علل و پیامدهای تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد

بی‌تردید همه گردشگرانی که تا آخر ماه تیر ۱۳۹۹ سفری به ترکیه و شهر استانبول داشتند، از موزه «ایاصوفیه»، که یکی از مراکز و تاریخی و گردشگری این شهر است، بازدید کردند. در پی سیاست‌های «رجب طیب اردوغان» و حزب «عدالت و توسعه» از این به بعد از این موزه به عنوان مسجد و اقامه نماز جمعه استفاده خواهد شد و البته بنا به اظهارات مقامات ترکیه همچنان به عنوان موزه هم قابل استفاده است و توریست‌ها از تماشای آن بی‌بهره نخواهند ماند. سئوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که«انگیزه مقامات ترکیه از تبدیل موزه به مسجد بعد از ۸۶ سال چیست؟» اردوغان و حزب عدالت توسعه از دو ویژگی بر خوردارند:۱- اعتقادات دینی که پایه و اساس آن بر «اخوان‌المسلمین» بنا شده است.۲- گرایش‌های ملی که بازسازی خلافت عثمانی است؛ خلافتی که تا زمان جنگ جهانی اول بر مناطق وسیعی از جهان اسلام در خاورمیانه و برخی کشورهای‌ عربی سایه افکنده بود. اما شخص اردوغان از تغییر ایاصوفیه به مسجد به دنبال چه چیزی است؟ او می‌خواهد از یک سو با تحولات اقتصادی و بهبود معیشت مردم، در اقشار مختلف جامعه نفوذ و محبوبیت خود را حفظ کند که در این زمینه در دو دهه اخیر که حزبش قدرت را در دست دارد، تا حدود زیادی موفق بود.
از طرف دیگر، اردوغان به خوبی می‌داند که آحاد جامعه ترکیه هم اعتقادات دینی دارند و هم به گذشته‌شان که مربوط به دوران خلافت عثمانی است، افتخار می‌کنند و اگر شخصی بخواهد بر مدار اعتقادات دینی‌شان حرکت کند و توانایی‌های ترکیه در دوران حکومت عثمانی‌ها را احیا کند، حمایت می‌کنند.اردوغان با تبدیل موزه به مسجد هم مطالبات دینی مردم را پاسخ داد و هم غرور ملی را در غالب مردم ترکیه زنده کرد؛ به این ترتیب در قالب مرد برجسته دینی و قهرمان ملی تجلی پیدا کرد و همه این‌ها در شرایطی است که همانطور که قبلا اشاره شد، ترکیه با رشد اقتصادی و بهبود معیشت مردم همراه است و اکثر مردم از عملکرد اقتصادی دولت رضایت دارند. نکته‌ای که وجود دارد بعد خارجی این عمل و انعکاس آن در جوامع مسیحی است.
جوامع مسیحی از دو بخش منفک تشکیل می‌شوند:
۱-کلیسا - متولیان کلیساهای جهان از زمان تبدیل کلیسا به مسجد در دوران سلطان‌محمد فاتح عثمانی ناراحت بودند، ولی از تبدیل ایاصوفیه به موزه در دوران آتاتورک تا حدودی رضایت داشتند و طبیعی است که اکنون از تغییر پیش آمده راضی نباشند.
۲-دولت‌های مسیحی - دولت‌های مسیحی در اتحادیه اروپا با اردوغان اختلاف دیرینه‌ای دارند و راه ورود ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا را مسدود کردند و در نتیجه، با تبدیل ایاصوفیه به مسجد فقط بر تعداد موارد اختلاف افزوده می‌شود. البته در این میان دولت‌های مسیحی غیراروپایی هم بر اساس منافع اقتصادی‌شان موضع‌گیری می‌کنند و اگر منافع‌شان در مبادلات تجاری با آنکارا تامین شود، از کنار تبدیل موزه به مسجد عبور می‌کنند. فقط یک نکته اساسی وجود دارد و آن هم، رشد گروه‌های راست افراطی در کشورهای مسیحی در راستای «اسلام‌ستیزی» است که امکان دارد مزاحمت‌هایی برای مسلمانان در کشورهای مسیحی ایجاد کنند و به موازات آن و خطر مهم‌تر رشد مسیحی‌ستیزی در بین مسلمانان افراطی است که می‌تواند شعله‌های جنگ ادیان را شعله‌ور سازد و گفت‌وگوی بین ادیان را تحت‌شعاع قرار دهد؛ از این‌رو صاحبان کرسی در گفت‌وگوی ادیان باید تلاش کنند تا از افراطی‌گری جلوگیری کنند.