ازدواج در سنین پایین برای رفع مشکلات اقتصادی

همدلی| ین روزها گزارش‌های زیادی درباره بالا رفتن سن ازدواج شنیده می‌شود. از طرف دیگر گزارش‌هایی هم درباره افزایش ازدواج‌ها در سنین 13 الی 15سال و حتی کمتر به گوش می‌رسد. در واقع در این میان یک نوع تناقض دیده می‌شود. اما علت این تناقض چیست؟ تناقضی که به نظر می‌رسد یک دلیل مشترک دارد. همواره مسئله ازدواج یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها بوده است. همچنین دولت‌ها معمولا برای ازدواج دخترها و پسرها برنامه‌های مشخصی را دنبال می‌کنند. بسیاری معتقدند کاهش نرخ فرزندآوری که سبب افزایش نگرانی‌ها برای بالا رفتن سن جمعیت در کشور شده است، نتیجه همین بالا رفتن سن ازدواج است؛ ازدواجی که اگرچه در میان خانواده‌های ایرانی یک امر بسیار مبارک شناخته می‌شود و معمولا پدرها و مادرها علاقه دارند فرزندانشان به موقع ازدواج کنند، اما حالا به تاخیر افتاده تا شاید تعداد زیادی از آنها هرگز نوه‌های خود را نبینند. از سوی دیگر برخی از گزارش‌ها نشان می‌دهد که طی سال‌های گذشته ازدواج در سنین پایین، یعنی حدود 13 الی 15سال و حتی کمتر از آن بیشتر شده است. در یک مورد به گزارش خبرگزاری برنا، آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال 1396 حدود 633 نوجوان زیر 15سال ازدواج کردند که این عدد در سال 1397 به 3430رسیده است. این در حالی است که طی چند سال گذشته موضوع کودک همسری بسیار مورد توجه قرار گرفته است. نگرانی‌ها درباره ازدواج‌های زود هنگام به‌ویژه برای دختران سبب شد که یک بار دیگر در خصوص حداقل سن ازدواج بارها و بارها بحث و گفت‌وگو شود. در حالی که پیش از این حداقل سن برای ازدواج 13سال بود و در صورت رضایت ولی کمتر از این هم امکان ازدواج وجود داشت، در مجلس گذشته طرحی ارائه شد که شرط رضایت ولی برای ازدواج کمتر از 13سال برداشته شود و سن ازدواج برای دخترها بر روی عدد13 باقی بماند. این در حالی است که پیشنهاد حداقل سن ازدواج 15سال برای دخترها مورد موافقت شورای نگهبان قرار نگرفت.
اما حالا افزایش سن ازدواج و همچنین افزایش ازدواج‌های زود هنگام به نظر می‌رسد یک دلیل مشترک دارد. بسیاری از کارشناسان با ذکر دلایل متفاوت مانند علاقه به ادامه تحصیل،‌‌‌‌‌‌ ترس از طلاق، افزایش هدف‌های شخصی برای زندگی، سعی دارند این افزایش سن ازدواج را علت‌یابی کنند، اما همه آنها در نهایت به یک دلیل مشترک می‌رسند و آن چیزی نیست جز بیکاری و افزایش مشکلات اقتصادی. در این رابطه روز گذشته عبدالرضا نواح‌‌‌‌‌، جامعه‌شناس در گفت‌وگویی با ایرنا عنوان کرد که «در جامعه امروزه سن ازدواج از سن معقول بالاتر رفته است، که مقصر این قضیه هم دستگاه‌های ذیربط و مشکلات فراوانی به ویژه مشکلات اقتصادی است که سد راه جوانان برای امر ازدواج شده است.» وی در حالی که بیکاری را مهم‌ترین مانع ازدواج در کشور عنوان کرد به ایرنا گفت: «وقتی جوانان ما شغلی برای کسب درآمد نداشته باشند و یا اگر هم شغلی دارند، از آینده شغلی خود مطمئن نباشند، چگونه می‌توانند به ازدواج فکر کنند، نداشتن شغل مناسب و یا نبود شغل پایدار و دائمی‌‌‌‌‌، بدون شک مشکلی است که خیلی از جوانان با آن درگیر هستند و همین امر هم باعث می‌شود که نتوانند برای آینده یک زندگی تصمیم بگیرند.» اما حالا همین مشکل اقتصادی سبب افزایش ازدواج در سنین پایین شده است. به گزارش ایرنا تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج برای هر یک از زوج‌‌‌‌‌ها در سال ۹۹ معادل ۵۰ میلیون تومان است. مبلغی که بسیاری از خانواده‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی و تنگدستی با ازدواج زودهنگام فرزندان خود سعی می‌کنند به این وام دست پیدا کنند. در این رابطه محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان ریاست جمهوری به خبرگزاری مهر گفته که «با افزایش عدد وام در چند سال گذشته نگرانی ما از این بابت است که اولیای دختران و پسران زیر ۱۸سال به دلیل مشکلات معیشتی به اجبار زوجین را مجبور به ازدواج کنند و از این تسهیلات برای کار دیگری استفاده شود و بالاخره چون زمینه‌هایش در کشور به وجود آمده از رئیس جمهور درخواست کردیم که در این زمینه تجدید نظر شود.»
او عنوان کرده که «با توجه به نرخ آماری که از بانک مرکزی دریافت کردیم، متقاضیان زیر ۱۸ سال و به خصوص زیر ۱۵ سال که فقط شامل حال دختران می‌شود افزایش چشمگیری پیدا کرد و این نگرانی را به رئیس‌جمهور منتقل کردیم که امسال با افزایش مبلغ وام ازدواج در کشور شاهد ازدواج‌های اجباری باشیم.» تندگویان تاکید کرده که:«حرف نهایی ما این نیست که ازدواج زیر ۱۸ساله‌ها صورت نگیرد چون مسئولیت تصمیم‌گیری این موضوع با ما نیست و باید موضوعات فقهی و شرعی و همه مواردش در لایحه خانواده دیده شود ولی حرف ما این است که اگر دختر یا پسر زیر ۱۸ ساله‌ای ازدواج کرد، امتیاز وام ازدواج آنها محفوظ بماند تا زمانی که به سن ۱۸ سالگی برسند و بتوانند با مراجعه به شعبات بانکی و اسناد و مدارک ازدواج، به نرخ روز وام ازدواج را دریافت کنند.»
گفته‌هایی که در صحبت‌های روز گذشته معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده در مصاحبه با ایرنا به آن پرداخته شد. ابتکار در این خصوص یادآور شد که «در راستای کاهش سوءاستفاده احتمالی برای دریافت وام ازدواج در سن پایین، وزارت ورزش و جوانان پیشنهادی ارائه کرد و این پیشنهاد در دولت نیز مطرح شد. این پیشنهاد به عنوان سیاست درنظر گرفته شد تا اولویت برای دریافت وام ازدواج، افراد بالای ۱۶ سال باشند. دولت به عنوان سیاست این را پذیرفته است که حداقل سن دریافت وام ازدواج ۱۶ سال باشد تا شاهد چنین سوءاستفاده‌هایی نباشیم.»