد.
آیت‌الله صانعی در اسفند۱۳۵۸ به عنوان یکی از شش فقیه شورای نگهبان قانون اساسی منصوب شد که پس از حدود سه سال، در ۱۹ دی ۱۳۶۱ از آن شورا کناره‌گیری کرد و در همان تاریخ از طرف بنیانگذار جمهوری اسلامی به عنوان دادستان کل کشور منصوب شد؛ مسئولیتی که در اردیبهشت ۱۳۶۴ از آن نیز استعفا داد، اما با استعفایش موافقت نشد و البته چندی بعد، آیت‌الله محمد موسوی‌خوئینی جایگزین او شد. او در اولین دوره مجلس خبرگان رهبری در آذر ۱۳۶۱ به عنوان نماینده منتخب مردم تهران رأی آورد. آیت‌الله صانعی پس از کناره‌گیری از کلیه مناصب حکومتی به قم رفت، درس خارج فقه را ادامه داد و برای اولین بار رساله توضیح‌المسائل خود را در سال ۱۳۷۲ هجری خورشیدی منتشر کرد.
از او به عنوان مرجع تقلیدی نام برده می‌شود که احکام فقهی جدیدی به ویژه درباره حقوق زنان و حقوق غیرمسلمانان دارد. او در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از روحانیون نزدیک به بنیانگذار جمهوری اسلامی به شمار می‌رفت و سمت‌هایی را در سال‌های ابتدایی انقلاب بر عهده داشت. با این حال برخی اختلاف نظرهای او با بعضی تصمیمات حکومتی باعث شده بود که رسانه‌های بیگانه همواره از او به عنوان یکی از منتقدان سرسخت حکومت یاد کنند. این در حالی است که آیت‌الله صانعی هنگام انتخاب آیت‌الله خامنهای به مقام رهبری از مدافعان سرسخت تایید مرجعیت ایشان بود. او بلافاصله پس از انتخاب ایشان به رهبری گفت:«من به عنوان یک مسئله شرعی می‌گویم که تخلف از فرمان آیت الله خامنهای، گناه و معصیتی است بزرگ، خروج از ولایت‌الله، و ورود به ولایت شیطان است.» صانعی همچنین در این زمینه گفته بود:«هنگامی که ولی امر حکم داد، مراجعه به دیگران معصیت و خلاف شرع است.»او همچنین همواره امام خمینی را استثنا می‌دانست و اشاره می‌کرد که قدرت ولی فقیه مقید به تصمیمات مراکزی است که اعضای آن به وسیله انتخابات تعیین می‌شوند و در این زمینه کسانی مثل آیت‌الله خمینی نادر هستند.
با این حال رویکرد آیت‌الله صانعی در جریان مناقشات ایجاد شده بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ قدری متفاوت با رویکرد نظام بود. او از جمله افرادی بود که نسبت حصر کروبی و موسوی واکنش نشان داده و بارها نسبت به این موضوع اعتراض کرد. آقای صانعی چند روز پس از حصر میرحسین موسوی، زهرا رهنورد، مهدی کروبی و فاطمه کروبی در بیانیه‌ای نوشت: «جای بسی تاسف و تعجب است که برخی از افراد، اعتراض معترضین سیاسی را در جامعه فاقد هر گونه پایگاه و جایگاهی دانسته و آن را دروغ و حیله پنداشته ولی با داشتن تمامی قدرت‌های تبلیغی و رسانه‌‌ای از برگزاری یک دادگاه صالح علنی عاجز هستند تا در آن معترضان و منتقدان سیاسی نیز بتوانند از نظرات خود دفاع کنند و در نهایت جامعه خود قضاوت کند که حق با کیست؟»
در همین زمینه دفتر او در قم در سال ۱۳۸۸ بارها مورد حمله گروه‌های فشار قرار گرفت و در دی ماه ۱۳۸۸ نیز جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امضای آیت‌الله شیخ محمد یزدی اعلام کرد که صانعی فاقد ملاک‌های لازم برای تصدی مرجعیت است، حتی برخی از اعضای جامعه مدرسین نظرات فقهی آقای صانعی را بدعت توصیف کرده‌اند. به هر روی آیت‌الله صانعی از جمله مراجع حامی معترضان به نتایج انتخابات سال 88 به‌شمار می‌رفت که انتقادات تندی علیه دولت احمدی‌نژاد ابراز کرده و دفاترش در برخی شهرها مورد حمله هواداران دولت قرار گرفته بود. صدور بیانیه پیرامون عدم صلاحیت او برای مرجعیت یکی از کم‌سابقه‌ترین اتفاقات درباره یک مرجع شیعه به شمار می‌رود که شاید با اقدام جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره آیت‌الله شربعتمداری در سال 61 مشابه باشد. در اطلاعیه جامعه مدرسین آمده بود: «با توجه به پرسش‌های مکرّر مؤمنان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم براساس تحقیقات به عمل آمده در یک سال گذشته و پس از جلسات متعدد به این نتیجه رسیده‌است که ایشان فاقد ملاک‌های لازم برای تصدّی مرجعیت است.»
از طرفی برخی از فتاوای این روحانی شیعه نیز با مخالفت‌های گروه‌های دیگر روبه‌رو شد. از جمله فتواهای مورد مناقشه او، می‌توان به طرح تساوی دیه زن و مرد، منع ازدواج موقت برای مرد مسلمان متاهل که با همسرش زندگی می‌کند، محرم دانستن فرزندخواندگان به مرد و زنی که آنها را به فرزندی پذیرفته‌اند، تردید در جاری شدن حکم ارتداد در مورد کسانی که آگاهانه و از روی تحقیق دین خود را عوض کرده‌اند، ارث بردن غیرمسلمان از مسلمان و مشروط دانستن ازدواج مجدد مرد مسلمان به رضایت همسر اول اشاره کرد. او همچنین سن بلوغ دختران را ۱۳ سالگی عنوان کرده بود و درباره قضاوت زنان نیز معتقد بود که ذکوریت در قضاوت خصوصیت ندارد.
آیت‌الله صانعی به علت نارسایی کلیوی و بالا بودن کراتینین، شامگاه جمعه تحت دیالیز قرار گرفتند تا در صورت بهبود علائم خونی، عمل جراحی شکستگی استخوان بر روی ایشان انجام شود. اما بامداد روز شنبه حدود ساعت ۴ صبح ایشان، دچار عارضه قلبی می‌شوند که در آی‌سی یو تحت نظارت بیشتر قرار می‌گیرند، ولی حدود ساعت ۸ صبح مجددا دچار عارضه قلبی می‌شوند که به ایست کامل قلبی منجر شده و متاسفانه امکان احیاء ایشان محقق نمیشود و نهایتا حدود ساعت هشت و بیست دقیقه صبح شنبه (۲۲ شهریورماه) از دنیا می‌روند.
دیروز حسن روحانی رئیس جمهوری با صدور پیامی درگذشت این مرجع شیعه را تسلیت گفت. در پیام حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی آمده است: ارتحال عالم ربانی حضرت آیت‌الله حاج شیخ یوسف صانعی، موجب اندوه و تألم شد. روحانی افزود: این فقیه مبارز که سال‌ها توفیق درس‌آموزی در مکتب بزرگانی چون امام خمینی(ره) را داشت، تمام عمر پرتلاش خود را وقف خدمت در مسئولیت‌های مختلف و گسترش معارف اسلامی و فرهنگ اهل بیت نمود و کارنامه ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت که بی‌شک زحمات این عالم وارسته در عرصه‌های دینی و اجتماعی همواره در حافظه تاریخی مردم باقی خواهد ماند.رئیس جمهوری در این پیام تاکید کرد: اینجانب این ضایعه را به حوزه‌های علمیه، شاگردان و بیت مکرم ایشان به ویژه آیت‌الله شیخ حسن صانعی تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند متعال برای آن عالم مجاهد علوّ درجات و همجواری با صالحان و برای عموم بازماندگان صبر و اجر مسألت دارم.
اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی، محمدرضا عارف عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله موسوی بجنوردی دبیرکل مجمع روحانیون مبارز، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات، حجت‌الاسلام سید‌هادی خامنهای، علی‌اکبر محتشمی‌پور دبیرکل سابق کنفرانس حمایت از قدس، حزب اعتماد ملی، حزب جوانان ایران اسلامی، حزب ندای ایرانیان، انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها، علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، محسن هاشمی رئیس شورای شهر با صدور پیام‌هایی جداگانه در گذشت آیت‌الله صانعی را تسلیت گفتند. دفتر آقای صانعی نیز اعلام کرد که طبق وصیت ایشان، در ایام کرونا هیچگونه مراسمی برگزار نمیشود.