توافق چین و هند، آتشی زیر خاکستر

همدلی| محسن رفیق: در حالی که درگیری و اختلاف مرزی چین و هند در آستانه یک بحران و مناقشه تمام‌عیار قرار گرفته بود، روز گذشته مسئولان دو کشور در جهت پایان دادن به این اختلافات به توافق رسیدند. درگیری مرزی میان هند و چین اتفاق تازه و غیر منتظره‌ای نبوده و دو کشور سال‌‌هاست بر سر مالکیت بخشی از مناطق خود با دیگری سر جنگ دارند. این در حالی است که در این منازعه و با وجود آنکه قرار بود نیروهای مرزی سلاحی را با خود حمل نکنند، تا به امروز حداقل بیست سرباز هندی در درگیری در منطقه لداخ کشته شده‌اند. در این اختلافات چین علاوه بر ادعاهای مرزی، نسبت به احداث راه توسط هند در منطقه مرزی نیز معترض بوده است.
با این حال روز گذشته سابرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند و وانگ یی همتای چینی او طی دیداری دو ساعت و نیمه در حاشیه نشست سازمان همکاری‌های شانگهای در مسکو، برای اتمام فوری درگیری‌های مرزی به توافق رسیدند. در این نشست که نخستین دیدار این دو مقام سیاسی از زمان آغاز تنش‌های مرزی در منطقه هیمالایا در ماه می بوده است، بر سر پایان فوری این تنش‌ها توافق شد. در بیانیه‌ای که در این خصوص صادر شد، آمده است که وزرای خارجه دو طرف به این اتفاق‌نظر رسیدند که وضعیت کنونی در مناطق مرزی به نفع هیچ‌کدام نیست و به همین دلیل توافق کردند که نیروهای مرزی دو طرف باید به گفت‌وگو ادامه داده و تنش‌ها را کاهش دهند.

افزایش تنش‌‌های مرزی

وزارت دفاع هند نیز اعلام کرده است که هر دو کشور توافق کردند که هیچ اقدام دیگری که باعث پیچیده شدن وضعیت یا ایجاد تنش در مناطق مرزی شود، انجام ندهند. این در حالی است که در هفته‌‌های اخیر و به دنبال نزاع‌‌های اخیر و تحرکات مرزی نظامیان هندی و چینی، التهابات در مرز مشترک دو کشور باز هم اوج گرفته بود. نظامیان هندی با این ادعا که چین به حریم هند تجاوز کرده و تلاش داشته وارد خاک این کشور شود، در آماده‌باش کامل به سر می‌‌‌برند. از سوی دیگر چین هزاران نظامی خود را در مناطق استراتژیک مستقر کرده تا در صورت بروز درگیری‌‌های احتمالی به سرعت وارد عمل شوند. افزایش تنش‌‌های مرزی میان دو کشور نشان‌دهنده بی‌نتیجه بودن مذاکرات میان دو کشور تلقی می‌‌‌شود. با این حال مسئولین نظامی هندی و چینی در تلاش هستند از برخورد نظامی جلوگیری کنند. این توافق اما به معنای پایان همه این اختلافات نیست. به استناد برخی تصاویر ماهواره‌ای، جمهوری خلق چین در حال اشغال و ایجاد پست‌های جدید در ساحل جنوبی دریاچه پانگونگ یعنی منطقه مورد مناقشه دو کشور است. همچنین به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، ارتش چین زیرساخت‌های موجود در امتداد سواحل شمالی دریاچه پانگونگ، جایی که نیروهای بیشتری از جمهوری خلق چین خطوط مرزی را اشغال کرده و در آن نیرو جمع کرده‌اند را یکی کرده است. تصاویر ماهواره‌ای تهیه شده توسط کانال خبری ان‌دی‌تی‌وی هند، نشان می‌دهند که هیچ‌گونه عقب‌نشینی از سوی نیروهای چینی بعد از چند دور مذاکرات دیپلماتیک طی چندین ماه، وجود ندارد. ساخت و سازهای اضافی، کامیون‌های چینی و چادرهایی که در کمتر از یک کیلومتری خط واقعی کنترل قرار داشت در بخش جنوبی دریاچه پانگونگ، نیز در تصاویر ماهواره‌ای نشان داده شده است. بنا بر گزارش‌ها، چین حدود ۸ کیلومتر در ساحل شمالی دریاچه پانگونگ نفوذ کرده و نیروهای جمهوری خلق چین، در حال تسلط بر نقاط مرزی دریاچه هستند. از سوی دیگر ارتش هند بر خط‌الرأس و تپه‌های منطقه چاشول تسلط داشته و دارای موقعیت‌های کلیدی در خطوط مرزی است.

معنی عقب‌نشینی سربازان

این تحولات البته قبل از مذاکرات دیروز بین جایشانکار، وزیر امور خارجه هند و وانگ یی، همتای چینی‌اش به منظور خنثی کردن تنش‌ها در میان خصومت‌های مرزی، صورت گرفته است و نتیجه اصلی آن در روزهای آینده خود را نشان خواهد داد. با این وجود دولت دهلی‌نو ضمن رد ادعای توافق با چین در خصوص تنش‌های مرزی اعلام کرد که تنها اتفاقی که افتاده این است که سربازان دو کشور ۶۰۰ متر عقب‌نشینی کرده‌اند. همچنین در بیانیه وزارت خارجه هند آمده است که نزدیکی بیش از اندازه سربازان چینی و هندی در مرز گالوان خطرآفرین بود و دولت کشور موافقت کردند برای جلوگیری از تنش ناخواسته سربازان 600 متر عقب‌نشینی داشته باشند. درحالی که در این بیانیه تاکید شده است که عقب‌نشینی مختصر سربازان به معنای امضا یک توافق نامه جامع بین دو کشور نیست و رایزنی‌‌های برای پایان دادن به تنش‌‌های مرزی در بالاترین سطوح ادامه دارد. هند همچنین تصریح کرد که پکن مدعی مالکیت بر تمام دره گالوان است و این ادعا به هیچ عنوان از سوی دهلی نو پذیرفته نخواهد شد. از سوی دیگر رسانه‌‌های دو کشور تاکید کردند که گشت‌زنی و شناسایی از سوی دو کشور به شدت ادامه دارد و پرواز پهپادها بر فراز ارتفاعات هیمالیا که منطقه مرزی دو کشور است بارها رصد شده است. این در حالی است که هند و چین پیش‌تر در سال 2013 توافق کرده بودند برای جلوگیری از تحریک طرف مقابل از انجام عملیات‌‌های گشت‌زنی مرزی خودداری کنند.

نتیجه نشست مشترک وزرای دفاع

در زمینه حل این مناقشات، هفته گذشته نیز وزرای دفاع هند و چین، در یک نشست مشترک اعلام کرده بودند که بر اساس توافق شکل گرفته در راستای کاهش تنش‌ها در امتداد مرزهای مورد مناقشه خود به نتیجه رسیده‌اند. راجینات سینگ، وزیر دفاع هند و وی فنگه، همتای چینی در اواخر روز جمعه گذشته و در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای در مسکو دیدار و رایزنی کرده بودند. براساس بیانیه وزارت دفاع هند، دو کشور توافق کردند که هیچ طرفی نباید اقدامات دیگری که اوضاع را پیچیده‌ کند یا به تشدید تنش در این منطقه مرزی بینجامد را صورت دهند. پیشتر وزیر دفاع چین به همتای هندی خود راجنات سینگ گفته بود که مسئولیت کامل تشدید تنش‌ها در منطقه مرزی بر عهده دهلی‌نو است. این نشست متقابل به در حالی به درخواست وزیر دفاع چین انجام شد که وزرای دفاع چین و هند در حال به منظور شرکت در نشست وزرای دفاع سازمان همکاری شانگهای، در مسکو به سر می‌بردند.
با این وجود از سوی دیگر هند سرگرم برنامه‌ریزی برای کاهش وابستگی به چین، تشدید کنترل واردات مس و آلومینیوم و طراحی سیاست‌هایی برای ایجاد محدودیت واردات از این کشور است. منابع آگاه دولتی در این زمینه به رویترز گزارش داده‌اند که هند به زودی و در گام نخست تشدید کنترل‌‌های وارداتی، از واردکنندگان درخواست خواهد کرد اطلاعات خود را به ثبت رسانده و برای واردات مس و آلومینیوم مجوزهای ویژه دریافت کنند. وزارت معادن فدرال هند در نامه‌ای که اواخر ماه گذشته به وزارت بازرگانی هند نوشت، اعلام کرد تشدید کنترل واردات، تلاش برای خودکفایی اقتصادی را هدف گرفته است. این اظهارات به تلاش دولت نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند برای کاهش واردات و افزایش صادرات محصولات ارزش افزوده اشاره دارد. هند مکانیزم مشابهی برای واردات آلومینیوم دارد که عمدتا از چین وارد می‌‌‌شود. بی‌کی بهاتیا، یکی از دبیران کل فدراسیون صنایع معدنی هند که بزرگترین لابی معدنی این کشور است، به رویترز گفت: چین بزرگترین تهدید برای صنعت آلومینیوم هند است. طبق آمار دولتی، هند در سال مالی ۲۰۲۰-۲۰۱۹ به ارزش ۴.۴ میلیارد دلار آلومینیوم وارد کرده که چین بزرگترین تامین کننده آن بوده و به ارزش بیش از یک میلیارد دلار صادرات آلومینیوم داشته است. بر اساس گزارش رویترز، به دنبال درگیری مرگبار نیروهای نظامی چین و هند در منطقه مرزی مورد مناقشه در هیمالیا که در ژوئن روی داد، هند محدودیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری علیه شرکت‌های چینی را به میزان فزاینده‌ای افزایش داده است.