روزهای الاکلنگی بورس

همدلی| بازار سرمایه در حال تجربه روزهای الاکلنگی است. شاخص کل بورس که در هفته‌های گذشته وارد کانال یک میلیون و 900 هزار واحدی شده بود، در اولین روز مرداد با بیش از 22هزار واحد کاهش به کانال یک‌میلیون و 800 هزار واحدی برگشت و گمانه‌زنی‌ها برای ریزش هر چه بیشتر با کاهش نرخ دلار را تقویت کرد. اما دیروز در اولین روز هفته، دوباره صعودی شد و شاخص کل با رشد 38هزارو878 واحدی به دوباره به عدد یک‌میلیون‌و940هزار واحدی رسید. این سبز و قرمز شدن چراغ‌های بورس در حالی است که چند وقتی از روند نزولی قیمت ارز در فردوسی می‌گذرد و قیمت دلار توقف کرده. بهای هر دلار آمریکا بعدازظهر دیروز بود که در صرافی‌های بانکی با رقم ۲۰هزار و ۳۰۰تومان به فروش رسید. همچنین قیمت خرید دلار در این صرافی‌ها نیز ۱۹هزار و ۶۰۰ تومان اعلام شد. حالا سوالی که با این اتفاق در میان اذهان عمومی ایجاد شده روند بازار سرمایه بعد از کاهش نرخ ارز است. این سوال در حالی به میان آمده که پیش‌بینی‌های کارشناسان در سال جاری همواره حکایت از این داشته که رشد شاخص بورس به دلیل ورود نقدینگی و افزایش نرخ ارز و تورم همچنان ادامه دارد. این تحلیل‌گران در ماه‌های گذشته و با روند صعودی دلار و طلا، همواره بر این باور بودند که اصلی‌ترین رقیب بورس طلا است و در این میان دلار نیز تاثیر قابل‌توجهی را بر ارزش سهام شرکت‌های بورسی دارد. اما با این همه افزایش التهابات در بازار ارز، کاهش ورود منابع ارزی به کشور یا اختلال در فرآیند تجارت حارجی به دلیل آشفتگی فضای تولید در شرایط کرونا نیز باعث شده بود تا در هفته‌های گذشته پیش‌بینی‌هایی درباره احتمال ریزش بورس نیز مطرح شود؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد این‌روزها در حال تاثیر بر بازار سرمایه و مانع‌تراشی برای پیشروی شاخص به سمت دو میلیون واحد است. در میان این اظهارنظرها یکی از سوالات مهمی که به میان آمده این است که رابطه بورس و بازار ارز با یکدیگر چگونه است؟ این‌که جابجایی ارز بر بورس تاثیر مستقیم دارد یا خیر؛ سوالاتی که در خلال گفته‌های مسئولان دولتی و بانک مرکزی به میان آمده و پاسخ روشنی برای آن‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر این‌روزها بانک مرکزی همواره با افزایش نرخ ارز وعده متعادل کردن بازار را داده و رئیس‌جمهور نیز همین وعده را درباره بورس مطرح کرده؛ بنابراین، این سوال مطرح می‌شود که بالاخره آینده این دو بازار به کجا می‌رسد؟ اظهارنظرهای مختلفی درباره تاثیر قیمت ارز بر شاخص بورس وجود دارد. برخی از تحلیل‌گران اقتصادی بر این باورند که قیمت دلار تا زمانی که به کمتر از 18هزار تومان نرسد، نمی‌توان انتظار داشت که شاخص بورس نزولی می‌شود، برخی نیز بر این باورند که برخی از شرکت‌های بورسی ارزشی بیشتر از قیمت واقعی خود به دلیل بالا رفتن نرخ ارز گرفته‌اند و بنابراین با ریزش دلار، ارزش سهام این شرکت‌ها افت خواهد کرد. اما برخی از تحلیل‌گران می‌گویند که تاثیر قیمت دلار بر ارزش سهام این شرکت‌ها هر چه که باشد، پدیده‌ای موقتی و زودگذر است.

بورس و هفته دوم مرداد

بسیاری از کارشناسان بورس و تحلیل‌گران بازار سرمایه پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که بورس هفته دوم مرداد را چگونه آغاز می‌کند، منوط به مشخص شدن روند حرکت دلار می‌دانند. به گزارش خبرآنلاین، دلار در روزهای پایانی این هفته با کاهش قیمت مواجه شد و این کاهش قیمت شاخص بورس را نیز قرمزپوش کرد اما با این حال بررسی وضعیت معاملات نشان می‌دهد تغییرات رخ داده در بازار چندان دلسرد کننده نیست و کوچک‌ترها حالا پیشتازی بیشتری را نسبت به بزرگترها تجربه کرده‌اند. نگاهی به عملکرد صنایع ۳۸گانه بورسی نیز دلیل این مدعاست. بر اساس گزارش ارائه شده از سوی پایگاه سنا در مجموع طی معاملات هفته‌ای که گذشت ۲۷گروه با رشد میانگین قیمت‌ها و در مقابل ۱۱صنعت با افت قیمت مواجه شدند. نکته جذاب اینجاست که در هفته منتهی به یک مردادماه، گروه محصولات چرمی با تک نماد «وملی» با رشد ۲۷.۱درصدی صدرنشین پربازده‌ترین صنایع بورسی بود. این تنها تک نماد مورد توجه سهامداران بازار نبود. تک نماد «های‌وب» نیز رشد معادل ۲۲درصد را تجربه کرد. قندی‌ها، مخابراتی‌ها و گروه حمل و نقل از دیگر گروه‌های پربازده بورس تهران در هفته منتهی به یک مرداد بودند. در میان گروه‌های بزرگ کامودیتی‌محور بازار اما به جز پالایشی‌ها که با رشد هفتگی ۹درصد همراه شدند، دیگر گروه‌ها یا رشد حداقلی را تجربه کردند یا قرمزپوش شدند. بر این اساس گروه فلزات اساسی با افزایش ۰.۵درصدی همراه شد، اما دو گروه کانه‌های فلزی و محصولات شیمیایی به ترتیب با افت یک و ۱.۳ درصدی مواجه شدند.

لزوم استراحت شاخص بورس

اما نکته‌ای که در چند روز اخیر ذهن فعالان بازار را به خود مشغول کرده زمان بازگشت رشد به این بازار است. عده‌ای نگران این موضوع هستند که ممکن است بعد از رشدهای بی‌سابقه‌ای که بازار تجربه کرده است رشد بازار اشباع و اقبال فعالان بازار نسبت به این بازار کاهش یافته باشد، به همین دلیل ممکن است دیگر نتوان شاهد تداوم رشد در این بازار مانند سابق باشیم. در این میان بررسی‌ها هم نشان می‌دهد با ریزش قیمت دلار فشار عرضه در بازار افزایش یافته است. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند هنوز فصل سوددهی در بورس به پایان نرسیده است و بی‌تردید کسب سود در این بازار کمی دشوارتر از قبل شده است. در چنین شرایطی مجهز بودن به دانش روز می‌تواند زمینه را برای کسب سود فراهم کند. از این‌روست که محسن علیزاده عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «در حال حاضر معمولا بانک‌ها نقش اصلی را در اقتصاد کشور بازی می‌کنند که نکته قابل تاملی است و باید این روند با اعمال سیاست‌های صحیح اقتصادی اصلاح شود. به گفته محسن علیزاده، آموزش به متقاضیان ورود به بازار سرمایه ضرورت دارد ولی این به معنی ورود با تاخیر به بازار سرمایه نیست، بلکه مردم می‌توانند سرمایه‌‌های خود را به شرکت‌های سبد گردان رسمی دارای مجوز از سازمان بورس، بسپارند و خود نیز برای آموزش زمان بگذارند». از سوی دیگر باید توجه داشت سد مقاومتی دو میلیونی برای شاخص بورس سدی محکم و جدی است و بازار واکنشی روانی نسبت به فتح این قله داراست. وقتی شاخص بورس از یک میلیون و ۹۰۰ هزار واحد عبور کرد، انتظار می‌رفت وارد فاز اصلاحی شود و می‌توان بازگشت شاخص به کانال یک میلیون و هشتصد هزار واحدی را تحت تاثیر این اتفاق نیز دانست. حالا اما کارشناسان معتقدند اصلاح شاخص به پایان راه رسیده است و انتظار می‌رود بورس هفته‌ای مثبت و آرام را در پیش‌رو داشته باشد. تاج‌بر، کارشناس بازار سرمایه در این خصوص پیش‌تر به ایرنا گفته بود:«نوسانی را که از چند روز گذشته در بازار شاهد هستیم در یک سال گذشته بارها رخ داده و حتی بسیار شدیدتر از این‌ها در بازار اتفاق افتاده است زیرا همچنان حجم معاملات بالا است و به همان میزانی که فروشنده وجود دارد خریدار هم در بازار حاضر است.» وی با تاکید بر این‌که این نوسانات به نفع بازار است و سهامداران نباید ترسی از این موضوع داشته باشند، افزود:«از سال گذشته تا کنون با توجه به نوسانات زیادی که در بازار شاهد بودیم بازار بازدهی بسیار خوبی را در اختیار سهامداران قرار داد، به همین دلیل بورس را بهترین مقصد برای سرمایه‌های در اختیار مردم و بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری می‌دانند».

ریزش بازار سهام در راه است؟

یک اقتصاددان با بیان این‌که سناریوی ریزش شدید بازار بورس را تقریبا زیر پنج درصد می‌بینم، گفت:«حتی اگر جریان نقدینگی کنترل و حمایت نهادهای عمومی کم شود، اتفاقی که می‌افتد، این است که بازار بورس در یک سطحی میرا می‌شود.» به گزارش خبرآنلاین، در ماه‌های اخیر رشد چشمگیر و بی‌سابقه بورس، گوی سبقت را از همه بازارها ربوده است و این روزها بسیاری از مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس، دارایی‌های خود را فروخته و راهی بازار سرمایه می‌شوند. اما یک نگرانی بزرگ درباره آینده بازار سرمایه وجود دارد. آیا رشد یک سال اخیر بورس، کاذب بوده و باید در انتظار سقوط آن باشیم؟ سیامک قاسمی، اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که وجود حباب در بورس ایران چقدر جدی است؟ اظهار داشت:«تعریف اقتصادی از حباب وجود ندارد. اما یک‌سری تعاریف وجود دارد، برای مثال اگر میانگین p/b بازار از یک حدی بالاتر باشد، می‌گویند بازار در شرایط حبابی قرار دارد. در کل حباب یک اصطلاح اجتماعی–اقتصادی است و یک تعریف اقتصادی کلاسیک ندارد».
وی افزود:«این‌که بازار بورس ایران یا بازارهای دیگر همچون مسکن شرایط حبابی دارند یا خیر، باید بگویم حباب وجود دارد، اما وقتی درباره حباب صحبت می‌کنیم، به این معنا نیست که فردا این حباب می‌ترکد. این داستانی است که وجود دارد». این اقتصاددان تصریح کرد:« وقتی ما از حباب صحبت می‌کنیم، به این معنا نیست که این حباب می‌ترکد، اما بازار از روندهای نرمال اقتصادی خارج شده است. من با قاطعیت می‌گویم که بازار بورس ایران در حال حاضر به هیچ‌وجه یک بازار اقتصادی نیست، البته از منظر متغیرهای اقتصادی تاثیرگذار است». قاسمی متذکر شد: «شما به من می‌گویید پیش‌بینی‌تان از بازار بورس ایران چیست، من می‌گویم هیچ پیش‌بینی اقتصادی برای بازار بورس ایران وجود ندارد. باید ببینیم دست حمایتی حاکمیت و نهادها و دولت‌ها چه زمانی از پشت بازار کنار می‌رود که برای این منظور، تصمیمات حاکمیتی نیاز است. از طرف دیگر، باید ببینیم جریان ورودی نقدینگی چه زمانی کند می‌شود که برای این منظور هم به یک‌سری سیاست‌های انقباض پولی نیاز است». وی عنوان کرد: «شرکتی در بازار بورس ایران وجود دارد که در فصل اول امسال ۴۰۰درصد سود داده و سهام این شرکت رشد کرده است. اما نسبتی به نام نسبت p/b که نُرم آن ۱۷، ۱۸ باید باشد، ۲۳۵۰ است. آیا همه شرکت‌ها این‌گونه هستند؟ باید بگویم خیر، شرکت‌های زیادی وجود دارند که همچنان ممکن است کمتر از ارزش واقعی‌شان باشند، اما میانگین وزنی بازار، p/b آن، بالاتر از نُرم‌های اقتصاد ایران است. در بازار مسکن نیز تا حد زیادی با این شرایط روبه‌رو هستیم».

حباب بورس می‌ترکد؟

این اقتصاددان ادامه داد: «سوال این‌جاست که آیا این حباب می‌ترکد؟ باید بگویم خیر، حباب می‌تواند هیچ‌گاه نترکد. برای مثال، چگونه حباب در بورس ایران می‌تواند کم شود، به این شکل که نرخ ارز بالاتر برود. آن زمان قیمت‌های بورس واقعی می‌شود، زیرا بخش زیادی از دارایی‌ها در بورس با ارز تعیین می‌شود. برای همین قیمت دلار هر چه بالاتر رود، عملا حباب در بورس ایران کم و کمتر می‌شود». قاسمی گفت: «من معتقدم که بورس ایران از نُرم‌های اقتصادی خارج شده، اما نکته این‌جاست که بازارهای دیگر همچون مسکن هم این شرایط را دارد. ولی به نظر من شدت انبساط بازار بورس ایران بیشتر از بازار مسکن است و نیز بازار بورس ایران یک بازار دولتی است و مسوول حباب دولت است. اما در بازار مسکن مسئول حباب دولت نیست».

روندهای سودآوری بازار بورس غیرمنطقی است

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که چنین تجربه‌ای از سودآوری را تاکنون در بازار سهام داشته‌ایم؟ اظهار داشت: «هرگز چنین تجربه‌ای در ایران وجود نداشته است. البته در ونزوئلا یا زیمبابوه بیشتر از این سودآوری وجود داشته است. ما رشد دلاری شاخص را هم که حساب می‌کنیم، می‌بینیم که همه رکوردهای تاریخی را هم زده است. یعنی بورس از دلار با فاصله جلو زده است. یکی از کارگزاری‌ها محاسبه کرده بوده که شاخص یک میلیون بورس معادل دلار ۲۵هزار تومانی است، اما الان درباره شاخص نزدیک به ۲میلیون صحبت می‌کنیم. در کل حباب به معنای ترکیدن نیست، به معنای غیرمنطقی شدن روندهای سودآوری بازار است».

بازار بورس نقدینگی را جمع می‌کند؟

این اقتصاددان ادامه داد: «می‌شنویم که گفته می‌شود بازار بورس می‌تواند نقدینگی را جمع کند، اما باید بگویم کسی که این موضوع را مطرح می‌کند، معنای نقدینگی را نمی‌داند. نقدینگی هیچ‌گاه جذب یک بازار نمی‌شود، نقدینگی همیشه در بانک است. نقدینگی در بازارها می‌گردد. شما وقتی سهام می‌خرید، پول‌تان از حساب خودتان به حساب بانک یک فرد دیگر می‌رود. یا وقتی سهام را می‌فروشید، پول از حساب یک فرد به حساب شما منتقل می‌شود. بنابراین ما شاهد گردش نقدینگی هستیم. بازارها جاروبرقی نیستند که نقدینگی را جمع کنند». قاسمی تاکید کرد: «رشد یا کاهش بازار بورس روی نقدینگی تاثیر ندارد؛ نه نقدینگی را کم و نه نقدینگی را زیاد می‌کند. اما گردش نقدینگی در بورس تورم‌زا نیست، اما به حدی سودهای زیاد ایجاد کرده که در حال حاضر به طور غیرمستقیم روی بازارها اثر می‌گذارد». هر چه که هست، در هفته گذشته بورس با نوسانی محسوس روبه‌رو بود، شاخص بورس در برخی روزها سبز پررنگ را با قرمز معاوضه می‌کرد و در این میان صف‌های تقاضا و عرضه به سرعت تغییر شکل می‌دادند. این افت ارزش که بر بازارهای این هفته حاکم بود در بازار سرمایه خود را به صورت کاهش سرعت رشد نشان داد، بررسی عملکرد شاخص کل این بازار از رشد ۳.۲درصدی حکایت دارد. حالا باید دید با بیشتر شدن افت قیمت دلار و حتی موضوع افزایش نرخ سود بانکی، شاخص در روزهای آینده از کجا سر درخواهد آورد.