2453
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
4 و 5 مرداد تاریخی برای پایان پادشاهی ایران
بازی مردادی سرنوشت با شاهان پهلوی
همدلی| مظفرالدین‌شاه قاجار آخرین شاه از ایران بود که در کشور درگذشت، پس از او تا انقلاب اسلامی سال57 که بساط پادشاهی برچیده شد، چهار شاه دیگر در ایران حکومت کردند که هر چهار نفر پس از برکناری در آوارگی و غربت دوری از وطن در گذشتند.
در این میان آخرین پادشاه داستان متفاوتی دارد. همو که بر کناری‌اش نه با حکم مجلس بود و نه دستور بیگانگان، بلکه حکم اخراجش را مردم در خیابان‌های شهرهای ایران 37سال پس از آغاز پادشاهی‌اش به دستش دادند و او را از کشور اخراج کردند تا او یک سال‌ونیم دیگر را در آوارگی و حرمان و سرخوردگی ناشی از بی‌وفایی دوستان سابق‌اش بگذراند و در بدترین وضعیت روحی در روز ۵ مرداد ۱۳۵۹ در سن ۶۱ سالگی در بیمارستان معادی قاهره بر اثر بیماری سرطان خون درگذشت.
در حالی که 34 سال پیش از او پدرش تنها یک روز زودتر از او یعنی 4 مرداد 1323 دور از وطن و سه سال پس از برکناری در غربت آفریقای جنوبی در گذشت.
محمدرضا پهلوی آخرین شاه ایران در روز ۴ آبان ۱۲۹۸ در تهران به دنیا آمده بود. پدرش «رضاخان میرپنج سوادکوهی» بنیانگذار سلسله پهلوی و مادرش تاج‌الملوک آیرملو بود. پس از آن‌که رضاخان پادشاه ایران شد، محمدرضا به مقام ولیعهدی رسید و آنچنان که پدرش می‌خواست در کنار بیست همکلاسی منتخبش از جمله حسین فردوست، تحصیل در مدرسه نظام را آغاز کرد و زبان فرانسه را از کودکی فرا گرفت. در دوازده سالگی برای ادامه تحصیل به سوئیس عزیمت کرد و در مدارس «اکل نوول دوشی» و انستیتو «لو روزه» ادامه تحصیل داد.
به گفته فردریک ژاکوبی و حسین فردوست که از همکلاسان محمدرضا در سوئیس بودند وی از نظر درسی دانش‌آموزی متوسط به حساب می‌آمد اما همواره در میان قهرمانان ورزشی مدرسه «لو روزه» بود.
او در ۱۷سالگی از مسیر یونان و سپس ترکیه راه ایران را در پیش گرفت و در دانشکده افسری تهران مشغول به تحصیل شد.
پس از اشغال ایران به‌دست نیروهای متفقان و برکناری رضاشاه از پادشاهی، فرزند وی محمدرضا پهلوی، با ادای سوگند پادشاهی در پارلمان شورای ملی پادشاه ایران شد.
در سوم شهریور۱۳۲۰ کشور ایران به دست نیروهای سه کشور انگلستان، شوروی و آمریکا اشغال شد.
رضاشاه دستور مقاومت داد و فرماندهی کل نیروها و مسئولیت دفاع از تهران را به ولیعهدش واگذار کرد. محمدعلی فروغی از سوی انگلستان قول کمک برای نگهداری مقام و جایگاه پادشاهی در خانواده پهلوی را به رضاشاه داد و سرانجام در روز پنجم شهریور دستور عدم مقاومت به همگی واحدها ابلاغ شد.
مذاکرات میان نمایندگان اشغالگران بر سر جانشینی رضاشاه مدتی به طول انجامید. گزینه اصلی بریتانیا به غیر از محمدرضا، پسر محمدحسن میرزا نوه محمدعلی شاه قاجار (ساکن انگلستان و افسر نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا) بود. ولی در نهایت با توافق شوروی و آمریکا، محمدرضا پهلوی را به جای پدرش به سلطنت برگزیدند.
نخستین مواجهه رسمی شاه با مردم در تیرماه ۱۳۳۱ به وقوع پیوست، زمانی که شاه در برابر خواسته مصدق برای اختیار تعیین وزیر جنگ به نخست‌وزیر مقاومت کرد و موجبات استعفای وی را فراهم آورد.
هرچند شاه به سرعت قوام را مامور تشکیل کابینه کرد، اما کمتر از چهار روز بعد بود که در پی قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ مصدق با حمایت مردم به پست نخست‌وزیری بازگشت.
مصدق در دوره دوم نخست‌وزیری از برخی حامیان پیشینش فاصله گرفت و در فاصله ۲۵ تا ۲۸مرداد ۱۳۳۲ قربانی دو کودتای آمریکایی - انگلیسی شد که اولی ناموفق و دومی موفق شد. شاه که پس از شکست کودتای ۲۵مرداد به رم رفته بود، به کشور بازگشت و دوران تازه‌ای را در حکومت خود آغاز کرد.
با شدت یافتن بیماری سرطان، محمدرضا پهلوی مجبور شد بر خلاف تمایل دولتمردان آمریکا، برای درمان پزشکی به مرکز سرطان مموریال اسلون- کترینگ در ایالات متحده آمریکا برود. با بروز بحران گروگانگیری در سفارت آمریکا در تهران، هیچ کشوری علاقه به پناه دادن یک سلطان بی‌تاج و تخت نداشت. روزنامه نیویورک‌تایمز همان زمان او را به هلندی سرگردانی تشبیه کرد که به دنبال بندری برای پهلوگرفتن می‌گردد.
محمدرضا پهلوی پس از خروج از بیمارستان ابتدا به مرکز پزشکی ویلفورد‌هال در پایگاه نیروی هوایی لاکلند در تگزاس، و سپس به پاناما و مکزیک سپس از آنجا به مصر رفت. تنها انور سادات بود که او را پذیرفت. مهمانی مصر اما چندان به طور نینجامید. آخرین شاه ایران در تاریخ ۵ مرداد ۱۳۵۹ در سن ۶۱سالگی، در مصر درگذشت.
دو روز بعد پیکر وی در مسجد الرفاعی قاهره، پس از تشییع و مراسم رسمی، به خاک گذاشته شد. محمدرضا پهلوی در وصیت‌نامه خود خواسته بود تا جنازه‌اش در خاک ایران دفن شود، ایرانی که ساکنانش در پی انتشار خبر درگذشت آخرین شاه، جشن و شادی برپا کردند.
سرنوشت شاهان خاندان پهلوی گویی مرداد را برای پایان‌شان در نظر گرفته بود، چرا که رضاشاه، اولین شاه خاندان پهلوی نیز یک روز پیش از سالمرگ فرزندش محمدرضا در 4 مرداد 1323 بر اثر سکته قلبی و در شهر ژوهانسبورگ رخ داد تا این دو اتفاق در باره پایان دو شاه پشت سر هم از سلسله پهلوی به بازی روزگار شبیه باشد برای فهماندن چیزهایی به دیکتاتورها.(در تهیه این مطلب از تاریخ ایرانی نیز استفاده شده است.)
در این میان آخرین پادشاه داستان متفاوتی دارد. همو که بر کناری‌اش نه با حکم مجلس بود و نه دستور بیگانگان، بلکه حکم اخراجش را مردم در خیابان‌های شهرهای ایران 37سال پس از آغاز پادشاهی‌اش به دستش دادند و او را از کشور اخراج کردند تا او یک سال‌ونیم دیگر را در آوارگی و حرمان و سرخوردگی ناشی از بی‌وفایی دوستان سابق‌اش بگذراند و در بدترین وضعیت روحی در روز ۵ مرداد ۱۳۵۹ در سن ۶۱ سالگی در بیمارستان معادی قاهره بر اثر بیماری سرطان خون درگذشت.
در حالی که 34 سال پیش از او پدرش تنها یک روز زودتر از او یعنی 4 مرداد 1323 دور از وطن و سه سال پس از برکناری در غربت آفریقای جنوبی در گذشت.
محمدرضا پهلوی آخرین شاه ایران در روز ۴ آبان ۱۲۹۸ در تهران به دنیا آمده بود. پدرش «رضاخان میرپنج سوادکوهی» بنیانگذار سلسله پهلوی و مادرش تاج‌الملوک آیرملو بود. پس از آن‌که رضاخان پادشاه ایران شد، محمدرضا به مقام ولیعهدی رسید و آنچنان که پدرش می‌خواست در کنار بیست همکلاسی منتخبش از جمله حسین فردوست، تحصیل در مدرسه نظام را آغاز کرد و زبان فرانسه را از کودکی فرا گرفت. در دوازده سالگی برای ادامه تحصیل به سوئیس عزیمت کرد و در مدارس «اکل نوول دوشی» و انستیتو «لو روزه» ادامه تحصیل داد.
به گفته فردریک ژاکوبی و حسین فردوست که از همکلاسان محمدرضا در سوئیس بودند وی از نظر درسی دانش‌آموزی متوسط به حساب می‌آمد اما همواره در میان قهرمانان ورزشی مدرسه «لو روزه» بود.
او در ۱۷سالگی از مسیر یونان و سپس ترکیه راه ایران را در پیش گرفت و در دانشکده افسری تهران مشغول به تحصیل شد.
پس از اشغال ایران به‌دست نیروهای متفقان و برکناری رضاشاه از پادشاهی، فرزند وی محمدرضا پهلوی، با ادای سوگند پادشاهی در پارلمان شورای ملی پادشاه ایران شد.
در سوم شهریور۱۳۲۰ کشور ایران به دست نیروهای سه کشور انگلستان، شوروی و آمریکا اشغال شد.
رضاشاه دستور مقاومت داد و فرماندهی کل نیروها و مسئولیت دفاع از تهران را به ولیعهدش واگذار کرد. محمدعلی فروغی از سوی انگلستان قول کمک برای نگهداری مقام و جایگاه پادشاهی در خانواده پهلوی را به رضاشاه داد و سرانجام در روز پنجم شهریور دستور عدم مقاومت به همگی واحدها ابلاغ شد.
مذاکرات میان نمایندگان اشغالگران بر سر جانشینی رضاشاه مدتی به طول انجامید. گزینه اصلی بریتانیا به غیر از محمدرضا، پسر محمدحسن میرزا نوه محمدعلی شاه قاجار (ساکن انگلستان و افسر نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا) بود. ولی در نهایت با توافق شوروی و آمریکا، محمدرضا پهلوی را به جای پدرش به سلطنت برگزیدند.
نخستین مواجهه رسمی شاه با مردم در تیرماه ۱۳۳۱ به وقوع پیوست، زمانی که شاه در برابر خواسته مصدق برای اختیار تعیین وزیر جنگ به نخست‌وزیر مقاومت کرد و موجبات استعفای وی را فراهم آورد.
هرچند شاه به سرعت قوام را مامور تشکیل کابینه کرد، اما کمتر از چهار روز بعد بود که در پی قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ مصدق با حمایت مردم به پست نخست‌وزیری بازگشت.
مصدق در دوره دوم نخست‌وزیری از برخی حامیان پیشینش فاصله گرفت و در فاصله ۲۵ تا ۲۸مرداد ۱۳۳۲ قربانی دو کودتای آمریکایی - انگلیسی شد که اولی ناموفق و دومی موفق شد. شاه که پس از شکست کودتای ۲۵مرداد به رم رفته بود، به کشور بازگشت و دوران تازه‌ای را در حکومت خود آغاز کرد.
با شدت یافتن بیماری سرطان، محمدرضا پهلوی مجبور شد بر خلاف تمایل دولتمردان آمریکا، برای درمان پزشکی به مرکز سرطان مموریال اسلون- کترینگ در ایالات متحده آمریکا برود. با بروز بحران گروگانگیری در سفارت آمریکا در تهران، هیچ کشوری علاقه به پناه دادن یک سلطان بی‌تاج و تخت نداشت. روزنامه نیویورک‌تایمز همان زمان او را به هلندی سرگردانی تشبیه کرد که به دنبال بندری برای پهلوگرفتن می‌گردد.
محمدرضا پهلوی پس از خروج از بیمارستان ابتدا به مرکز پزشکی ویلفورد‌هال در پایگاه نیروی هوایی لاکلند در تگزاس، و سپس به پاناما و مکزیک سپس از آنجا به مصر رفت. تنها انور سادات بود که او را پذیرفت. مهمانی مصر اما چندان به طور نینجامید. آخرین شاه ایران در تاریخ ۵ مرداد ۱۳۵۹ در سن ۶۱سالگی، در مصر درگذشت.
دو روز بعد پیکر وی در مسجد الرفاعی قاهره، پس از تشییع و مراسم رسمی، به خاک گذاشته شد. محمدرضا پهلوی در وصیت‌نامه خود خواسته بود تا جنازه‌اش در خاک ایران دفن شود، ایرانی که ساکنانش در پی انتشار خبر درگذشت آخرین شاه، جشن و شادی برپا کردند.
سرنوشت شاهان خاندان پهلوی گویی مرداد را برای پایان‌شان در نظر گرفته بود، چرا که رضاشاه، اولین شاه خاندان پهلوی نیز یک روز پیش از سالمرگ فرزندش محمدرضا در 4 مرداد 1323 بر اثر سکته قلبی و در شهر ژوهانسبورگ رخ داد تا این دو اتفاق در باره پایان دو شاه پشت سر هم از سلسله پهلوی به بازی روزگار شبیه باشد برای فهماندن چیزهایی به دیکتاتورها.(در تهیه این مطلب از تاریخ ایرانی نیز استفاده شده است.)