موج انتقادها از سازوکار بورس

همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: این‌روزها بازار سرمایه بیشتر از همیشه زیرذره‌بین اقشار مختلف جامعه و البته مسئولان است؛ این را می‌توان از تعداد کدهای بورسی جدید صادر شده و اظهارنظرهای گاه‌وبی‌گاه سکانداران اقتصادی، به خوبی فهمید. بر اساس آمارهای رسمی، در حال حاضر 15میلیون نفر دارای کد بورسی فعال هستند؛ این یعنی اگر هر خانواده به طور متوسط چهار نفر عضو داشته باشد، زندگی حدود 60میلیون فرد به بازار سرمایه و اتفاقاتی که در تالار شیشه‌ای می‌افتد، گره خورده است. اما حالا که بورس در سرازیری قرار گرفته و چند قدم دیگر مانده تا شاخص به کانال دو میلیون تومانی برسد، کارشناسان و حتی مسئولان زیادی را می‌توان دید که در لابه‌لای اخبار رکوردشکنی‌های بورس اظهارنگرانی می‌کنند. سوالی که این‌روزها با صعود بورس در ذهن‌ها ایجاد شده این است که چطور در شرایط تحریمی و مشکلات اقتصادی شرکت‌های بورسی به دلیل مواجه با تحریم‌های بین‌المللی و حتی شیوع کرونا، شاخص تقریبا بی‌وقفه راه خود را می‌رود و سهام شرکت‌ها روز به روز قله‌های بلندتری را فتح می‌کند. آخرین نگرانی مسئولان در این زمینه همین دیروز بود که از زبان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام شنیده شد؛ روز دوشنبه، درست وقتی شاخص بورس برای رسیدن به دو میلیون واحدی بی‌تاب‌تر از همیشه بود و رشدی بیش از 140هزار واحدی را در کارنامه خود ثبت کرد تا در ارتفاع یک میلیون و 900واحدی گام‌های بلند دیگری را برداشته و خود را به رخ دیگر بخش‌های خسته اقتصادی، بکشد، محسن رضایی در توئیتر خود نوشت: «مشخصه یک نظام اقتصادی سالم این است که در آن به فعالیت مولد پاداش داده شود؛ یعنی سازوکارهای اقتصادی به گونه‌ای تنظیم گردد که سطح سود فعالیت مولد، بیش از سطح سود فعالیت غیر مولد باشد. معنی هدایت نقدینگی به تولید جز این نیست. آنچه در بورس می‌گذرد، نقطه مقابل این رویکرد است». این پیام دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در حالی دوباره نگرانی در زمینه رشد بی‌سابقه بورس به جامعه تزریق کرده که بسیاری از آگاهان بازار سرمایه اظهارنظر دیگری در این زمینه دارند، نصراله برزنی، تحلیل‌گر مسائل بورس، در زمینه این روند صعودی بارها به «همدلی» این توضیح را داده که مگر قیمت دلار یا تورم اقتصادی افت کرده که شاخص بورس افت کند، برزنی بر این باور است که شرکت‌هایی که فعالیت‌شان وابسته به نرخ دلار است، با افزایش نرخ ارز محصولات خود را با قیمت بالاتری به کشورهای دیگر صادر می‌کنند و به دلیل این‌که سود بیشتری عایدشان می‌شود، سهام این شرکت‌ها نیز افزایش می‌یابد؛ البته اگر با وجود فشارهای بین‌المللی و شرایط نفس‌گیر این‌روزهای اقتصاد درگیر با کرونا، صادراتی در کار باشد.

نگرانی‌ها کم نیست

جولان رکورد شاخص بورس در میان اخبار داغ اقتصادی، این‌روزها فقط دبیر تشخیص مصلحت نظام را نگران این سازوکار نکرده، می‌توان با نشستن پای صحبت هر یک از بهارستانی‌ها، برخی از امامان جمعه یا حتی تحلیل‌گران اقتصادی هم از این دست اظهارنظرها شنید و آشفته شد. چند روز پیش بود که سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در این‌باره گفت: «سرازیر شدن سیلاب نقدینگی به بازار بورس می‎‌تواند خطرناک باشد و اگر این نقدینگی با عرضه درست و عمق بخشی به بازار همراه نباشد قطعا این بازار را می‎‌تواند دچار مشکل کند». مهدی طغیانی، در گفت‌‌وگو با خبرنگار پارلمانی بازار، با اشاره به ورود حجم بالای نقدینگی به بازار بورس و ضرورت مدیریت صحیح این بازار در کشور افزود: «مدیریت بازار بورس بسیار حائز اهمیت است و در همین راستا مسئولین بازار سرمایه در دو نوبت در جلسات کمیسیون اقتصادی مجلس حاضر شدند و در هفته جاری هم در جلسات کمیسیون حاضر خواهند شد». وی تاکید کرد: « دغدغه کمیسیون اقتصادی درباره مدیریت نقدینگی بازار بورس به مسئولین این بازار منتقل شده است. در روزهای گذشته و با روال صعودی شاخص بورس، امام جمعه اسالم نیز در این زمینه اظهار نگرانی کرد و این‌طور گفت: «این رشد بی‌‎‌حساب و کتاب، تورم ایجاد می‌کند و امنیت اقتصادی را به خطر می‌اندازد و مسئولان باید این نگرانی را جدی بگیرند. در این میان برخی از تحلیل‌گران نیز درباره این روند نگرانی‌های خود را با رسانه‌ها مطرح کرده‌اند؛ برای مثال چند وقت پیش، حسین راغفر در یکی از مصاحبه‌های خود با دیدارنیوز این‌طور گفت: «بازار بورس در کشور که عمدتاً حکومتی‌ها این را دامن می‌زنند به‌زودی دچار یک طوفان وحشتناک خواهد شد. اقتصادی که همه چیزش در حال افول است و ۱۴سال است که ما نه تنها رکود، بلکه رکود تورمی داریم، چطور می‌شود بازار بورس این گونه رشد کند؟ این دستکاری است.
شعبده‌بازی است. البته اگر نگوییم اسمش حقه‌بازی است. این ماجرا به زودی یک جا خودش را نشان می‌دهد. بازار بورس باید انعکاس بازار حقیقی باشد. یعنی وقتی تولیدی نیست چگونه رشد‌های این‌طوری وجود دارد؟ این نشان می‌دهد که یک مشکلات جدی در آن بخش‌ها وجود دارد».

اگر نگران رشد بورس هستید، چرا شفاف‌سازی نمی‌کنید

اظهارنظرهای نگران‌کننده مسئولان و کارشناسان درباره رشد بورس در حالی مطرح است که در ماه‌های اخیر این بازار گوی سبقت را از همه بازارها ربوده و بسیاری از مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس دارایی‌های خود را فروخته و به اینجا آمده‌اند؛ اما با یک نگرانی بزرگ درباره آینده این بازار دست و پنجه نرم می‌کنند؛ آیا رشد یک سال اخیر بورس کاذب بوده و باید در انتظار سقوط باشیم؟ این وضعیت در حالی ایجاد شده که در سال‌های گذشته تحلیل‌گران اقتصادی زیادی، مردم جامعه را تشویق به سرمایه‌گذاری در این بازار، می‌کردند. آن‌روزها که بازار خودرو، مسکن، طلا یا سکه برای بیشتر اقشار جامعه آشنا بود و سیل نقدینگی هر روز با هجوم به این بازارها خرابی‌های زیادی را به بار می‌آورد و بورس بیشتر در سایه بود تا روشنایی، خیلی از تحلیل‌گران اقتصادی، دولت را تشویق می‌کردند تا با حمایت از بازار سرمایه راهی برای هدایت نقدینگی از بازارهای موازی به بورس باز کند، اما امروز که دولت با عرضه هر چه بیشتر شرکت‌ها به بورس حداقل به ظاهر بیشتر از همیشه پشت این بازار ایستاده و حتی مردم نیز از این موضوع استقبال کرده‌اند، به نظر می‌رسد این نگرانی‌ها کمی دیر از راه رسیده؛ حتی اگر منطق علمی هم پشت این اظهارنظرهای نگران‌کننده وجود داشته باشد، باید مسئولان و همه آن‌هایی که به نوعی با بازی‌های این بازار آشنا هستند، به سوالات و نگرانی‌های جامعه در این زمینه پاسخ شفافی بدهند.
نگرانی و تمرکز بر بخشی که این‌روزها بیشترین نقدینگی را در کام خود فرو برده، به خودی خود بد نیست، اما این مسئولان هستند که باید در زمینه رشد بورس با مردم شفاف سخن بگویند تا بازی سال‌های پیش دلار این‌بار با بورس تکرار نشود.