2452
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
روابط ابوظبی با ریاض تیره شد
چرخش تازه امارات به سوی ایران
همدلی| محسن رفیق: با این‌که سیاست‌های آمریکا در این مسیر است که با منزوی کردن ایران و مخابره تصویری تیره‌وتار از آن، روابط تهران با همسایگانش را به حداقل برساند و حتی قطع شدن کامل آنها را به نظاره بنشیند، اما کشوری مانند امارات با پیشینه بلندی از سطح روابط بالا با ایران، به خوبی درک کرده است که ترامپ و پمپئو، روزی رفتنی شده و این حفظ ارتباط با همسایه‌‌ای چون ایران است که در نهایت اهمیت دارد. همسایه‌‌ای به مانند ایران با مشخصه‌های خاصی چون وسعت، قدرت نظامی، نیروی انسانی و بستر سرمایه‌گذاری مناسب، کشوری نیست که امارات به آسانی بتواند آن را نادیده بگیرد و قطعا سیاستمداران ابوظبی به خوبی بر این نکته واقفند که تنظیم برنامه‌های سیاست خارجی این کشور باید به گونه‌‌ای صورت گیرد که بتواند در شرایط زمانی متفاوت، تامین کننده منافع ملی آنها در این زمینه باشد.از همین‌روست که شاید ارتباطات جدید مقامات دو کشور را بتوان از این منظر مورد ارزیابی قرار داد. به گزارش اداره کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امور خارجه، محمدجواد ظریف روز یکشنبه در نشستی ویدئویی با شیخ عبدالله بن زاید وزیر امور خارجه و همکاری‌های بین‌المللی دولت امارات، روند همکاری‌های دوجانبه و موضوعات مشترک منطقهای را مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند. در این گفتوگو دو طرف آمادگی خود را برای توسعه همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف در راستای منافع مشترک مورد تاکید قرار دادند. ظریف در این گفتوگو با یادآوری شرایط حساس منطقه بر ضرورت گفتوگو و همکاری‌های فیمابین تاکید کرد و اظهار داشت که دیگران ممکن است از شرایط کنونی در جهت بی‌ثباتی منطقه بهره‌برداری کنند، ولی ما به عنوان همسایه باید در اندیشه ثبات منطقه باشیم. طرف اماراتی نیز در این گفتوگو همکاری ایران و امارات را در منطقه ضروری دانست و بر استمرار رایزنی‌های فیمابین و تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها تاکید کرد.
شبکه الجزیره با مورد توجه قرار دادن محورهای این گفتوگو، آن را کم‌سابقه ارزیابی کرد. به گزارش این شبکه، وزرای امور خارجه ایران و امارات متحده عربی در گفت‌وگویی کم‌سابقه که با تبریک عید قربان همراه بود، درباره تقویت همکاری دوجانبه در مقابله با ویروس کرونا، تاکید کردند. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز در پیامی توئیتری درباره این گفتوگو نوشت که ما گفت‌وگوی ویدیویی مهم، صریح و دوستانه‌‌ای راجع به ویروس کرونا و شرایط موجود دوجانبه، منطقه و جهان انجام دادیم. ظریف در ادامه آورده است که ما در این گفتوگو توافق کردیم که با توجه به چالش‌های سخت و انتخاب‌های سخت‌تری که منطقه با آن روبه‌رو است، به گفتوگو بر مبنای ایده ابتکار صلح هرمز ادامه دهیم. در اردیبهشت ماه گذشته نیز محمدجواد ظریف و شیخ عبدالله بن زاید، در گفت‌وگویی در خصوص مبارزه با شیوع کرونا و سایر مسائل مورد علاقه تبادل نظر کرده بودند.
این در شرایطی است که ایران مدت زیادی است با امارات متحده عربی و عربستان سعودی که از متحدان نزدیک آمریکا در منطقه خلیج فارس محسوب می‌شوند، اختلافاتی دارد. با این حال با وجود آنکه واشنگتن سال گذشته ایران را مقصر برخی حملات به منافع نفتی در خلیج فارس می‌دانست، امارات متحده عربی به طور علنی، هیچ واکنشی نسبت به مقصر دانستن ایران در این مساله نشان نداد.
با این وجود به نظر می‌رسد که از زمانی پیش، امارات تا حدودی از همراهی با عربستان فاصله گرفته و خط‌مشی مستقل‌تری را نسبت به ریاض دنبال می‌کند. احمد دستمالچیان سفیر سابق ایران در اردن و لبنان، در گفتوگو با ایرنا، با اشاره به گفت‌وگوی ویدئوکنفرانسی روز یکشنبه محمدجواد ظریف با شیخ عبدالله بن زاید، همتای اماراتی خود، اظهار کرد که عربستان به دلیل رویکردها و مواضع افراطی نسبت به مسائل منطقهای، هزینه‌های هنگفتی را برای خود و متحدانش ایجاد کرده است و از همین روی امارات پس از چند سال همراهی با عربستان در بحران یمن، در مورد نحوه مدیریت این بحران با عربستان دچار اختلافات جدی شده است، به همین دلیل در ماه‌های اخیر شاهد درگیری و برخورد نیروهای وابسته به امارات با نیروهای طرفدار عربستان بوده‌ایم.
این کارشناس مسائل خلیج فارس ادامه داده است که امارات در یک سال گذشته کوشیده است تا اندک اندک راهش را از عربستان جدا کرده و از پرداخت هزینه‌های گزاف و هنگفت دوری کند و در همین راستا، اماراتی‌ها از نقش خود در یمن کاسته‌اند. او همچنین خاطرنشان کرده است که عربستان به دلیل حیثیتی کردن موضوع یمن در باتلاقی قرار گرفته که خروج از آن برایش بسیار پر هزینه بوده و هر روز هم بر هزینه آن افزوده می‌شود، اما امارات به دلیل چرخش‌هایی که در سیاست خارجی خود داشته، توانسته از این مهلکه خارج شود. به گفته این دیپلمات پیشین، سیاست‌های امارات نسبت به عربستان، واقع‌گرایانه‌تر است و به همین خاطر، ابوظبی راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر از ریاض می‌تواند رفتارهای خود را اصلاح کند، هرچند که آنها در سایر عرصه‌ها مانند رابطه با آمریکا و عادی‌سازی مناسبات با اسرائیل کار خود را می‌کنند.
دستمالچیان با تاکید بر این‌که امارات می‌کوشد براساس خط‌مشی واقع‌گرایانه خود با واقعیت‌ها کنار بیاید، ابراز داشت که یکی از این واقعیت‌ها، تاکید بر نقش ایران به عنوان یک نیروی موثر، قدرتمند و با نفوذ منطقهای است، آنها بر خلاف سعودی‌ها متوجه محوریت ایران و قدرت نیروهای مقاومت شده‌اند و آن را در محاسبات خود مورد توجه قرار می‌دهند. او ادامه داده است که در چند ماه اخیر شاهد تماس‌های ابوظبی به تهران و دمشق و گفتوگو با محمدجواد ظریف و بشار اسد بوده‌ایم و البته از آنجایی که اماراتی‌ها با ترک‌ها هم دچار اختلافاتی شده‌اند، به نظر می‌رسد تلاش ابوظبی برای عادی‌سازی روابط با تهران و دمشق در چارچوب ایجاد توازن منطقهای است.
او در پاسخ به این سوال که آیا تنش‌زدایی امارات با سوریه در چارچوب بهبود مناسبات با تهران است؟ پاسخ داد که این تنش‌زدایی هم در مسیر بهبود مناسبات با ایران است و هم ناامیدی امارات از دستیابی به اهداف خود در سوریه را شامل می‌شود. امارات، قطر و عربستان سعودی در این مدت به اهداف خود نرسیده‌اند و با وجود تلاش‌های امارات و عربستان، بشار اسد همچنان در راس قدرت در سوریه قرار دارد، بنابراین تداوم وضع موجود در سوریه موجب شده تا کشورهای مخالف بشار اسد در مخمصه‌ای قرار بگیرند که هم از نظر سیاسی و هم اقتصادی هزینه بالایی برای آنها داشته باشد. در همین زمینه مهران کامروا، رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی و منطقهای دانشگاه جرج تاون آمریکا روز جمعه در گفتوگو با ایرنا، با اشاره به تماس تلفنی وزرای امور خارجه ایران و امارات گفت چند دلیل موجب شد تا ابوظبی در تنظیم روابط خود با تهران بازنگری کرده و به سمت کاهش تنش با ایران حرکت کند. اولین مسئله این بود که کشتی‌هایی در بندر الفجیره امارات مورد هدف قرار گرفتند اما جامعه بین‌المللی و در راس آنها، آمریکا واکنش مدنظر امارات را از خود نشان نداد. علاوه بر این مورد هدف قرار دادن پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی توسط نیروهای مسلح ایران موجب شد تا عزم ابوظبی برای بهبود مناسبات با تهران جدی‌تر شود. او اضافه کرد که وقتی اماراتی‌ها اقتدار ایران را دیدند به تجدیدنظر در سیاست‌هایشان نسبت به تهران روی آوردند، آنها پس از این ماجرا تصمیم گرفتند که از طریق دیپلماسی، گفتوگو و مذاکره با ایران رفتار کنند و نتیجه آن شد که بلافاصله هیاتی امنیتی به ایران اعزام کردند.
کامروا ضمن اشاره به ناکامی امارات و عربستان در بحران یمن، ابراز داشت که وقتی اماراتی‌ها دیدند به اهداف خود در یمن نرسیده‌اند و تداوم این مسیر به بن‌بست خواهد رسید، برای خروج از این درجا زدن، به فکر بهبود روابط با ایران و کاهش تنش افتادند. او با یادآوری مناسبات ابوظبی و ریاض بیان کرد که طی چند سال گذشته به ویژه پس از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، شاهد اتحاد میان امارات و عربستان بوده‌ایم، اما این اتحاد موقتی است چراکه دو کشور از نظر تاریخی، سیاسی و دیپلماتیک با یکدیگر اختلاف دارند. در واقع، دوستی بن سلمان و بن زاید موجب بهبود روابط عربستان و امارات شده، اما اختلاف در بطن مناسبات دو کشور همچنان وجود دارد.
شبکه الجزیره با مورد توجه قرار دادن محورهای این گفتوگو، آن را کم‌سابقه ارزیابی کرد. به گزارش این شبکه، وزرای امور خارجه ایران و امارات متحده عربی در گفت‌وگویی کم‌سابقه که با تبریک عید قربان همراه بود، درباره تقویت همکاری دوجانبه در مقابله با ویروس کرونا، تاکید کردند. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز در پیامی توئیتری درباره این گفتوگو نوشت که ما گفت‌وگوی ویدیویی مهم، صریح و دوستانه‌‌ای راجع به ویروس کرونا و شرایط موجود دوجانبه، منطقه و جهان انجام دادیم. ظریف در ادامه آورده است که ما در این گفتوگو توافق کردیم که با توجه به چالش‌های سخت و انتخاب‌های سخت‌تری که منطقه با آن روبه‌رو است، به گفتوگو بر مبنای ایده ابتکار صلح هرمز ادامه دهیم. در اردیبهشت ماه گذشته نیز محمدجواد ظریف و شیخ عبدالله بن زاید، در گفت‌وگویی در خصوص مبارزه با شیوع کرونا و سایر مسائل مورد علاقه تبادل نظر کرده بودند.
این در شرایطی است که ایران مدت زیادی است با امارات متحده عربی و عربستان سعودی که از متحدان نزدیک آمریکا در منطقه خلیج فارس محسوب می‌شوند، اختلافاتی دارد. با این حال با وجود آنکه واشنگتن سال گذشته ایران را مقصر برخی حملات به منافع نفتی در خلیج فارس می‌دانست، امارات متحده عربی به طور علنی، هیچ واکنشی نسبت به مقصر دانستن ایران در این مساله نشان نداد.
با این وجود به نظر می‌رسد که از زمانی پیش، امارات تا حدودی از همراهی با عربستان فاصله گرفته و خط‌مشی مستقل‌تری را نسبت به ریاض دنبال می‌کند. احمد دستمالچیان سفیر سابق ایران در اردن و لبنان، در گفتوگو با ایرنا، با اشاره به گفت‌وگوی ویدئوکنفرانسی روز یکشنبه محمدجواد ظریف با شیخ عبدالله بن زاید، همتای اماراتی خود، اظهار کرد که عربستان به دلیل رویکردها و مواضع افراطی نسبت به مسائل منطقهای، هزینه‌های هنگفتی را برای خود و متحدانش ایجاد کرده است و از همین روی امارات پس از چند سال همراهی با عربستان در بحران یمن، در مورد نحوه مدیریت این بحران با عربستان دچار اختلافات جدی شده است، به همین دلیل در ماه‌های اخیر شاهد درگیری و برخورد نیروهای وابسته به امارات با نیروهای طرفدار عربستان بوده‌ایم.
این کارشناس مسائل خلیج فارس ادامه داده است که امارات در یک سال گذشته کوشیده است تا اندک اندک راهش را از عربستان جدا کرده و از پرداخت هزینه‌های گزاف و هنگفت دوری کند و در همین راستا، اماراتی‌ها از نقش خود در یمن کاسته‌اند. او همچنین خاطرنشان کرده است که عربستان به دلیل حیثیتی کردن موضوع یمن در باتلاقی قرار گرفته که خروج از آن برایش بسیار پر هزینه بوده و هر روز هم بر هزینه آن افزوده می‌شود، اما امارات به دلیل چرخش‌هایی که در سیاست خارجی خود داشته، توانسته از این مهلکه خارج شود. به گفته این دیپلمات پیشین، سیاست‌های امارات نسبت به عربستان، واقع‌گرایانه‌تر است و به همین خاطر، ابوظبی راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر از ریاض می‌تواند رفتارهای خود را اصلاح کند، هرچند که آنها در سایر عرصه‌ها مانند رابطه با آمریکا و عادی‌سازی مناسبات با اسرائیل کار خود را می‌کنند.
دستمالچیان با تاکید بر این‌که امارات می‌کوشد براساس خط‌مشی واقع‌گرایانه خود با واقعیت‌ها کنار بیاید، ابراز داشت که یکی از این واقعیت‌ها، تاکید بر نقش ایران به عنوان یک نیروی موثر، قدرتمند و با نفوذ منطقهای است، آنها بر خلاف سعودی‌ها متوجه محوریت ایران و قدرت نیروهای مقاومت شده‌اند و آن را در محاسبات خود مورد توجه قرار می‌دهند. او ادامه داده است که در چند ماه اخیر شاهد تماس‌های ابوظبی به تهران و دمشق و گفتوگو با محمدجواد ظریف و بشار اسد بوده‌ایم و البته از آنجایی که اماراتی‌ها با ترک‌ها هم دچار اختلافاتی شده‌اند، به نظر می‌رسد تلاش ابوظبی برای عادی‌سازی روابط با تهران و دمشق در چارچوب ایجاد توازن منطقهای است.
او در پاسخ به این سوال که آیا تنش‌زدایی امارات با سوریه در چارچوب بهبود مناسبات با تهران است؟ پاسخ داد که این تنش‌زدایی هم در مسیر بهبود مناسبات با ایران است و هم ناامیدی امارات از دستیابی به اهداف خود در سوریه را شامل می‌شود. امارات، قطر و عربستان سعودی در این مدت به اهداف خود نرسیده‌اند و با وجود تلاش‌های امارات و عربستان، بشار اسد همچنان در راس قدرت در سوریه قرار دارد، بنابراین تداوم وضع موجود در سوریه موجب شده تا کشورهای مخالف بشار اسد در مخمصه‌ای قرار بگیرند که هم از نظر سیاسی و هم اقتصادی هزینه بالایی برای آنها داشته باشد. در همین زمینه مهران کامروا، رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی و منطقهای دانشگاه جرج تاون آمریکا روز جمعه در گفتوگو با ایرنا، با اشاره به تماس تلفنی وزرای امور خارجه ایران و امارات گفت چند دلیل موجب شد تا ابوظبی در تنظیم روابط خود با تهران بازنگری کرده و به سمت کاهش تنش با ایران حرکت کند. اولین مسئله این بود که کشتی‌هایی در بندر الفجیره امارات مورد هدف قرار گرفتند اما جامعه بین‌المللی و در راس آنها، آمریکا واکنش مدنظر امارات را از خود نشان نداد. علاوه بر این مورد هدف قرار دادن پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی توسط نیروهای مسلح ایران موجب شد تا عزم ابوظبی برای بهبود مناسبات با تهران جدی‌تر شود. او اضافه کرد که وقتی اماراتی‌ها اقتدار ایران را دیدند به تجدیدنظر در سیاست‌هایشان نسبت به تهران روی آوردند، آنها پس از این ماجرا تصمیم گرفتند که از طریق دیپلماسی، گفتوگو و مذاکره با ایران رفتار کنند و نتیجه آن شد که بلافاصله هیاتی امنیتی به ایران اعزام کردند.
کامروا ضمن اشاره به ناکامی امارات و عربستان در بحران یمن، ابراز داشت که وقتی اماراتی‌ها دیدند به اهداف خود در یمن نرسیده‌اند و تداوم این مسیر به بن‌بست خواهد رسید، برای خروج از این درجا زدن، به فکر بهبود روابط با ایران و کاهش تنش افتادند. او با یادآوری مناسبات ابوظبی و ریاض بیان کرد که طی چند سال گذشته به ویژه پس از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، شاهد اتحاد میان امارات و عربستان بوده‌ایم، اما این اتحاد موقتی است چراکه دو کشور از نظر تاریخی، سیاسی و دیپلماتیک با یکدیگر اختلاف دارند. در واقع، دوستی بن سلمان و بن زاید موجب بهبود روابط عربستان و امارات شده، اما اختلاف در بطن مناسبات دو کشور همچنان وجود دارد.