روزهای نوسانی بورس با هنگی‌های ناتمام هسته معاملات

همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: چراغ‌های سبز و قرمز تالار شیشه‌ای، این‌روزها در حالی جای خود را با یکدیگر عوض می‌کنند که اختلالات هسته معاملاتی تمامی ندارد؛ بازیگران بورس در بسیاری از روزهای هفته، از این اختلالات رنج می‌برند و در این میان ضررهای هنگفتی را هم متحمل می‌شوند. این‌روزها که به قول کاربران، صدور کد بورسی کیلویی شده و خیلی‌ها؛ از کارمند و بازاری گرفته تا دانشجو و بیکار، به دنیای بورس قدم گذاشته‌اند، گله‌های زیادی را درباره مشکل هنگ کردن هسته معاملاتی می‌توان شنید؛ مشکلاتی که گویا با افزایش تعداد کدهای بورسی صادر شده بیشتر هم شده و بازیگران در حدود چهار ساعتی که چشم به گوشی یا یارانه خود دوخته‌اند، با استرس‌های زیادی مواجه هستند.
فروردین امسال بود که افزایش بی‌سابقه کدهای بورسی در رسانه‌ها خبرساز شد؛ خبری که از ورود بسیاری از کد اولی به بازار سرمایه حکایت می‌کرد و به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های معاملاتی یا حتی عدم هماهنگی هسته با این همه کد و سرمایه جدید، خیلی از بازیگران قدیمی بورس را نگران روزهای آینده کرد.
آمارهایی که اواسط فروردین‌ امسال منتشر شد، حکایت از افزایش میزان بی‌سابقه ثبت نام‌کنندگان در سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا همان سجام دارد؛ در فروردین سال گذشته در حالی تعداد کدهای صادر شده 55هزار بود که در اولین ماه سال جاری این رقم به بیش از 193هزار کد جدید رسید.
اما در میان خبرهایی که از صدور کدهای جدید صادر شد، خبری از به‌روزرسانی سیستم‌های معاملاتی نبود؛ حالا کار به جایی رسیده که در بسیاری از روزهای هفته یا سرعت ثبت سفارش در سیستم به قدری کند است که کاربران را در هنگام معامله دچار ضرر می‌کند، یا حتی در برخی از موارد با نوساناتی که در بازار ایجاد می‌شود، امکان ویرایش قیمت سهامی که برای خرید یا فروش گذاشته شده از بین می‌رود.
درباره هنگ کردن سیستم معاملاتی اظهارنظرهای زیادی از سوی کاربران وجود دارد؛ مثلا در شرایطی که بازار منفی است و چراغ قرمز تالار شیشه‌ای روشن می‌شود، برخی بر این باورند که هنگ کردن هسته معاملات و از کار افتادن نرم‌افزارهای آنلاین یکی از تاکتیک‌های همیشگی برای جلوگیری از رشد شاخص بورس است که روی کار می‌آید.

نگاهی به گلایه‌های برخی از کاربران

طی یک سال اخیر و با توجه به رشدی که بازار بورس تجربه کرده است، نگاه‌ها به این بازار تغییر پیدا کرده و بر تعداد فعالان بازار سهام افزوده شده، اما به دلیل این‌که زیرساخت‌های بورس جوابگوی حضور میلیونی سهام‌داران نیست، در بسیاری از اوقات شاهد کندی هسته معاملات بورس هستیم، در این رابطه بسیاری از فعالان بازار خواستار آن هستند که سامانه‌های معاملاتی به روز شود، تا دیگر شاهد چنین اختلالاتی نباشند.
مسعود، به عنوان یکی از بازیگران قدیمی بورس در این‌باره در توئیتر خود می‌نویسد: «روسای سازمان بورس و فرابورس مشغول چه کاری هستند که در این مدت هنگ کردن‌های هسته معاملاتی کاملا طبیعی جلوه داده می‌شود؟». در این میان آنچه که صدای بسیاری از کاربران را درآورده این است که در روزهایی که بازار منفی است و شاخص نسبت به روزهای گذشته عقب‎تر می‌نشیند، هسته معاملاتی مثل ساعت کار می‌کند، اما در مثبت‌ها داستان این هنگ‌ها همیشه به گوش می‌رسد. یکی از نگرانی‌های اخیر در این‌باره را می‌توان در سیاست جدید سکانداران اقتصادی در کنترل این بازار دید. چند روز پیش بود که خبر مهمی درباره میزان کارمزد کارگزاری‎‌ها شنیده شد؛ بر اساس مصوبه سازمان بورس بود که کارمزد معاملات بورس 20درصد کاهش یافت؛ خبری خوشایند برای معامله‌گران اما همراه با یک نگرانی؛ از روز چهارشنبه که این مصوبه روی کار آمده، توئیت‌های مختلفی را درباره این ایراد می‌توان دید که تقریبا همگی حامل یک پیام مهم هستند؛ کم شدن دستمزد کارگزاری‌ها که معمولا پاسخ درستی به کاربران در زمینه هنگ کردن‌های مدام هسته نمی‌دهند در حالی مطرح است که به نظر می‌رسد با کاهش کارمزدها تعداد نوسان‌گیران افزایش خواهد یافت و این موضوع در کنار حجم سنگین پول‌های وارد شده به بازار سرمایه می‌تواند زمینه را برای هنگ کردن‌های هر چه بیشتر هسته فراهم کند. تحت چنین شرایطی است که به عنوان نمونه سفارش خرید یا فروش سهام شرکت‌ها، توسط کاربران در برخی از ساعات، به قدری کند پیش می‌رود که طی چند دقیقه هر یک از بازیگران این بازار با چند میلیون تومان ضرر سهم خود را می‌خرند یا حتی می‌فروشند؛ در این میان، کاربران مدام با پیام‌های اخطار از سوی کارگزاری‌ها درباره کند بودن ارسال سفارشات مواجه می‌شوند که این موضوع خساراتی را به سرمایه‌گذاران وارد می‌کند؛ خساراتی که حتی توضیحی برای آن از سوی مسئولان وجود ندارد.
حالا در حالی طی روزهای اخیر بازار سهام با رونق همه جانبه مواجه و مورد توجه مردم قرارگرفته و منجر به افزایش ورود سرمایه‌ها شده که عدم حل مشکلات قبلی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و پابرجا ماندن اختلالات عدیده در هسته معاملات بازهم گیریبان کارگزاران و فعالان و سهامداران را گرفته است. این وضعیت که بارها تکرار شده، دو روز پیش هم منجر به توقف روند صعودی متغیرها و فشار عرضه‌ها شد و بسیاری از شرکت‎های مثبت هفته‌های گذشته و اول وقت روز یکشنبه، شاهد کاهش قیمت و افزایش فروش سهام بودند. با چنین اختلالاتی بود که دو روز گذشته شاخص بورس که در ساعات ابتدایی، روندی صعودی داشت و به مرز یک میلیون و ۹۶۰هزار واحد نیز رسید در ساعات میانی و پایانی روندی کاهشی به خود گرفت؛ به طوری که تا مرز یک میلیون و ۹۳۸ هزار واحد کاهش یافت. یکی از سوالاتی که با منفی شدن شاخص بورس روی کار آمده این است که چه ارتباطی میان هنگ کردن هسته و رنگ چراغ‌های بورس وجود دارد که در بسیاری از موارد وقتی بازار گارد صعودی به خود می‌گیرد، هسته ناخودآگاه هنگ می‌کند تا کنترل شاخص در دست باشد و از منفی شدن بازار جلوگیری شود. برخی نیز بر این باورند که در برخی از موارد برای این‌که فرصت خرید و فروش فراهم شود، این هنگ کردن‌ها اتفاق می‌افتد.
در این میان بسیاری از کاربران را هم می‌توان دید که با مشکل بالا نیامدن کارگزاری‌های خود همراه هستند؛ مجید که عضو یکی از کارگزاری‌های پرمخاطب است در توئیتر خود نوشته:«وقتی بدون درست کردن زیرساخت‌ها فقط کیلویی کد صادر می‌کنند، باید هم با مشکلاتی مانند هنگ کردن مدام هسته مواجه شویم». فروغ در این‌باره به «همدلی» می‌گوید: «چند روز پیش مقداری از سهامی را که قبلا خریداری کرده بودم برای فروش آماده کردم، اما چند لحظه بعد قیمت همان سهم رشد کرد، و به دلیل این‌که هسته هنگ کرده بود، نتوانستم سفارش خود را ویرایش کنم و در نتیجه 20میلیون تومان ضرر کردم»؛ ضررهای که پاسخی از سوی مسئولان برای آن‌ها وجود ندارد و دیگر برای بازیگران عادی شده است.
این گلایه‌ها در حالی مطرح است که بارها مسئولان سازمان بورس به این موضوع واکنش نشان داده‌اند، اما نتیجه‌ای حاصل نشده است. اواخر فروردین امسال بود که یک عضو شورای عالی بورس با تاکید بر ضرورت رفع مشکلات و اصلاح هسته معاملاتی بورس به فارس گفت: «در ۱۰سال گذشته این مشکلات و اختلالات موقت وجود داشته، اما امسال تکرار این اختلال بیشتر شده که باید برطرف شود». حسین سلاح‌ورزی، در پاسخ به ابهامات و سوالاتی پیرامون موضوع باگ ‌(حفره و خطا)های موجود در سیستم نرم‌افزاری بورس و اختلالات به وجود آمده در هسته معاملاتی گفت: «تا جایی که اینجانب به خاطر دارم که تقریباً در طول ده سال گذشته چنین مشکلات و اختلالات موقت به اشکال گوناگون از جمله بروز باگ یا تأخیرات در عملکرد نرم افزارها و یا هنگ کردن (مختل شدن) هسته معاملاتی هرازگاهی در بازار بورس به وجود آمده و البته امسال تعداد تکرار این اختلالات بیشتر بوده است». عضو شورای عالی بورس افزود:«البته این موضوع در یکی از جلسات شورای عالی بورس مطرح و قرار شد که ریاست سازمان بورس در جلسات آتی گزارش کاملی در این زمینه تهیه و برنامه و راهکارهای سازمان برای رفع این مشکل را به اطلاع اعضای شورای عالی بورس برساند». سلاح‌ورزی افزود: «مسئولان فناوری اطلاعات بورس گفته‌اند، بروز این مشکلات و پیدا شدن باگ و هنگ کردن هسته معاملاتی ارتباط مستقیم و معناداری با حجم معاملات مربوطه ندارد، ولی در این که مشکل جدی وجود داشته و ممکن است در آینده نتایج پیچیده‌تر و جبران ناپذیری را داشته و باعث نگرانی فعالان بازار شود شک و تردیدی نیست و حتماً بایستی مسئولان مربوطه به صورت جدی به دنبال اصلاح این مشکلات و تدابیر لازم باشند». حالا حدود سه ماه از این واکنش‌ها می‌گذرد و همچنان هسته در ساعاتی به کما می‌رود و این داستان ضررها و استرس‌ها هر روز از ساعت هشت و نیم صبح تا 12 و نیم ظهر با کاربران همراهی می‌کند. آیا همزمان با حمایت از بورس و تشویق سرمایه‌گذاری در این بازار، زمان آن نرسیده که زیرساخت‌های لازم برای به روزرسانی هسته فراهم شود؟